مبحث کیفیت محیط از جمله مقولههایی است که در دهههای اخیر به طور خاص در محافل علمی و حرفهای مطرح شده است. اندیشمندان عرصههای مختلف زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و مسئولان و متولیان شهری، هریک به سهم خود در پی ارتقا و بهبود کیفیت محیطهای انسانی هستند. به نظر میرسد نظریههای گوناگون همچون توسعه پایدار، توسعه محلهای، شهرسازی میان افزا، همه و همه در واقع چالشهایی در راه رسیدن به هدف ارتقای کیفیت محیطی بوده است.
نقش بسیار سازنده و مؤثر فضاهای شهری به طور کلی، و «مساجد به طور اخص» در ارتقا کیفیت محیط موجب پیدایی این موضوع در ذهن میشود که با توجه به کثرت تعداد مساجد در بسیاری از کشورهای اسلامی، از جمله ایران، مردم و نیز مسئولان ملی و محله ای ما چه تمهیداتی در جهت استفاده از این سرمایههای عظیم برای خلق نشاط در محیط زیست شهری و روستایی معمول داشتهاند؟ آیا تمهیدات و مساعی به کار رفته کافی بوده است؟ نمونههای عملی مبیّن تاثیرات مثبت فرهنگی ـ اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این فضاهای مذهبی و مصنوعی بر کیفیت محیط کدامند؟ و چه راههایی برای گسترش این تاثیرات نشان داده شده است؟
هدف این مقاله پاسخ به سؤالات فوق و تبین جایگاه فضاهای شهری به ویژه مسجد و عملکرد آن در ارتقای کیفی محیط جوامع اسلامی با تاکید بر جامعه ایرانی است. در این تحقیق با استفاده از روش تحلیل منابع موجود، پس از بیان تعاریفی از کیفیت محیط، به تبیین معیارهای ارزشیابی آن از دیدگاه صاحبنظران پرداختهایم و سپس با بهرهگیری از مطالعات انجام شده و با توجه به ویژگیها و خاستگاه مساجد در جامعه اسلامی به تشریح عوامل تاثیر گذار اجتماعی و کالبدی مساجد در ارتقای کیفیت محیط میپردازیم.
واژگان کلیدی: محیط زیست، مؤلفههای کیفیت محیط، فضاهای شهری، ویژگیهای اجتماعی مساجد، ویژگیهای کالبدی مساجد.
چهارشنبه ۱۶ اسفند ۱۳۹۱