بسم الله الرحمن الرحیم

ایجاد انگیزه[1]

روایت شده: روزی شیطان در حالی که کلاه دراز رنگارنگی بر سر داشت، به سوی حضرت موسی (ع) آمد و در محضر آن حضرت ایستاد و به او سلام کرد.

موسی (ع) گفت: تو کیستی؟!

عرض کرد: من شیطان هستم.

موسی (ع) فرمود: این کلاه دراز و رنگارنگ چیست؟

گفت: به وسیله این کلاه دل آدمی‌زاد را می‌ربایم. (گویا رنگ‌های مختلف کلاه، نمودار شهوت‌ها و زینت‌های دنیا و عقاید فاسد و ادیان باطل بوده است)

موسی (ع) گفت: کدام گناهی است که اگر آدمی‌زاد مرتکب شود، تو (بیشتر) می‌توانی بر او مسلط شوی؟

شیطان گفت: هنگامی که او از خودش خوشش آید و عملش را زیاد شمارد و گناهش در نظرش کوچک شود (من می‌توان به واسطه این گناهان بر او غلبه کنم).[2]

در روایت دیگری از امیرالمؤمنین (ع) نقل شده که خداوند تبارک و تعالی به حضرت موسی (ع) فرمود: ای موسی! چهار وصیت مرا حفظ کن:

اول: مادامی که خودت از گناه و عیب پاک نشده‌ای، از دیگران عیب‌جویی نکن.

دوم: مادامی که خزانه من تمام نشده، غم روزی را نخور.

سوم: مادامی که ملک من زایل نشده و من هستم امید از غیر من نداشته باش.

چهارم: مادامی که شیطان زنده است، از مکر او ایمن باش.^[3]

متن و محتوا

شیطان یکی از دشمنانی است که از هر روشی برای تسلط بر انسان‌ها استفاده می‌کند. این دشمن که با کلاه رنگارنگ نزد حضرت موسی (ع) ایستاد و در روایات از دشمنی و مکر و حیله‌های او سخن گفتیم، یکی از دشمنان انسان است؛ اما امرزه ما با یک شیطان بزرگتری به نام «استکبار جهانی» روبرو هستیم که ابعاد دشمنی این شیطان به مراتب پیچیده‌تر از دشمنی شیطان است.

این دشمن در هر زمانی یکی از شیوه‌های مخرب را به کار می‌گیرد تا بتواند از آن طریق ضربه محکم و غیرقابل جبرانی به مسلمانان بزند.

یکی از مخربترین شیوه‌هایی که اکنون دشمن استکباری ما در دستور کار خود قرار داده، «ایجاد اختلاف و تفرقه برای از بین بردن اتحاد مسلمین و ایجاد شکاف در صفوف مستحکم مسلمانان» است.

اهداف استکبار از ایجاد تفرقه و درگیری در میان مسلمانان:

1.      برهم زدن یکپارچگی و اتحاد کشورهای مسلمان

2.      بدنام کردن اسلام و مسلمین در سطح جهان

3.      تضعیف مسلمین و حکومت‌های اسلامی

4.      تسلط بر سرزمین‌های اسلامی

5.      نفوذ در میان علما و متفکران مسلمان و تاثیرگذاری بر آنان

6.       القای یأس و ناامیدی در مردم مسلمان برای رویگردانی آنان از آموزه‌های اسلام

7.      غارت و چپاوبل ذخائر و سرمایه‎های مسلمانان

8.      تضعیف ارکان نظام جمهوری اسلامی

و ...

در سال‌های اخیر این توطئه دشمن در برخی از کشورهای اسلامی همچون؛ فلسطین، لبنان، عراق، پاکستان و افغانستان، مصر، یمن، بحرین کارگر شد و بخشی از مردم این کشورهای مسلمان، در برابر بخشی دیگر به جنگ و ستیز برخاستند و خون یکدیگر را ریختند.

بنابراین در این زمان یکی از مهمترین وظایف مسلمانان به ویژه مؤمنان، مقابله با این دشمن توطئه‌گر و مخرب است. بهترین راه چاره برای پیروزی بر این دشمن و ناکار نمودن آن در اهداف شومش، «اتحاد و یکپارچگی میان امت‌های اسلامی» است.

امروزه انسجام و یکپارچگی میان مسلمانان نه تنها از ضروری‌ترین مسائل روز به شمار می‌آید، بلکه ادامه حیات مسلمانان به این امر مهم بستگی پیدا کرده است.

خداوند در قرآن از نتایج زیانبار تفرقه امت‌ها سخن گفته و می‌فرماید: «وَ لَا تَکُونُواْ کاَلَّذِینَ تَفَرَّقُواْ وَ اخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَ أُوْلَئکَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیم[4]؛ و مانند کسانى نباشید که پراکنده شدند و اختلاف کردند (آن هم) پس از آنکه نشانه‏هاى روشن (پروردگار) به آنان رسید! و آن‌ها عذاب عظیمى دارند.»

پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: «الْجَمَاعَةُ رَحْمَةٌ وَ الْفُرْقَةُ عَذَابٌ‏[5]؛ جماعت (وحدت)، مایه رحمت و تفرقه موجب عذاب است.»

رسول خدا (ص) در روایت دیگری از بین رفتن دین را از پیامدهای دیگر اختلاف در میان امت شمرده و می‌فرماید: «أَلَا إِنَ‏ فِی‏ التَّبَاغُضِ‏ الْحَالِقَةَ لَا أَعْنِی‏ حَالِقَةَ الشَّعْرِ وَ لَکِنْ حَالِقَةَ الدِّینِ[6]؛ آگاه باشید که در دشمنی‌ها، ستردن و تراشیدن نهفته است، اما نه تراشیدن مو، بلکه ستردن دین.»

هر یک از این مصیبت‌ها و پیامدهای زیانبار آن، همدلی و همسویی جهان اسلام را ضروری‌تر می‌سازد و همواره این پیام را می‌دهد که هم اکنون حیات و عزت مسلمانان در گرو «وحدت» است و اتحاد پادزهری است که می‌تواند زهرهای آلوده دشمنان را خنثی نماید.

مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در ایامی که بیداری اسلامی در برخی از کشورهای مسلمان رخ داده بود، در پیامی ماندگار با اشاره به این مهم ‌فرمودند: «امروز دشمن غدار امت اسلامی، گردانندگان مراکز استکباری و قدرت‌های فزونی‌طلب و متجاوزی می‌باشند که بیداری اسلامی را تهدیدی بزرگ برای منافع نامشروع و سلطه‌ ظالمانه‌ خود بر دنیای اسلام می‌دانند. همه‌ ملت‌های مسلمان و پیشاپیش آنان، سیاستمداران و علمای دین و روشنفکران و رهبران ملی کشورها، باید در برابر این دشمن متجاوز، صف متحد اسلامی را با استحکام هرچه بیشتر تشکیل دهند. باید همه‌ عناصر قدرت را در خود گرد آورند و امت اسلامی را به درستی مقتدر سازند.»^[7]

همانگونه که دشمنان اسلام از هر فرصتی برای رسیدن به اهداف شوم خود بهره می‌گیرند، مسمانان نیز باید فرصت‌ها را غنیمت شمرده و از هر ظرفیت و موقعیتی استفاده کرده و در راستای ایجاد اتحاد و همدلی و همبستگی امت اسلامی قدم بردارند.

یکی از مهمترین ظرفیت‌هایی که در اختیار مسلمانان به ویژه مؤمنان است، استفاده از فرصت‌های موجود در مساجد می‌باشد. مسجد ظرفیتی است که از زمان پیامبر اسلام (ص) در اختیار مسلمانان قرار داده شد تا از طریق آن مجالس خود را سر و سامان و برنامه‌های عبادی خود را انجام دهند. مسجد مکانی مطمئن برای انجام فعالیت‌های اجتماعی و تقویت باورها و اعتقادات مسلمانان می‌باشد. بنابراین می‌توان از این ظرفیت برای دستیابی به وحدت و انسجام امت اسلامی استفاده کرد.

فرصت‌های وحدت آفرین در مساجد

فرصت‌های وحدت‌آفرین متعددی در مساجد وجود دارند که بهره‌گیری از این فرصت‌ها می‌تواند در راستای وحدت امت‌ها کارگشا باشد. در این جلسه به سه مورد از فرصت‌های وحدت‌آفرین در مسجد می‌پردازیم:

الف) قرآن کریم

یکی از مهمترین محورهای ایجاد وحدت در بین امت اسلامی، قرآن کریم است؛ چرا که همه مذاهب اسلامی قرآن را به عنوان کتاب آسمانی، مقدس می‌شمارند. از آنجا که قرآن تنها کتابی است که بیشترین نقش را در مساجد ایفا می‌کند، اگر همه مسلمانان به این کتاب آسمانی چنگ بزنند، و از آیات وحدت آفرین آن توشه بگیرند، مطمئناً از تفرقه و درگیری دور می‌شوند.

خداوند متعال، خود قرآن را به عنوان وسیله‌ای برای اتحاد و الفت و دوستی بین مردم معرفی کرده و می‌فرماید: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً وَ کُنْتُمْ عَلى‏ شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْها کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ[8]؛ و همگى به ریسمان خدا [قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت‏]، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگِ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دل‌هاى شما، الفت ایجاد کرد، و به برکتِ نعمتِ او، برادر یکدیگر شدید! و شما بر لبِ حفره‏اى از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد. این چنین، خداوند آیات خود را براى شما آشکار مى‏سازد، شاید پذیراى هدایت شوید.»

در مورد شأن نزول آیة پیشین چنین آمده که حدود صد سال در میان دو طایفة اوس و خزرج جنگ و اختلاف و کشمکش بوده و نسل اندر نسل در اوقات شب و روز میان آن‌ها جنگ و برادرکشی اتفاق می‌افتاد تا اینکه خداوند پیامبر رحمت را مبعوث به رسالت کرد و آنان به دین اسلام گرویدند و از برکت اسلام و قرآن، کینه و دشمنی طولانی از میان آنان رخت بر بست و با هم برادر شدند.

امام خمینی (ره) قرآن کریم را در جهت رفع مشکلات مسلمانان رهگشا دانسته و می‌نویسد: «مشکلات مسلمین زیاد است. لکن مشکل بزرگ مسلمین این است که قرآن کریم را کنار گذاشته‌اند و تحت لوای دیگران درآمده‌اند. قرآن کریم که می‌فرماید: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا» مسلمین اگر همین یک آیه را عمل به آن بکنند، تمام اشکالات اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و همه چیزشان، ... رفع می‌شود.»[9]

شیخ محمد عبده نویسنده تفسیر المنار، ضمن بیان بعضی از اسباب بازگشت به قرآن، می‌نویسد: «ما برآنیم که ضعف و عقب‌ماندگی مسلمانان و نیز از دست رفتن قدرت آنان، که ناشی از رویگردانی از هدایت قرآن است را بازگردانیم. عزت، قدرت و کرامت آنان فقط با رجوع به هدایت قرآن و چنگ زدن به ریسمان آن، قابل دستیابی است. مفاهیم آیات قرآنی نیز بر این قضیه دلالت دارد. این در صورتی تحقق می‌یابد که بر احیای زبان قرآن اتفاق و تأکید گردد.»[10]

تلاوت؛ نوشتن، تفسیر و تبیین مجموعه آیات ذیل در مساجد، می‌توانند در جهت اتحاد امت اسلامی کارساز باشد:

1.      آیات که به اصل مسئله وحدت و یکپارچگی امت اسلامی اشاره کرده و برای دستیابی به این هدف راهکارهای قرآنی ارائه نموده است. مثل آیه: «وَ أَلَّفَ بَینَ قُلُوبهِمْ  لَوْ أَنفَقْتَ مَا فىِ الْأَرْضِ جَمِیعًا مَّا أَلَّفْتَ بَین قُلُوبِهِمْ وَ لَاکِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَیْنهَمْ  إِنَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ[11]»

آیات زیر نیز وحدت امت اسلامی را در دایره دین اسلام جویا شده، از اين رو، تبیین این آیات نیز مفید است:

ـ «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا[12]؛ امروز دینتان را برای شما کامل کردم و نعمت خویش را بر شما تمام نمودم و اسلام را [به عنوان] دین برای شما پسندیدم.»

ـ «شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ وَ مَا وَصَّیْنَا بِهِ إِبْرَاهِیمَ وَ مُوسَى وَ عِیسَى أَنْ أَقِیمُوا الدِّینَ وَ لَاتَتَفَرَّقُوا فِیهِ[13]؛ از دین آنچه که نوح را به آن فرمان داده بودند و آنچه که به تو وحی کرده‌ایم و آنچه که ابراهیم و موسی و عیسی را به آن فرمان داده بودیم، برایتان مقرر داشت [با این مضمون] که: دین را بر پا دارید و در آن اختلاف نورزید.»

2.      آیاتی از قرآن که سرگذشت پیامبران و هدف ارسال آن‌ها را بیان می‌کند

تلاوت، نوشتن و تفسیر و تبیین این دسته از آیات نشان می‌دهد که تمام پیامبران الهی یک هدف داشته‌اند و هر کدام قوم خود را به خداپرستی دعوت کرده‌اند. این هدف مشترک می‌تواند همه مسلمانان و حتی ادیان دیگر را به هم نزدیک نماید و بین آنان ایجاد اتحاد کند. خداوند می‌فرماید: «إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ»[14]؛ این (پیامبران بزرگ و پیروانشان) همه امّت واحدى بودند (و پیرو یک هدف) و من پروردگار شما هستم پس مرا پرستش کنید!»

«وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی کلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنْ اُعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ[15]؛ «ما در هر امتی پیامبری برانگیختیم تا به آنان بگویند خدا را بپرستید و از پرستش غیر خدا (طاغوت) خودداری کنید.»

همچنین دقت در آیاتی که عبارت‌هایی همچون: «اصلحوا» (نساء/۱۶۴)، «اصلاح بین الناس» (نساء/۱۱۴)، «الّف بینهم» (انفال/۶۳)، «امّة واحده» (انبیا/۹۲)، «امّة وسط» (بقره/۱۴۲)، «حزب ا...» (مجادله/۲۲)، «اخوۀ» (حجرات/۱۰)، «و لاتنازعوا فتفشلوا» (انفال/46) در آن‌ها به کار رفته، می‌تواند به مسئله وحدت امت اسلامی کمک کند.

ب) جلسات منبر و موعظه

از آنجا که مسلمانان در محلی به نام مسجد حضور دارند و همواره در جلسات سخنرانی و موعظه شرکت می‌کنند؛ روحانیون شیعه و مولوی‌های اهل سنت می‌توانند در راستای اتحاد و همبستگی بین مسلمانان، از این فرصت استفاده نموده و محور سخنرانی‌های خود را به بیان توصیه‌های خداوند و پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت (علیهم السلام) در راستای وحدت امت اسلامی قرار دهند. این کار می‌توانند کمک شایانی به اتحاد مسلمین کند؛ زیرا اثرگذاری منبر در جهت رفتارسازی در مخاطبان بسیار زیاد و قابل توجه است.

برخی از آموزه‌های وحدت‌بخشی که می‌توان با استفاده از فرصت منبر به گوش مخاطبان رساند، عبارتند از:

1.      بیان آیات و روایات وحدت آفرین

برخی از آیات در مباحث قبل بیان شد.

حضرت علی (ع) می‌فرماید: «فَإِنَّ یَدَ اللَّهِ عَلَى الْجَمَاعَةِ وَ إِیَّاکُمْ وَ الْفُرْقَة[16]؛ دست خدا با جماعت است و از اختلاف و پراکندگى بپرهیزید.»

پیامبر اسلام (ص) می‌فرماید: «عَلَیْکُمْ بِالْجَمَاعَةِ؛ فَإِنَّ یَدَ اللَّهِ عَلَى الْفُسْطَاط[17]؛ به جماعت (یکپارچگى) روى آرید همانا دست خدا با جماعات است.»

2.      بیان سیره عملی پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) در راستای اتحاد امت اسلامی

معاویة بن وهب می‌گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: ما با اقوام و آنان که با آن‌ها معاشرت داریم و شیعه هم نیستند، چگونه رفتار کنیم؟

 امام (ع) فرمودند: به پیشوایان خود نگاه کنید و از آنان پیروی کنید، آنگونه که آنان رفتار می‌کنند، شما نیز همان طور رفتار کنید، به خدا سوگند آنان به عیادت بیماران غیرشیعه شان می‌روند و بر جنازه‌هایشان حاضر می‌شوند و به سود و ضرر آن‌ها [هرچه حق باشد] گواهی می‌دهند و امانت‌های آنان را به آن‌ها بر می‌گردانند.»[18]

حضرت علی (ع) بعد از رحلت پیامبر اسلام (ص)، هنگامی که احساس کرد زمینه برای احقاق حقش فراهم نیست و اقدامات او جز تفرقه میان امت اسلامی حاصل دیگری ندارد، دست از مطالبه‌گری کشید و فرمود: «وَ لَیْسَ رَجُلٌ فَاعْلَمْ أَحْرَصَ [النَّاسِ‏] عَلَى جَمَاعَةِ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ ص وَ أُلْفَتِهَا مِنِّی‏ أَبْتَغِی‏ بِذَلِکَ‏ حُسْنَ الثَّوَابِ وَ کَرَمَ الْمَآبِ‏^[19]؛ هیچ مردی از من حریص‌تر بر اتحاد و همبستگی امّت محمّد (ص) نیست. از آن ثواب نیکو می‌‌جویم و فرجام نیک می‌طلبم»

آن حضرت در جای دیگری فرمود: «لَقَدْ عَلِمْتُمْ‏ أَنِّی‏ أَحَقُ‏ النَّاسِ‏ بِهَا مِنْ‏ غَیْرِی‏ وَ وَ اللَّهِ لَأُسْلِمَنَّ مَا سَلِمَتْ أُمُورُ الْمُسْلِمِینَ وَ لَمْ یَکُنْ فِیهَا جَوْرٌ إِلَّا عَلَیَّ خَاصَّةً الْتِمَاساً لِأَجْرِ ذَلِکَ وَ فَضْلِه‏[20]؛ شما خود می‌دانید من از همه برای خلافت شایسته‌ترم. به خدا سوگند! [به آنچه انجام داده‌اید،] گردن می‌نهم تا هنگامی که اوضاع مسلمین رو به راه باشد (و از هم نپاشد) و در آن ظلمی جز بر من نیست و پاداش این گذشت و سکوت را از خدا انتظار دارم.»

در سیره‌ اجتماعی‌ دیگر اهل‌ بیت (ع) نیز گرایش‌ بر محور وحدت‌ و اخوت‌ بین‌ همه‌ مسلمانان‌ دیده‌ می‌شود. اهل‌ بیت‌ (ع) هرگز تقسیم‌ بندی‌ عرب‌ و عجم‌، موالی‌ و غیر موالی‌، سابقین‌ و تابعین‌ و امتیازات‌ دیگری‌ که‌ در بین‌ امت‌ اسلامی‌ بعد از پیامبر پدید آمده‌ را به‌ رسمیت‌ نشناخته‌، بلکه‌ آن‌ را نفی‌ می‌کردند و حقوق‌ غیر شیعیان‌ را به‌ خوبی‌ رعایت‌ می‌کردند و‌ با کمال‌ رأفت‌ و مهربانی‌ و اخوت‌ اسلامی‌ با آنان برخورد می‌کردند.

3.      بیان مشترکات مذاهب اسلامی

خداوند متعال، حتی پیروان ادیان دیگر مانند پیروان موسی و عیسی (ع) را نیز به اتحاد و وحدت دعوت کرده و می‌فرماید: «قُلْ یَأَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلىَ‏ کَلِمَةٍ سَوَاءِ  بَیْنَنَا وَ بَیْنَکمُ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَ لَا نُشرْکَ بِهِ شَیًا وَ لَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِّن دُونِ الله[21]؛ بگو: «اى اهل کتاب! بیایید به سوى سخنى که میان ما و شما یکسان است که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزى را همتاى او قرار ندهیم و بعضى از ما، بعضى دیگر را- غیر از خداى یگانه- به خدایى نپذیرد.»

4.      بیان سیره علمایی که در جهت وحدت و اتحاد امت اسلامی قدم برداشته اند

آیت‌الله بروجردی (ره) از جمله شخصیت‌ها و مراجع تقلیدی است که اهتمام ویژه‌ای به بحث وحدت بین مسلمین داشتند. ایشان که در زمان خود مرجعیت عام و علی‌الإطلاق شیعه بودند؛ در راستای آشنا کردن علمای أهل تسنن به مذهب حقه امامیه تلاش فراوانی کردند و این تلاش‌ها در نهایت به این امر انجامید که از طرف «شیخ محمود شلتوت» مفتی اعظم وقت أهل تسنن بیانیه رسمی صادر شد که در آن مذهب شیعه امامیه به عنوان پنجمین مذهب در بین مذاهب اسلامی شناخته شد که تبعیت از آن مجزی خواهد بود. استاد شهید مطهری (ره) در مقدمه کتاب امامت و رهبری در مورد هدف حضرت آیت‌الله بروجردی (ره) از مسأله وحدت می‌نویسد که: «آنچه مخصوصا مرحوم آیة الله العظمی بروجردی بدان می‏اندیشید این بود که‏ زمینه را برای پخش و انتشار معارف اهل‌بیت در میان برادران اهل سنت‏ فراهم کند و معتقد بود که این کار جز با ایجاد حسن تفاهم امکان پذیر نیست.»^[22]

همچنین بیان پیامدها و نتایخ مخرب و زیانبار تفرقه در بین امت اسلامی، در منابر و آگاه بخشی مردم از این مرکز اسلامی، بسیار می‌تواند در جهت ایجاد اتحاد امت اسلامی کارگشا باشد.

ج) ادعیه و زیارتنامه‌ها

در ادعیه وارد شده از ائمه (ع) بر سنت پیامبر (ص) و بر حفظ دین و بر توحید و یکتاپرستی تاکید شده و هر یک از این سرفصل‌ها می‌تواند محوری برای استقرار وحدت در امت اسلامی باشد. از این رو بهتر است بعد از تکبیراتی که در پایان هر نماز واجب خوانده می‌شود، دعای زیر قرائت گردد:

«لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ‏ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ لَا نَعْبُدُ إِلَّا إِیَّاهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ‏»[23]

این دعا، اوج وحدت امت در پرستش یک خدا را نشان می‌دهد، زیرا لفظ «الهاً واحداً» بیش از آنکه در مقام یادآوری توحید الهی باشد، در مقام یادآوری مشترکات امت اسلامی ‌است.

مرحوم شیخ عباس قمی در حاشیه مفاتیح الجنان درباره دعای قبل آورده: «حضرت رسول (ص) پس از فتح مکه، نماز ظهر را با اصحاب نزد حجر الاسود به جا آوردند؛ سپس اذکار بالا را بر زبان جاری ساختند و رو به اصحابشان فرمودند: این تکبیر و  دعا را بعد از هر نماز فریضه ترک نکنید؛ زیرا این کار پس از سلام نماز؛ ادای شکر نعمت خداوند بر تقویت اسلام و لشکر اسلام است.»

یکی دیگر از دعاهایی که از پیامبر (ص) نقل شده و می‌تواند در راستای وحدت اثرگذار است، این فراز می‌باشد: «اللَّهُمَّ احْفَظنِی بالإِسْلاَمِ قائِماً، واحْفَظْنِی بالإِسْلاَمِ قاعِداً، واحْفَظنِی بالإِسْلاَمِ راقِداً[24]؛ خدایا مرا هنگام خفتن و ایستادن و نشستن به وسیله اسلام حفظ کن.»

یکی دیگر از راهکارها این است که از خواندن دعاها و زیارت‌نامه‌های ویژه در مناطق حساس پرهیز شود. مثل زیارت عاشورا در مناطق اهل سنت.

نقل شده: زمان قاجار در کنار سفارت حکومت عثمانی در تهران، مسجد کوچکی وجود داشت.
امام جماعت آن مسجد می‌گوید: روضه‌خوانی را دیدم که هر روز صبح به مسجد می‌آمد و شروع به روضه خوانی می کرد و به خلیفه دوم ناسزا می‌گفت.
روزی به او گفتم: تو چرا هر روز همین روضه را می‌خوانی و همان ناسزا را تکرار می‌کنی، مگر روضه دیگری نمی‌دانی؟!
او در پاسخ گفت: روضه دیگر می‌دانم، ولی من یک بانی دارم که روزی پنچ ریال (به پول آن زمان) به من می‌دهد و می‌گوید همین روضه را با این کیفیت بخوان.

خصوصیات بانی و محل او را گرفتم و به سراغش رفتم. بانی کاسب مغازه داری روزی ده ریال از شخص دیگر می‌گرفت و پنچ ریال آن را به آن روضه خوان می داد و بقیه آنرا خودش بر می‌داشت.
باز من جریان را پیگیری نمودم، سرانجام معلوم شد که از طرف سفارت انگلستان روزی 25 تومان برای این روضه خوانی مخصوص (برای ایجاد اختلاف بین شیعه و سنی و سپس ایران و حکومت عثمانی) داده می‌شود، که پس از طی مراحل، و دست به دست گشتن، پنچ ریال برای آن روضه خوان بیچاره می‌ماند.[25]

بنابراین باید در خواندن دعا و زیارتنامه، هم رعایت اتحاد و همبستگی امت اسلامی را نموده و از ریخن آب به آسیاب استکبار و دشمنان اسلام پرهیز نماییم.

یکی دیگر از برنامه‌های وحدت‌بخشی که در مراسمات ادعیه می‌توان اجرا کرد، این است که در دعای پایانی مراسمات و نمازهای یومیه، به صورت دسته جمعی برای وحدت و اتحاد جمیع مسلمین دعا کنیم و نابودی تفرقه افکنان را از خدا طلب نماییم. دعاهای زیر به این هدف کمک می‌کند:

اللهم أعز الإسلام والمسلمین، و أذل الشرک والمشرکین، و دمر أعداءک أعداء الدین!

اللهم انصر المسلمین فی کل مکان، اللهم انصر المجاهدین فی سبیلک فی کل مکان!

اللهم انصر إخواننا فی فلسطین، اللهم ارفع کرباتهم، اللهم فرج همهم وغمهم یا رب العالمین!

اللهم دمر الیهود وأعوانهم، وأرنا فیهم یومًا أسود یا رب العالمین!

اللهم أصلح أحوال المسلمین فی کل مکان، اللهم أغنِ فقراءهم، واشف مرضانا ومرضاهم یا رب العالمین!

اللهم اغفر للمسلمین والمسلمات، والمؤمنین والمؤمنات، الأحیاء منهم والأموات!

اللهم وفق جمیع ولاة أمور المسلمین لما فیه خیر رعایاهم یا کریم!