همواره آیین ها و ادیان مختلف با هدف همبستگی میان پیروان و هویت بخشی به جریان اجتماعی خود، ایامی را در سال مشخص کرده و پیروان خویش را ملزم به شرکت در این اجتماعات می کنند. یکی از پیامدهای اینگونه تجمعات، نمود جهانی و به نوعی تبلیغ آن جریان اجتماعی است. به فرموده مقام معظم رهبری خلا وجود اجتماعی عظیم و بین المللی در میان شیعیان را حضور میلیونی در ایام اربعین پر می کند. کربلا می تواند نماد تبلور وحدت وبیعت با امام باشد که نمودی جهانی خواهد داشت. جابربن عبدالله را همین جاذبه حسینی از مدینه به کربلا می کشاند، این همان مغناطیسی است که امروز هم با گذشت قرن‌های متمادی در دل من و شما هست.[1]
بسم الله الرحمن الرحیم
همواره آیین ها و ادیان مختلف با هدف همبستگی میان پیروان و هویت بخشی به جریان اجتماعی خود، ایامی را در سال مشخص کرده و پیروان خویش را ملزم به شرکت در این اجتماعات می کنند. یکی از پیامدهای اینگونه تجمعات، نمود جهانی و به نوعی تبلیغ آن جریان اجتماعی است. به فرموده مقام معظم رهبری خلا وجود اجتماعی عظیم و بین المللی در میان شیعیان را حضور میلیونی در ایام اربعین پر می کند. کربلا می تواند نماد تبلور وحدت وبیعت با امام باشد که نمودی جهانی خواهد داشت. جابربن عبدالله را همین جاذبه حسینی از مدینه به کربلا می کشاند، این همان مغناطیسی است که امروز هم با گذشت قرن‌های متمادی در دل من و شما هست.[1]
تاریخچه وقایع اربعین
در خصوص ورود جابر بن عبدالله انصاری درروز اربعین سال ۶۱هجری به کربلا، اختلافی به نظر نمی رسد. در این روز زیارت امام حسین(علیه السلام) مستحب است و زیارت اربعین همین است.[2]
بنا بر اقوالی سفر طولانی اهل بیت(علیهم السلام) که از مدینه (در شب 28 رجب سال 60 هجری) آغاز شده بود سرانجام به مدینه ختم شد. اهل بیت امام حسین(علیه السلام) که پس از واقعه کربلا به عنوان اسیر به شام اعزام شده بودند، سرانجام به دستور یزید راهی مدینه شدند و در بیستم ماه صفر سال 61 هجری به مدینه بازگشتند. مردم با گریه و زاری به استقبال اسرا شتافتند. امام سجاد(علیه السلام) در بین مردم به سخنرانی پرداخت و خبر شهادت امام حسین(علیه السلام) و یارانش و اسارت اهل بیتش را اعلام کرد.
در بعضی نقل های دیگر وارد شده است که در20 صفرسال 61هجری کاروان امام سجاد(علیه السلام) به کربلا وارد شدند وسر مبارک حضرت سید شهدا (علیه السلام) را به پیکرشان ملحق کردند.[3] علاّمه مجلسى نیز مى نویسد: «مشهور میان علماى امامیه آن است که سر مبارک آن حضرت کنار پیکر شریفش به خاک سپرده شد و این کار توسط امام على بن الحسین(علیه السلام) انجام گرفت.[4] این سخنان با ضمیمه این نکته که ورود آن حضرت به کربلا را، جز در اربعین حسینى ننوشته اند، مى توان نتیجه گرفت که الحاق سرها توسط امام سجاد(علیه السلام) همراه دیگر اعضاى کاروان در همان روز اتفاق افتاده است.[5]
اربعین در امتداد عاشورا
آنچه می توان را از زیارت اربعین امام حسین(علیه السلام) در کربلا دانست نقش این روز در تداوم قیام حسینی است. تحسین عمل جابر توسط اهل بیت(علیهم السلام)، اهتمام ایشان به زیارت امام حسین(ع) در روز عاشورا، زیارتنامه مخصوص اربعین که از جانب امام صادق(علیه السلام) وارد شده است نشان از جایگاه ویژه اربعین در ماندگاری واقعه عاشوراست.
ثواب پیاده‌‌رفتن به زیارت سیدالشهدا(علیه السلام)
بنا به فرموده امام حسن عسگری(علیه السلام)؛ یکی از نشانه های مومن(شیعه) زیارت سید الشهدا در روز اربعین می باشد.[6] امام صادق(علیه السلام) به یکی از دوستان خود می فرماید: قبر حسین(علیه السلام) را زیارت کن و ترک مکن. پرسیدم: ثواب کسى که آن حضرت را زیارت کند چیست؟ حضرت فرمود: کسى که با پای پیاده به زیارت امام حسین(علیه السلام) برود خداوند به هر قدمى که برمى دارد یک حسنه برایش نوشته و یک گناه از او محو مى فرماید و یک درجه مرتبه اش را بالا مى برد.[7] ایشان در جای دیگری می فرمایند: کسی که به قصد زیارت امام حسین(علیه السلام) از منزلش خارج شود اگر پیاده باشد، خداوند بابت هر قدمی که برای زیارت اباعبد الله بر می دارد، یک حسنه می نویسد و یک سیئه از او محو می کند. وقتی که به حرم می رسد، خداوند او را جزء صالحین برگزیده می نویسد. وقتی مناسک او تمام شد، خداوند نام او را جزء فائزین می نویسد. وقتی می خواهد بازگردد یک فرشته الهی در مقابل او قرار می گیرد و می گوید: رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به شما سلام می رساند، و پیغام می دهد: عملت را از سر بگیر که تمام گناهان گذشته ات بخشیده شده است. [8]
اهمیت پیاده روی اربعین برای مسلمین
حضرت آیت الله بهجت می گویند: روایت هست که وقتی امام زمان(عج) ظهور می فرمایند، پنج ندا به اهل عالم می دهند، اَلا یا اَهلَ العالَم اِنَّ جَدِی الحُسَین قَتَلُوهُ عَطشاناً، اَلا یا اَهلَ العالَم اِنَّ جَدِی الحُسَین سحقوه عدوانا،[9]... امام زمان خودش را به واسطه امام حسین(علیه السلام) به همه عالم معرفی می کنند. بنابراین در آن زمان باید همه مردم عالم، حسین(علیه السلام) را شناخته باشند. اما الان هنوز همه مردم عالم، حسین(علیه السلام) را نمی شناسند و این تقصیر ماست، چون ما برای سیدالشهدا(علیه السلام) طوری فریاد نزدیم که همه عالم صدای ما را بشنود، پیاده روی اربعین بهترین فرصت برای معرفی حسین(علیه السلام) به عالم است.
با اینکه زیارت سیدالشهدا(علیه السلام) در برهه های مختلف تاریخ به سختی انجام می شد و جان زائران در خطر بود، اما شیعیان همواره عاشقانه خطرات را به جان خریده و به پابوسی امام حسین(علیه السلام) در روز اربعین نائل می شدند. در دوران ما پس از نابودی صدام، هر سال بر جمعیت زائران اربعین افزوده می شود به طوری که جهان در این پیاده روی شاهد مهرورزی سراسری، صلح و عشق در میان شیعیان هستند. تا چند سال پیش چنین شکوه و عظمتی به هیچ وجه برای این مراسم پیش بینی نمی شد اما لطف خداوند متعال و عنایت اهل بیت (علیه السلام) به برکت انقلاب اسلامی شامل حال شیعیان شد تا بتوانند چنین اجتماع باشکوهی را فراهم کنند.
تاریخ در دنیا هیچ تجمعی مانند تجمع اربعین را در اسناد خود ثبت نکرده است، وپیام این راهپیمایی عظیم وحدت و یک پارچگی ملت های مسلمان است. این حضور با شکوه نشان دهنده ی تبدیل فرهنگ عاشورا به یک الگوی رفتاری برای همه آزادی خواهان جهان شده است. راهپیمایی اربعین نمایش قدرت اسلام و اندیشه هویت شیعی است. لذا بزرگترین کار فرهنگی که می تواند شکل بگیرد تا پیاده روی اربعین از هدف خالصانه و اصلی خود جدا نشود، ایجاد و تحکیم پایه های وحدت اصیل اسلامی است.
حضور در این بزرگ ترین تجمع شیعی، صرفاً یک وظیفۀ عبادیِ شخصی نیست. بلکه به بیانی یک وظیفۀ انسانی جهانی است که در آن می توان ارزش های حسینی را تعمیق بخشید. دشمنان سال‌ها علیه اسلام تبلیغ کرده‌اند، اما مردم در اقصی نقاط جهان وقتی حضور میلیونی مسلمین در اربعین را می بینند، ندای وجدان خود را خواهند شنید که: مردی که لایق این موج عظیم شیدایی و دلداگی است به راستی چه کسی است؟ وما مسلمانان بر اساس یک وظیفۀ انسانی و جهانی برای برقراری صلح و تبلیغ اسلام ناب وبرای مقابله با ستمی که در منطقه برای تخریب اسلام انجام می دهند، وظیفه داریم در این راهپیمایی شرکت کنیم. برخی بزرگان این گونه بیان می کنند که این راهپیمایی مثل راهپیمایی 22 بهمن یک وظیفه عقلانی است، که علما و مردم بر حسب احساس وظیفه در آن شرکت می کنند. سخن آخراینکه این حضور پرشور آثار گران بهایی در ابعاد مختلف دارد که می توان استکبار ستیزی و اهتمام بیش از پیش به دین داری را از آن جمله قرار داد.
[1] بزرگداشت روز اربعین حسینی،1/1/1385
[2] مصباح المتهجد، الشیخ الطوسی، ص ۷۸۷ .
[3] امالى صدوق، مجلس 31، ص 168، ح 4.
[4] بحارالانوار، ج 45، ص 145.
[5] پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی،www.makarem.ir
[6] بحار الانوار،علامه مجلسی،ج۹۸،ص۳۴۸
[7] کامل الزیارات،ابن قولویه،ص۱۳۴
[8] کامل الزیارات،ابن قولویه، ص۱۳۲
[9] إلزام الناصب فی إثبات الحجة الغائب (عج)، یزدى حایرى، ج 2، ص 233.