پس از نادرشاه و حکومت افشاریه، سلسله ای در ایران روی کار آمد که مؤسس آن مردی از طایفه زند، یعنی کریم خان زند بود و چون از طایفه « زند » بود ، آن سلسله را "زندیه" نام نهادند. با حکومت خان زند ( 1209-1163 ه. ق / 1794-1749 م ) بار دیگر سرزمین ایران از وحدت و امنیت سیاسی و اجتماعی ویژه ای برخوردار گردید. کریم خان اگرچه سالهای اول عمر سیاسی خود را صرف وحدت سیاسی ایران کرد و به سرعت اراضی شمال ، شمال غربی و غرب ایران را زیر سلطه خود درآورد ، ولی آنان را در قلمرو سنتی خود باقی گذارد. وحدت و امنیتی که کریم خان به ایران بخشید، امکان پیشرفت در امر اقتصادی و اجتماعی را برای مردم به همراه داشت.
او شیراز را پایتخت زندیان قرار داد و در آبادانی آن بسیار کوشید. به دستور وی بناهای مذهبی، عام المنفعه، آرامگاهی و باغهای بسیاری ساخته شد. همچنین کریم خان ضمن پیروی از مذهب تشیع، سیاست مذهبی معتدلی را دنبال کرد و به پیروان ادیان و مذاهب دیگر نیز توجه نمود.
مقاله حاضر که بخشهایی از کتاب (جستاری در شهرسازی و معماری زندیه) می باشد، به بررسی معماری بناهای مذهبی سلسله زندیه می پردازد و در فصل نخست، معماری بناهای مذهبی شیراز از جمله مساجد این دوره و سپس، معماری مساجد ساخته شده در دیگر شهرهای ایران را مورد بررسی قرار می دهد.
شنبه ۲۱ بهمن ۱۳۹۱