وحدت، حرکتی بنیادین و استراتژیک

اتحاد اسلامی

وحدت میان مسلمانان، از جمله مسایل بسیار مهم و اساسی انقلاب اسلامی است. تلاش هایی که پس از پیروزی انقلاب به منظور تحقق این مقوله حیاتی صورت گرفته و می گیرد، به عنوان حرکتی بنیادین و کاملاً استراتژیک، نقش عمده ای در حفظ سلامت، پایداری و موفقیت روز افزون این خیزش بزرگ سیاسی دینی ایفا می کند. امام خمینی رحمه الله پس از سرنگونی رژیم شاهنشاهی و تأسیس نظام اسلامی، با برافراشتن پرچم اتحاد اسلامی، حرکت اصلاح طلبانه درون ساختاری حکومت اسلامی را با ایجاد تحوّل و دگرگونی های اصولی در نظام اجتماعی کشور آغاز کردند و در این میان، از هفته وحدت، به عنوان یکی از ارزشمندترین ثمرات این حرکت اسلامی و اصلاحی برای ایران اسلامی و تمامی جوامع اسلامی یاد نمودند. اکنون که در هفته مبارک وحدت قرار داریم، به جاست که این میراث گران سنگ امام راحل را پاس بداریم و با تمام توان، در مسیر تحقق «اتحاد اسلامی» بکوشیم.

فرصت مغتنم

هفته وحدت، فرصت مغتنم و ارزشمندی برای گرامی داشت یاد پیشگامان اتحاد اسلامی، از جمله امام خمینی رحمه الله در جوامع اسلامی است. این ایّام بزرگ، هم چنین بهانه ای مناسب برای ارزیابی و بازنگری تلاش هایی است که به منظور تحقق آرمان های مقدس سرسلسله جنبان اتحاد اسلامی انجام گرفته است. بیایید در هفته وحدت، با بررسی مفهوم وحدت و مشخص ساختن معنای منطقی و جامع آن، عوامل بازدارنده و موانع تحقق وحدت امت اسلامی را به طور دقیق تر شناسایی کرده و راهکارهای اجرایی دست یابی به این آرمان ارزشمند را به صورت علمی مورد اشاره و تحلیل قرار دهیم.

صدا و سیما و هفته وحدت

بدون شک صدا و سیما به عنوان یکی از عظیم ترین و کارآمدترین رسانه های جمعی میهن اسلامی، در زمینه پی گیری حرکت اصولی و اصلاحی «هفته وحدت» و توجیه افکار عمومی برای حمایت از ایده منطقی و سرنوشت ساز وحدت امت اسلامی، رسالتی سنگین برعهده دارد. صدا و سیما می تواند اهمیت، حساسیت و گستردگی این موضوع بنیادین اسلامی را به مردم گوشزد کرده وهمه ابعاد و جوانب واقعی آن را مورد توجه قرار دهد. صدا و سیما می تواند برای شتاب بخشیدن به این تحول فرهنگی عمیق در جوامع اسلامی، در راستای تبیین و تقویت بنیادهای فکری، فرهنگی و دینیِ این ایده بزرگ، اهتمام به خرج داده و مؤثر واقع شود.

مطبوعات و هفته وحدت

بها دادن به هفته سرنوشت ساز وحدت و زمینه سازی برای تقویت و گسترش این ایده مبارک، از جمله سیاست های اصولی نظام اسلامی است که در مطبوعات نیز باید با دقت و جدیت کامل مورد توجه قرار گیرد. بر این اساس در برخورد با موضوعی چون هفته وحدت، بدان لحاظ که سخن از پیوند دو نحله عظیم دینی یعنی شیعه و اهل سنت است، باید کوشید جهت گیری برنامه ها علاوه بر پرداختن به مسایل ظاهری و روبنایی این دو نهاد دینی، به سمت تبیین و تشریح مبانی عمیق فکری و دیدگاه های اصولی و زیربنایی حاکم بر اذهان عناصر دو مذهب نیز باشد. از این رو، بخشی از برنامه های مربوط به این موضوع مهم، باید کاملاً تخصصی و علمی باشد و از سوی کارشناسان و صاحب نظران خبره شیعه و اهل سنت پی گیری شود و زمینه وحدت بنیادین در کلیه جوامع اسلامی فراهم گردد.

وحدت از منظر مقام معظم رهبری

مقام معظم رهبری، مبانی فلسفی وحدت را این گونه بیان فرموده است: «بنای توحید ـ که مبنای فکری و اعتقادی و اجتماعی و عملی ماست ـ در وحدت است.... در جامعه ای که بر مبنای شرک بنا شده باشد، طبقات انسان هم جدا وبیگانه از یکدیگر است. در جامعه توحیدی، که وقتی مبدأ و صاحب هستی و سلطان عالم وجود و حیّ و قیوم و قاهری که همه حرکات و پدیده های عالم، مرهون اراده و قدرت او می باشد، یکی است، انسان ها با یکدیگر خویشاوندند؛ چون به آن خدا وصل اند، به یک جا متصل اند و از یک جا مدد و کمک می گیرند. ولایت هم معنایش همین است. ولایت، یعنی پیوند و ارتباط تنگاتنگ و مستحکم و غیرقابل انفصال و انفکاک. جامعه اسلامی که دارای ولایت است؛ یعنی همه اجزای آن به یکدیگر و به آن محور و مرکز این جامعه، یعنی ولیّ متصل است. لازمه همین ارتباط و اتصال است که جامعه اسلامی در درون خود یکی است و متحد و متصل به هم است و در بیرون نیز اجزای مساعد با خود راجذب می کند».

وحدت بنیادین

وحدت اصولی، بر نوعی نگرش عمیق و پایدار و خالی از انحرافات در جامعه اسلامی متکی است. وحدت اصولی، در مقایسه با دیگر برداشت هایی که از مفهوم وحدت می شود، برداشتی بسیار عمیق و معرفت شناسانه تر است. از این منظر، برای حاکم شدن روح وحدت میان شیعه واهل سنت، همراه بامجموعه تغییراتی که در رفتار و سیاست گذاری های این دو نهاد مذهبی صورت می گیرد، باید به فکر اصلاح و پالایش این دو نهاد از برخی تفکرات انحرافی و تعصب آمیز، هم چون نگرش ضالّه وهابیت به شیعیان بود.

نعمت برادری

وحدت ما امت پیامبر صلی الله علیه و آله را چه بهانه بهتر از این که همه به یک خدا، یک رسول و یک کتاب باور داریم؟ باید طنین کلام مبارک حضرت رسول اسلام صلی الله علیه و آله را به گوش جان شنید؛ کلامی که تاریخ را در می نوردد، قومیت را درهم می شکند و ملیت را در هم می کوبد و به انسانیت انسان، رنگ فطرت می بخشد. کور باد آن چشم بدبین که مؤمنان را برادر ندید! دور باد آن دستی که بذر تفرقه در حرم خدا و پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله و در مملکت اسلام پاشید! زیان بار دنیا و آخرت است، آن که این نهال دشمنی را به جان پرورید. مسلمانان! به یاد آرید که ما بر لبه پرتگاه بودیم و خداوند کریم از آن رهایمان ساخت در دل هامان به جای دشمنی، الفت و مهربانی رویانید و پس از آن، با این نعمت الاهی با هم برادر شدیم.

پیام هفته وحدت

هفته وحدت، یادگار پیر فرزانه انقلاب، حضرت امام خمینی رحمه الله است. پیام هفته وحدت این است که مسلمانان همه با هم برادراند. پیام گران سنگ هفته وحدت این است که بدانیم پافشاری بر تاریخ، قشری گری است و بها دادن به اختلافات ظاهری، سطحی نگری. باید میراث نبوت را پاس داریم تا به قهقرای جهل و ظلمت سقوط نکنیم. پیام هفته وحدت این است که با دست اتّحاد و ذهن هوشیار، در سایه دستورات پیامبر خدا و عترت پاک آن حضرت، مجال از تفرقه افکنیِ بیگانگان بگیریم. پیام هفته وحدت این است که در سایه قرآن و سنت و سیره رسول اکرم صلی الله علیه و آله ، وحدت و یکرنگی خود را حفظ کنیم. در سایه امامت و ولایت، صراط مستقیم جمهوری اسلامی را بپیماییم و جز در مقابل خدا و رسولش برای کسی سر خَم نکنیم.

پیام دین

بی تردید اگر مسلمانان، قرآن و پیام های رهایی بخش این کتاب آسمانی را سر لوحه امور سیاسی و اجتماعی خویش قرار دهند، هیچ قدرتی را یارای مقابله با آنان نخواهد بود. امت اسلام در سایه پرچم لا اله الاّ اللّه ، خواهد توانست بر تمام شیاطین جهان و نیروهای استکباری پیروز گردد. اگر امروز مسلمانان در فلسطین و عراق قربانی می دهند، بر اثر بی مسئولیتی و بی انسجامی ماست که قدرت های استکباری را جسور ساخته است.

اکنون ببین در نوار غزه، خان یونس و... سر می برند! اینان پاره های تن اسلام اند که در گرماگرم غفلت و بی مسئولیتی ها، قصابی می شوند. این خون های جوانان مظلوم و بی گناه، اگر به خونخواهی شان برنخیزیم، ما را عبرت جامعه بشری خواهد کرد؛ باید هوشیار بود و به داد مظلومان رسید.

وحدت در جهت و هدف

هفته وحدت، هفته خرّم گل های زیبای بهاری است. ایام شادی بخشِ مسلمان و عید فرخنده احمد و پیشوای بزرگ جهان تشیّع، حضرت امام جعفر صادق علیه السلام است. بسیار به جاست که مسلمانان، نغمه های تازه ای آغاز کنند و به سمت همگرایی و اتحاد گام بردارند. مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه خامنه ای در این باره چه زیبا فرموده است: «این مبنای توحید و اعتقاد به وحدانیت حضرت حق، در تمام شئون فردی و اجتماعی جامعه اسلامی تأثیر می گذارد و جامعه را به صورت یک جامعه هماهنگ و مرتبط با یکدیگر و متصل و برخوردار از وحدت می سازد».

اقبال و میراث مشترک معنوی

وحدت جهان اسلام، یکی از موضوع های اصلی و اساسی تفکر علامه اقبال لاهوری بود. به نظر این شاعر بزرگ، مسلمانانْ یک ملت اند و وحدت جهان اسلام، به هیچ ملت خاص و کشور خاصی محدود نمی شود. میراث مشترک معنوی و فرهنگی جهان اسلام، مایه افتخار مسلمانان است. او معتقد بود که این میراث عظیم، تفکیک پذیر نیست؛ یعنی مسلمانان جهان مانند خانواده ای بزرگ بوده و در شادمانی ها و رنج های یکدیگر شریک و سهیم باشند. از این رو، او آن ها را به شبنم یک صبح خندان تشبیه می کند و می سراید:

تشکیل جبهه متحد اسلامی

بدون تردید یکی از راهکارهای مهم در پیروزی بر مشکلات جهان اسلام و نیل به استقلال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، تشکیل جبهه متحد اسلامی است. مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه خامنه ای در این باره می فرماید: «باید مسلمانان جهان با هم متحد شوند و با هم دشمنی نکنند [و] محور همه، کتاب خدا و سنت نبی اکرم و شریعت اسلام باشد. مسلمانان باید شالوده زندگی خود را بر اسلام و قرآن استوار نمایند تا در تمام ادوار زندگی موفق باشند. هرگاه در طول تاریخ، مسلمانان با هم متحد بودند و یکپارچگی و وحدت کلمه داشتند و حول محور اسلام و قرآن عمل کردند، حیله های دشمنان تأثیری در کار آن ها نداشته است و تمام توطئه های استکبار را خنثی کرده اند».

جلوگیری از نشر آثار تفرقه انگیز

یکی از راهکارهای گسترش وحدت اسلامی در میان مسلمانان، جلوگیری از نشر آثار تفرقه انگیز در محیط اسلامی است. مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه خامنه ای در این باره می فرماید: «یکی از کارهایی که باید انجام بگیرد، جلوگیری از نشر آثار تفرقه انگیز است؛ چه در محیط شیعی [و] چه در محیط سنی. الان برای ایجاد بغض و کینه، آثاری نوشته می شود و پول هایی هم خرج می شود. اگر بتوانیم، باید جلو این ها را بگیریم. برای من کتاب های متعددی از نقاط مختلف عالم می رسد که پیداست اصلاً سعی افرادی بر این بوده که این کتاب ها، برای ایجاد کینه و کدورت و بغض و نگرانی نوشته شود».

امام خمینی رحمه الله و اخوّت دینی

حضرت امام خمینی رحمه الله پیوسته در راه شناخت آسیب های جوامع اسلامی و راهکارهای مبارزه با آن، هشدار می داد. ایشان یکی از آسیب های جدی مسلمانان را «اختلاف» می دانست و معتقد بود که این اختلاف ها، هم منشأ داخلی و هم منشأ خارجی دارد. آن حضرت در یکی از سخنان خود در این باره فرمود: «با انحراف اسلام از مسیر اصلی خود و غرض ورزی دشمنان داخلی و خارجی و وجود تفرقه و اختلاف، قوی ترین حاصل اقتدار اسلام، یعنی اخوّت دینی و اتحاد بین ملل مسلمان، به تدریج از میان رفت».

اختلافات مذهبی

یکی از آسیب های جدّی جوامع اسلامی در شرایط فعلی، اختلاف های مذهبی است. مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه خامنه ای در این باره می فرماید: «حقا وضع مسلمین از لحاظ تضادها و اختلافات مذهبی، تأسف انگیز است. بسیاری از توانایی های علمی و فکری مسلمین در طول تاریخ، صرف تعارض با یکدیگر شده است... تا آن جایی که من یادم می آید، درگیری ها و تعارضات و جنگ های مذهبی بین مسلمین، به وسیله قدرتمندان هدایت شده است. از زمان بنی عباس تا زمان های بعد، همواره دست هایی، طرفداران عقاید مختلف اسلامی را به جان هم انداختند. اگر این دست ها نبود، آن ها با هم سال ها در صلح و آرامش زندگی می کردند و هیچ مشکلی نداشتند. در زمان حاضر، برای این که مسلمین با هم متحد و متفق نباشند و علیه هم کار کنند، تلاش های مضاعفی انجام می گیرد. این تلاش ها به خصوص در وقتی تشدید پیدا کرده که نیاز مسلمین به وحدت، بیش از همیشه است».

تقریب عملی

بدون شک تحقق موفقیت مسلمانان، در گرو انسجام و هم بستگی اجتماعی آنان است. اگر مسلمانان متفرق باشند، وعده های الاهی و امدادهای غیبی نصیبشان نخواهد شد. بنابراین، امدادها و کمک های الاهی در صورتی نصیب جوامع اسلامی می شود که امت اسلامی، تحت لوای قرآن و سنت نیکوی رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سیره پاک معصومان علیهم السلام ، به وحدت عملی دست یابند. مقام معظم رهبری، در این زمینه چنین فرموده است: «تقریب عملی، یعنی همکاری مسلمین با یکدیگر، منهای احساس جدایی عقیدتی و فرقه ای. ما در میان خودمان و در جوامع دیگر به خصوص بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مکرر این را دیده ایم که برادران شیعه و سنی کنار هم می نشینند و در مسایل علمی و سیاسی و مسایل مربوط به سرنوشت اسلام، طوری با هم تبادل نظر می کنند که اصلاً به یادشان نیست که این مذهبش چیست و آن مذهبش چیست؟ در بسیاری از معاشراتمان با اصحاب مذاهب مختلف این را دیده ایم».

شهید صدر و راهکار نیل به وحدت

شهید سید محمد باقر صدر، اسلام را مبدأ و محرّک بسیار نیرومندی در هویت دادن به مسلمانان می دانست. او علت انحطاط برخی جنبش های اسلامی را، عدم شناخت صحیح آن ها از اسلام و عمل نکردن به این دین سترگ الاهی می دانست. از دیدگاه شهید صدر، ایجاد وحدت بین مسلمانان، آنان را به حرکت درآورده و استقرار حکومت اسلامی را میسر می سازد. از این رو، «پیوند عالمان اسلامی، احیای شخصیت اسلامی مسلمانان، شناسایی دشمن مشترک، احترام متقابل مذاهب، پرهیز از تحریک احساسات، ادب در گفتار و نوشتار، تشکیل کنگره بین المللی اسلامی و مبارزه با تعصب های قومی، راهکارهای رسیدن به وحدت، از دیدگاه شهید صدر می باشد».

وحدت در نگاه شهید بلخی

علامه سید اسماعیل بلخی، روحانی آگاهی بود که از حوزه پربار ومتعهد شیعی، عَلَم قیام بر دوش گرفت و ندای وحدت و آزادی سر داد و تا پایان عمر خود، از سعی و تلاش در رسیدن به مقصود خویش باز نایستاد. عامل مهمی که بلخی در طول مبارزه و قیام خویش تا آخرین لحظات برای زدودن و از بین بردن آن تلاش نمود، نفاق و اختلافات مذهبی و نژادی و دست یابی به وحدت اسلامی بود. او اختلاف را عامل اساسی عقب ماندگیِ جوامع اسلامی از قله های پرافتخار علم و دانش می دانست و می سرود:

او به خوبی دریافته بود که انحطاط مسلمانان،دراثر درد بی درمان اختلاف است. از این رو، برای چاره جویی این مشکل چنین می سرود:

وحدت در نگاه سید عبداللّه نوری

سید عبداللّه نوری، رهبر نهضت اسلامی تاجیکستان درباره وحدت جامعه اسلامی می گوید: «باید همگی سعی و تلاش همه جانبه در وحدت و یکپارچگی مسلمانان داشته باشیم. باید در کنار یکدیگر و زیر پرچم دین و عقیده زندگی کنیم و پدیده شوم تفرقه را از میان مسلمانان دور سازیم. تعلیمات اسلامی، بیش از همه چیز ما را به وحدت، یکپارچگی، اتحاد و هم بستگی دعوت می کند. «همگی به ریسمان خدا چنگ بزنید و متفرق نشوید».

نویسنده : عبداللطیف نظری