مسند الرضا یا صحیفة الرضا مجموعه احادیثی است که از امام رضا علیه السلام به طریق «مسند» از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده و محل اعتماد و توجه خاصه و عامه بوده و از طرق مختلف ، آن را روایت کرده اند .

تعدد و کثرت اسانید واصله به امام رضا علیه السلام اختلاف هایی در تعداد احادیث مجموعه و بعضا متن احادیث ، به همراه داشته است .

نسخه حاضر ، طریق و سند جدیدی است که در چاپ ها و تحقیق های قبلی ذکر نشده و با نام مسند الرضا ، 75 حدیث را نقل کرده است .

راوی این مجموعه «صدرالدین ابراهیم بن محمد بن مؤید حموی جوینی » متوفای سال 730 ق و صاحب کتاب فرائد السمطین است .

در میان سندهای شناخته شده از صحیفة الرضا ، دو سند ، منتهی به «ابراهیم بن محمد حموی ⁽¹⁾ » می شود:

1 - سند حسین بن علی واعظ سبزواری ، مشهور به کاشفی ⁽²⁾.

2 - سند طاهر بن محمد راونیزی . ⁽³⁾

در هر دو سند فوق الذکر ، طریق «ابراهیم بن محمد حموی » به وسیله «احمد بن هبة الله بن عساکر» (م 699ق) به «ابو عبدالله احمد بن عامر بن سلیمان طائی » ، که یکی از دو راوی طبقه اول صحیفة الرضا از امام رضا علیه السلام است ، می رسد .

اما در سند حاضر ، طریق «ابراهیم بن محمد حموی » به وسیله «سید جلال الدین عبدالحمید بن فخار موسوی » به «ابو احمد داوود بن سلیمان بن یوسف بن احمد غازی قزوینی » که راوی دوم طبقه اول است ، می رسد .

قابل توجه این که بنابر مشهور ، کتاب صحیفة الرضا یا مسند الرضا فقط به وسیله دو راوی فوق الذکر در طبقه اول ، از امام رضا علیه السلام نقل شده ; اما استاد سید محمدرضا جلالی حسینی ، چهار راوی دیگر را به شرح زیر یافته اند:

1 - امام جواد علیه السلام .

2 - علی بن علی بن رزین ، برادر دعبل .

3 - ابوالمنظر محمد بن محمد .

4 - احمد بن عبدالله هروی شیبانی .

دو نکته:

1 - «ابراهیم بن محمد حموی » تعداد 25 حدیث را به روش سندهای مسند الرضا ، یعنی به طور مسند از امام رضا علیه السلام و ایشان از آباء طاهرینشان علیهم السلام از رسول اکرم صلی الله علیه و آله ، در کتاب فرائد السمطین نقل کرده ، تعدادی از آنها احادیث صحیفة الرضا و تعدادی هم غیر از آن است ⁽⁴⁾.

یکی از آنها حدیث 63 مجموعه حاضر است که سند آن با سند کتاب حاضر مطابقت دارد . متن و سند به شرح زیر است:

انبانی السید النسابة زین مسند النقابة جلال الدین عبدالحمید بن فخار بن معد الموسوی - رحمة الله علیه - فی ما اهداه الی قال: انبانی والدی النقیب - رحمة الله علیه - قال: اخبرنی ابوالقاسم علی بن علی بن منصور الخازن اجازة .

واخبرنی الشیخ ابو عبدالله محمد بن یعقوب الحنبلی اجازة قالا: انبانا ابو القاسم ذاکر بن کامل الخفاف اجازة قال: انبانا ابو عبدالله الحسین بن عبدالملک بن الحسین الخلال سماعا علیه قال: انبانا الشیخ الزکی ابو احمد حمزة بن فضالة بن محمد الهروی بهراة قال: اخبرنا الشیخ ابو اسحاق ابراهیم بن محمد بن عبدالله بن یزداد بن علی بن عبدالله الرازی ثم البخاری ببخارا - قرا علیه فی داره فاقر به فی صفر سنة سبع وتسعین وثلاثمئة - قال: حدثنا ابو الحسن علی بن محمد بن مهرویه القزوینی بقزوین قال: حدثنا داود بن سلیمان بن یوسف بن احمد الغازی قال: حدثنی علی بن موسی الرضا قال: حدثنی ابی موسی بن جعفر ، عن ابیه جعفر بن محمد ، عن ابیه محمد بن علی ، عن ابیه علی بن الحسین ، عن ابیه الحسین بن علی ، عن ابیه علی بن ابی طالب علیهم السلام قال: قال رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم: اذا کان یوم القیامة لم تزل قدما عبد حتی یسال عن اربع: عن عمره فیم افناه؟ وعن شبابه فیم ابلاه؟ وعن مال اکتسبه من این اکتسبه؟ وفی ماذا انفقه؟ وعن حبنا اهل البیت ⁽⁵⁾.

2 - سند نسخه مسند الرضا که در بحار الانوار نقل شده ، با کتاب حاضر در طبقات اولیه سند ، مشترکاتی دارد . ترتیب سند بحار الانوار به شرح زیر است:

شمس الدین ابو علی فخار بن معد

شیخ ابو طالب عبدالرحمان بن محمد بن عبدالسمیع هاشمی واطی

ابوالحسن علی بن ابی سعد محمد ابراهیم خباز ازجی

شیخ ابو عبدالله حسین بن عبدالملک بن حسین خلال

شیخ ابو احمد حمزة بن فضالة بن محمد هروی

شیخ ابو اسحاق ابراهیم بن محمد بن عبدالله بن یزداد بن علی بن عبدالله رازی بخاری

ابو الحسن علی بن محمد بن مهرویه قزوینی

داوود بن سلیمان بن یوسف بن احمد غازی

روش کار

1 - کتاب حاضر ، بر اساس تنها نسخه خطی شناخته شده ⁽⁶⁾ ، که شرح آن بعدا خواهد آمد ، آماده شده است .

2 - چون نیمی از برگ اول و کناره دو برگ بعدی ، ضایع شده و سند کتاب به طور کامل ، قابل خواندن نبود ، با کمک گرفتن از سند موجود در فرائد السمطین کامل شده و تصحیحات در میان [] قرار داده شده و اضافاتی که در نسخه خطی نبود و می بایست اضافه می شد ، در میان () قرار داده شده است .

3 - پس از اتمام یک حدیث ، شماره حدیث در صحیفة الرضای چاپی آورده شده است . ⁽⁷⁾

4 - تعداد 8 حدیث از این مجموعه ، در نسخه چاپی فوق الذکر نیامده ، که از میان آنها تعداد 5 حدیث در مسند الرضای چاپی ⁽⁸⁾ و یک حدیث در مسند الرضای موجود در بحار الانوار و آدرس 2 حدیث باقی مانده از بحار الانوار در پاورقی آمده است .

5 - متن احادیث کتاب حاضر ، با نسخه های چاپ شده دارای تفاوت هایی است که برای روان بودن متن ، اختلاف ها ثبت نشده است .

نسخه خطی

کتاب حاضر ، برگ های اول تا دهم مجموعه شماره 1707 موجود در کتاب خانه علامه طباطبایی شیراز می باشد .

این مجموعه شامل رساله های مختلف در موضوع های متفاوت می باشد که همگی در قرن 9 کتابت شده است .

مسند الرضا در سال 893 نوشته شده ، خط آن نسخ ، عناوین با شنگرف ، صفحات 17 سطری و اندازه برگ ها 18 × 5/11 سانتی متر است .

 

بسم الله الرحمن الرحیم

قال شیخنا ابراهیم بن محمد الحموی: [اخبرنا] المحدث السید الاجل السید جلال الدین عبد الحمید بن فخار الموسوی ، عن ابیه السید فخار بن [معد] الموسوی ،

عن ابی القاسم علی بن علی بن [منصور] الخازن ،

عن ابی القاسم ذاکر بن کامل الخفاف [. . ]. و ثمانین و خمسمئة ،

قال: ابو عبدالله [الحسین بن عبدالملک] بن الحسین الخلال ،

قال: حدثنا الشیخ [ابو احمد حمزة بن] فضالة بن محمد الهروی بهراة ،

قال: [انبانا الشیخ ابو اسحاق ابراهیم] بن محمد بن عبدالله [بن یزداد بن علی بن عبدالله الرازی] ثم البخاری ببخارا [قرا علیه فی داره فاقر به فی صفر سنة سبع] وتسعین وثلاثمئة .

[قال: حدثنا ابوالحسن علی بن محمد بن] مهرویه القزوینی [بقزوین ،

قال: حدثنا داود بن سلیمان بن] یوسف بن [احمد الغازی ،

قال: حدثنی علی بن موسی الرضا علیه السلام] قال: حدثنی [ابی موسی بن جعفر ، عن ابیه جعفر بن محمد ، عن] ابیه محمد بن [علی ، عن ابیه علی بن الحسین ، عن ابیه الحسین] بن علی ، عن ابیه [علی بن ابی طالب - علیهم الصلاة والسلام - قال: قال رسول الله صلی الله علیه وسلم]:

1 - الایمان اقرار باللسان ، و معرفة [بالقلب ، وعمل بالارکان] . ⁽³⁾

قال علی بن مهرویه: قال ابو حاتم [محمد بن] ادریس [الرازی]: قال ابوالصلت عبدالسلام بن صالح الهروی: لو قرئ هذا الاسناد علی مجنون لافاق .

[قال] الشیخ ابو اسحاق رحمه الله: سمعت عبدالرحمن بن ابی حاتم [الرازی قال]: کنت بالشام فرایت رجلا مصروعا فذکرت [هذا الاسناد ، فقلت]: اجرب هذا ، فقرات علیه [هذا الاسناد] فقام [الرجل فنفض ثیابه] و مر . ⁽⁹⁾

2 - اخبرنا ابوالحسن قال: اخبرنا [داود بن سلیمان بن یوسف بن احمد الغازی] قال: حدثنی علی بن موسی الرضا علیه السلام قال: [حدثنی ابی موسی بن جعفر ، عن ابیه جعفر] بن محمد بن علی ، عن [ابیه محمد بن علی ، عن ابیه علی بن الحسین ، عن ابیه الحسین بن] علی ، عن ابیه علی بن [ابی طالب - علیهم الصلاة والسلام - قال: قال رسول الله صلی الله] علیه وسلم: یقول [الله عزوجل : یا ابن آدم ، ا ما تنصفنی] ؟! اتحبب [الیک بالنعم ، وتتمقت الی بالمعاصی! خیری الیک] منزل ، [وشرک الی صاعد! ولا یزال ملک کریم] یاتینی [عنک فی کل یوم ولیلة بعمل قبیح . یا ابن آدم] لو سمعت [وصفک من غیرک وانت لا تعلم من الموصوف] لسارعت الی مقته . ⁽⁴⁾

3 - [وباسناده قال رسول الله] صلی الله علیه وسلم: اختنوا اولادکم [یوم السابع] فانه اطهر واسرع نباتا للحم . ⁽⁶⁾

4 - وقال: ان [الارض] لتنجس من بول الاغلف اربعین یوما ⁽¹⁰⁾.

5 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: من افتی الناس بغیر علم لعنته ملائکة السماء والارض . ⁽⁷⁾

6 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه و آله: ثلاثة لا یعرض احدکم نفسه لهن وهو صائم: الحمام والحجامة والمراة الحسناء . ⁽¹³²⁾

7 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: افضل الاعمال عند الله تعالی ایمان لا شک فیه ، وغزو لا غلول فیه ، وحج مبرور ; واول من یدخل الجنة شهید ، وعبد مملوک احسن عبادة ربه ونصح لسیده ، ورجل عفیف متعفف ذو عبادة ; واول من یدخل النار امیر مسلط لم یعدل ، وذو ثروة من المال لم یعط المال حقه ، وفقیر فخور . ⁽⁸⁾

8 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: لا یزال الشیطان ذعرا من المؤمن ما حافظ علی الصلوات الخمس ، فاذا ضیعهن تجرا علیه واوقعه فی العظائم . ⁽⁹⁾

9 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: من ادی فریضة فله عند الله دعوة مستجابة . ⁽¹⁰⁾

10 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: العلم خزائن ومفاتحه السؤال ، فاسالوا یرحمکم الله ; فانه یؤجر فیه اربعة: السائل والمعلم والمستمع والمحب لهم . ⁽¹¹⁾

11 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ان الله تعالی لیبغض الرجل یدخل علیه فی بیته فلا یقاتل . (1ز)

12 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: لا تزال امتی بخیر ما تحابوا وادوا الامانة ، واجتنبوا الحرام ، وقروا الضیف ، واقاموا الصلاة ، وآتوا الزکاة ، فاذا لم یفعلوا ذلک ابتلوا بالقحط والسنین . ⁽¹²⁾

13 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: انا اهل بیت لا تحل لنا الصدقة ، وامرنا باسباغ الطهور ، ولا ننزی حمارا علی عتیقة ⁽¹¹⁾. ⁽²⁵⁾

14 - وباسناده عن الحسین بن علی قال: اختصم الی علی [بن ابی طالب علیه السلام رجلان احدهما باع] الآخر بعیرا واستثنی الراس والجلد ، ثم [بدا له ان ینحره]، قال علیه السلام: هو شریکه فی البعیر علی قدر الراس والجلد . ⁽¹⁷⁵⁾

15 - اخبرنا ابوالحسن قال: حدثنا داود قال: وحدثنا علی بن موسی الرضا عن ابیه عن جده انه قال: قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: لیس منا من غش مسلما او ضره او ماکره . ⁽¹³⁾

16 - وباسناده قال: قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: قال الله تعالی: یا ابن آدم ، لا یغرنک ذنب الناس عن ذنبک ، ولا نعمة الناس علی نعمة الله علیک ، ولا تقنط الناس من رحمة الله وانت ترجوها لنفسک . ⁽¹⁴⁾

17 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ثلاثة اخافهن علی امتی من بعدی: الضلالة بعد المعرفة ، ومضلات الفتن ، وشهوة النظر والفرج . ⁽¹⁶⁾

الناس عن ذنبک ، ولا نعمة الناس علی نعمة الله علیک ، ولا تقنط الناس من رحمة الله وانت ترجوها لنفسک . ⁽¹⁴⁾

17 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ثلاثة اخافهن علی امتی من بعدی: الضلالة بعد المعرفة ، ومضلات الفتن ، وشهوة النظر والفرج . ⁽¹⁶⁾

18 - وباسناده: ان الحسن والحسین کانا یلعبان عند النبی صلی الله علیه وسلم حتی مضی عامة اللیل ، ثم قال لهما: انصرفا الی امکما . فبرقت برقة [فما زالت تضی ء لهما حتی] دخلا علی فاطمة ، والنبی صلی الله علیه وسلم [ینظر] الی البرقة فقال: الحمد لله الذی اکرمنا [اهل] البیت . ⁽¹³⁸⁾

19 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: من سب نبیا قتل ، ومن سب احدا من اصحابی جلد . ⁽¹⁵⁾

20 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: اتانی ملک فقال: یا محمد ، ان ربک یقرئک السلام ویقول: ان شئت جعلت لک بطحاء مکة ذهبا . فرفعت راسی الی السماء فقلت: یا ربی ، اشبع یوما فاحمدک ، واجوع یوما فاسالک ⁽¹²⁾. ⁽⁷⁵⁾

21 - بهذا الاسناد قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: اربعة انا شفیع لهم یوم القیامة ولو اتوا بذنوب اهل الارض: الضارب بسیفه امام ذریتی ، والقاضی لهم حوائجهم ، والساعی لهم فی حوائجهم ما اضطروا الیه ، والمحب لهم بقلبه ولسانه . ⁽²⁾

22 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: مثل اهل بیتی مثل سفینة نوح ; من رکبها نجا ، ومن تخلف عنها زج فی النار . ⁽⁷⁶⁾

23 - وباسناده قال: قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: الویل لظالمی اهل بیتی ; عذابهم مع المنافقین فی الدرک الاسفل من النار . ⁽⁷⁹⁾

24 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: کانی قد دعیت فاجبت ، وانی تارک فیکم الثقلین ، احدهما اعظم من الاخری ; کتاب الله ظل ممدود من السماء الی الارض ، وعترتی اهل بیتی ، فانظروا کیف تخلفونی فیهم . ⁽⁸³⁾

25 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: علیکم بحسن الخلق ; فان حسن الخلق فی الجنة لا محالة . وایاکم وسوء الخلق ; فان سوء الخلق فی النار لا محالة . (2ز)

26 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: لو یعلم العبد ما فی حسن الخلق لعلم انه یحتاج الی ان یکون له خلق حسن . ⁽⁸⁴⁾

27 - وفی روایة اخری: فان حسن الخلق یذیب الذنوب ، کما یذیب الماء الملح . (مسند الرضا ، ح 33) ⁽¹³⁾

28 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: من قال حین یدخل السوق: «سبحان الله والحمد لله ولا اله الا الله ، وحده لا شریک له ، له الملک وله الحمد ، یحیی ویمیت ، وهو حی لا یموت ، بیده الخیر ، وهو علی کل شی ء قدیر» ، اعطی من الاجر بعدد ما خلق الله الی یوم القیامة . ⁽⁸⁵⁾

29 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ان لله عزوجل عمودا من یاقوت احمر ; راسه تحت العرش ، واسفله علی ظهر الحوت فی الارض السابعة السفلی ، فاذا قال العبد: «لا اله الا الله » من نیة صادقة اهتز العرش ، وتحرک العمود ، وتحرک الحوت ; فیقول الله تبارک وتعالی: اسکن یا عرشی . فیقول: کیف اسکن وانت لم تغفر لقائلها؟ قال: فیقول الله تبارک و تعالی: اشهدوا سکان سماواتی ، انی قد غفرت لقائلها . ⁽⁸⁶⁾

30 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ان الله قدر المقادیر ودبر التدابیر قبل ان یخلق آدم بالفی عام . ⁽⁸⁷⁾

31 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: حافظوا علی الصلوات الخمس ; فان الله - تبارک وتعالی - اذا کان یوم القیامة یدعو بالعبد ، فاول شی ء یسال عنه الصلاة ، فان جاء بها تاما والا زج فی النار . ⁽⁸⁸⁾

32 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: لا تضیعوا صلاتکم ; فان من ضیع صلاته حشر مع قارون وهامان وفرعون ، وکان حقا علی الله ان یدخله النار مع المنافقین ، فالویل لمن لم یحافظ علی صلاته واداء سنته . ⁽⁸⁹⁾

33 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ان موسی بن عمران سال ربه عزوجل فقال: یا رب ، اجعلنی من امة محمد . فاوحی الله الیه: یا موسی ، انک لا تصل الی ذلک . ⁽⁹⁰⁾

34 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: لما اسری بی رایت فی السماء الثالثة رجلا قاعدا رجله فی المشرق ورجله فی المغرب ، وبیده لوح ینظر فیه ویحرک راسه ; قلت: یا جبرئیل من هذا؟ قال: ملک الموت . ⁽⁹¹⁾

35 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: صنفان من امتی لیس لهم فی الاسلام نصیب: المرجیة والقدریة . (23ز)

36 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: هل تدرون ما تفسیر هذه الآیة: «کلا اذا دکت الارض دکا دکا × وجاء ربک والملک صفا صفا × وجی ء یومئذ بجهنم » ؟ قال: اذا کان یوم القیامة تقاد جهنم بسبعین الف زمام بید سبعین الف ملک ، فتشرد شردة لو [لا] ان الله عزوجل حبسها لاحرقت السماوات والارض . ⁽⁹²⁾

37 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ان الله - جل وعلا - سخرنی البراق وهی دابة من دواب الجنة لیست بالطویل ولا بالقصیر ، فلو ان الله عزوجل اذن لها لجازت الدنیا والآخرة فی جزیة واحدة ، وهی احسن الدواب لونا . ⁽⁹³⁾

38 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: اذا کان یوم القیامة یقول الله - تبارک وتعالی - لملک الموت: یا مالک الموت ، وعزتی وجلالی وارتفاعی فی علو مکانی لاذیقنک طعم الموت کما اذقته عبادی . ⁽⁹⁴⁾

39 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: لما نزلت هذه الآیة یا محمد «انک میت وانهم میتون » قلت: یا رب ، ایموت الخلائق کلهم ویبقی الانبیاء؟ فنزلت «کل نفس ذائقة الموت ثم الینا ترجعون » . ⁽⁹⁵⁾

40 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: اشتد غضب الله وغضب رسوله [علی] من اهراق دمی او آذانی فی عترتی . ⁽⁹⁸⁾

41 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: من استذل مؤمنا او حقره لفقره وقلة ذات یده ، شهره الله یوم القیامة ثم یفضحه . ⁽¹⁰⁴⁾

42 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ما تقلب جناح طائر فی الهواء الا له عندنا فیه علم . ⁽¹⁰⁰⁾

43 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: الحسن والحسین سید شباب اهل الجنة ، وابوهما خیر منهما . ⁽¹⁰²⁾

44 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: اذا کان یوم القیامة تجلی الله تعالی لعبده المؤمن فیقفه علی ذنبه ذنبا ذنبا ، ثم یغفر الله له . لا یطلع الله علی ذلک ملکا مقربا ولا نبیا مرسلا ، ویستر علیه ما یکره ان یقف علیه احد ، ثم یقول لسیئاته: کونی حسنات . ⁽¹⁰³⁾

45 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ما کان ولا یکون الی یوم القیامة مؤمن الا وله جار یؤذیه . (6ز)

46 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ان الله عزوجل غافر کل ذنب الا مهر امراة ، او من اغتصب اجیرا اجرة ، ورجلا باع حرا . ⁽¹⁰⁷⁾

47 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: من کنت مولاه فعلی مولاه ، اللهم وال من والاه ، وعاد من عاداه ، واخذل من خذله ، وانصر من نصره . ⁽¹⁰⁹⁾

48 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم فی قول الله عزوجل « یوم ندعو کل اناس بامامهم » ⁽¹⁴⁾ قال: یدعی بامام زمانهم وکتاب ربهم وسنة نبیهم صلی الله علیه وسلم . ⁽³⁴⁾

49 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ان المؤمن لیعرف فی السماء کما یعرف الرجل اهله وولده ، وانه اکرم علی الله تعالی من ملک مقرب . ⁽³⁵⁾

50 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: من بهت ⁽¹⁵⁾ مؤمنا او مؤمنة او قال فیه ما لیس فیه [اقامه الله عزوجل علی تل من نار حتی یخرج مما قال فیه] . ⁽³⁶⁾

51 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: اتانی جبرئیل علیه السلام عن ربی تعالی فیقول: ربی یقرئک السلام ویقول: یا محمد ، بشر المؤمنین الذین یعملون الصالحات ویؤمنون بک وباهل بیتک بالجنة ، فلهم عندی جزاء الحسنی ، وسیدخلون الجنة . ⁽³⁷⁾

52 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: حرمت الجنة علی من ظلم اهل بیتی وقاتلهم والمعین علیهم ومن یسبهم «اولئک لا خلاق لهم فی الآخرة ، ولا یکلمهم الله [ولا ینظر الیهم] یوم القیامة ولا یزکیهم ولهم عذاب الیم » . ⁽³⁸⁾

53 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ان الله یحاسب کل خلق الا من اشرک بالله ; فانه لا یحاسب ، ویؤمر به الی النار . ⁽³⁹⁾

54 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: مثل المؤمن عند الله تعالی کمثل ملک مقرب ، وان المؤمن اعظم عند الله من ملک مقرب ، ولیس احد احب الی الله تعالی من تائب مؤمن او مؤمنة تائبة . ⁽²⁶⁾

55 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ایاکم ومخالطة السلطان فانه ذهاب الدین ، وایاکم ومعونته فانکم لا تحمدون امره . (مسند الرضا علیه السلام ، ح 28)

56 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: من مر علی المقابر وقرا «قل هو الله احد» احدی عشرة مرة ثم وهب اجره للاموات ، اعطی اجره بعدد الاموات . ⁽²⁷⁾

57 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: یقول الله عزوجل ایما عبد من عبادی مؤمن ابتلیته ببلاء علی فراشه فلم یشک الی عواده ، ابدلته لحما خیرا من لحمه ودما خیرا من دمه ، فان قبضته فالی رحمتی ، وان عافیته فلیس له ذنب . قیل: یا رسول الله ، لحم خیر من لحمه؟ قال: لحم لم یذنب . قیل: ودم خیر من دمه؟ قال: دم لم یذنب . (مسند الرضا ، ح 30)

58 - وباسناده قال: کان النبی صلی الله علیه وسلم: اذا اصابه صداع او غیر ذلک ، بسط یدیه وقرا فاتحة الکتاب والمعوذتین ومسح بهما وجهه ، فذهب عنه ما کان یجد . (بحار الانوار ، ج 10 ، ص 368 ، ح 9)

59 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: النظر فی ثلاثة اشیاء عبادة: النظر فی وجه الوالدین ، وفی المصحف ، وفی البحر . (19ز)

60 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: جعلت البرکة فی العسل ، وفیه شفاء من الاوجاع ، وقد بارک علیه سبعون الف نبی . (17ز)

61 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: من ترک معصیة مخافة من الله ، ارضاه الله یوم القیامة . (18ز)

62 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: اکمل المؤمنین ایمانا احسنهم خلقا ، وانما المسلم من سلم الناس من لسانه ویده . ⁽¹²¹⁾

63 - وباسناده: اذا کان یوم القیامة ، لم یزل قدم عبد حتی یسال عن اربع: عن عمره فیم افناه ، وعن شبابه فیم ابلاه ، وعن مال اکتسبه من این اکتسبه وفی ماذا انفقه ، وعن حبنا اهل البیت (مسند الرضا ، ح 36)

64 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: من عرف فضل کبیر السن ، آمنه الله من الفزع الاکبر یوم القیامة . (مسند الرضا ، ح 37)

65 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: من عامل الناس فلم یظلمهم ، وحدثهم فلم یکذبهم ، ووعدهم فلم یخلفهم ; فهو مؤمن کملت مروته ، وظهرت عدالته ، ووجبت اخوته ، وحرمت غیبته . ⁽³⁰⁾

66 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ان موسی بن عمران سال ربه ورفع یدیه فقال: یا رب ، ا بعید انت فانادیک؟ ام قریب انت فاناجیک؟ فاوحی الله الیه: یا موسی بن عمران ، انا جلیس من ذکرنی . ⁽³¹⁾

67 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ایاکم والظلم ; فانه یخرب قلوبکم کما تخرب الدور . ⁽³²⁾

68 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: لعنت المرجئة علی لسان سبعین نبیا ⁽¹⁶⁾.

69 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: ان موسی بن عمران علیه السلام سال ربه عزوجل فقال: یا رب ، انی حیث ما ذهبت لا انصر واخذل . فاوحی الله الیه: ان فی عسکرک غمازا . قال: یا رب ، دلنی علیه . قال: یا موسی ، انا ابغض الغماز فکیف اغمز؟! ⁽⁶⁷⁾

70 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: الولد الصالح ریحان من ریاحین الجنة . ⁽²³⁾

71 - وباسناده عن علی بن ابی طالب علیه السلام ورضی الله عنه قال: لو رای العبد اجله وسرعته الیه لابغض الامل وطلب الدنیا . ⁽¹³⁷⁾

72 - وباسناده عن علی بن ابی طالب علیه السلام قال: من عرض نفسه للتهمة فلا یلومن من اساء به الظن . ⁽¹⁴⁰⁾

73 - وباسناده قال ابو عبد الله: وجد لوح تحت حائط مدینة من المدائن فیه مکتوب: انا الله الذی لا اله الا انا ، ومحمد نبیی ; عجب لمن ایقن بالموت کیف یفرح! وعجب لمن اختبر الدنیا کیف یطمئن الیها! وعجب لمن ایقن بالحساب کیف یذنب ! ⁽¹⁷⁹⁾

74 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم لعلی: یا علی ، انی سالت ربی فیک خمس خصال فاعطانی ; اما اولها فسالت ربی ان تنشق عنی الارض وانفض التراب علی ⁽¹⁷⁾ راسی وانت معی فاعطانی ، واما الثانیة فسالت ربی ان یوقفنی عند کفة المیزان وانت معی فاعطانی ، واما الثالثة فسالت ربی ان یجعلک حامل لواء الحمد الاکبر علیه مکتوب «المفلحون الفائزون بالجنة » فاعطانی ، واما الرابعة فانی سالت ربی ان تسقی امتی من حوضی فاعطانی ، واما الخامسة فانی سالت ربی ان یجعلک قائد امتی الی الجنة فاعطانی ; والحمد لله الذی من علی به . ⁽³³⁾

75 - وباسناده قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: لیس فی القیامة راکب غیرنا ونحن اربعة . فقام الیه رجل من الانصار وقال: فداک ابی وامی یا رسول الله ، انت ومن؟ قال: انا علی دابة البراق ، واخی صالح علی ناقة الله التی عقرت ، وعمی حمزة علی ناقتی العضباء ، واخی علی بن ابی طالب علی ناقة من نوق الجنة ، بیده لواء الحمد ، واقف بین یدی العرش ینادی: لا اله الا الله ، محمد رسول الله - قال: - فیقول الآدمیون: ما هذا الا ملک مقرب او نبی مرسل! فقال حمال العرش: هذا الصدیق الاکبر ، هذا علی بن ابی طالب ⁽¹⁸⁾. ⁽¹⁵⁸⁾

آخر مسند الامام علی بن موسی الرضا علیهما التحیة والسلام ، والحمد لله اولا وآخرا وظاهرا وباطنا .

نقلت مسند الامام سلطان الاولیاء ، برهان الاتقیاء ، مفخر آل طه ویاسین ، خلاصة ونقاوة اولاد سید المرسلین ، امام علی بن موسی الرضا علیهما التحیة والسلام ، عن خط شیخ المحققین قدوة المحدثین وارث علوم الانبیاء والمرسلین ، نجم الحق والدین ابو المیامن محمد بن محمد بن احمد الموفق الاذکانی رحمه الله ببلدة هراة ، فی شهور سنة ثلاث وتسعین وثمانمئة الهجریة .

پی نوشت:

1) شیخ الاسلام ابراهیم بن محمد حموی جوینی متوفای 722 ق وصاحب کتاب فرائد السمطین . ر . ک: طبقات اعلام الشیعة الحقائق الراهنة فی المائة الثامنة)، ص 4 .

2) ببینید صحیفة الرضا ، تحقیق محمدمهدی نجف ، کنگره جهانی امام رضا علیه السلام ، 1406 ق ، ص 20 .

3) ببینید همان مدرک ، ص 22 .

4) در مقدمه تحقیق صحیفة الرضا ، (مدرسه امام مهدی (عج) قم ، 1408ق) اسانید این دسته از احادیث ذکر شده در فرائد السمطین را که در صحیفة الرضا موجود است ، به عنوان اسانید کتاب صحیفة الرضا دانسته که جای تامل بسیار دارد .

5) فرائد السمطین ، ج 2 ، ص 303 ، ح 557 .

6) با توجه به این که هر چه می گذرد ، گنجینه های خطی بیشتری شناخته و معرفی می شوند و نسخه دیگری از بسیاری از کتاب هایی که تصور می شد نسخه منحصر به فرد دارد ، یافت می شود ، امروزه استفاده از وصف «منحصر به فرد» جای تامل دارد ، حتی نسخه دست نویس مؤلف!

7) صحیفة الامام الرضا ، تحقیق محمد مهدی نجف ، کنگره جهانی امام رضا علیه السلام ، سال 1406 قمری .

8) مسند الرضا ، تحقیق سید محمدجواد حسینی جلالی ، دفتر تبلیغات اسلامی قم ، 1418قمری .

9) ببینید بحار الانوار ، ج 10 ، ص 366 .

10) بحار الانوار ، ج 104 ، ص 108 ، ح 4 وج 104 ، ص 109 ، ح 12 .

11) العتیقة: انثی الفرس الرائع .

12) در حاشیه آمده: وفی نسخة: قال رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم: عرض علی ربی ان یجعل لی بطحاء مکة ذهبا . قلت: لا یا ربی ، ولکنی اشبع یوما واجوع یوما ، فاذا جعت تضرعت الیک ، واذا شبعت حمدتک وذکرتک . صح .

13) در مسند الرضا دو حدیث شماره 28 و 29 به صورت یک حدیث با شماره 33 ذکر شده است .

14) سورة الاسراء ، الآیة 71 .

15) فی النسخة: نهب ، وهو تصحیف .

16) بحار الانوار ، ج 5 ، ص 47 ، ح 73 ; در آن: «القدریة » به جای «المرجئة » آمده است .

17) فی المصادر: عن .

18) پایین صفحه آمده: قال رسول الله صلی الله علیه وسلم لعلی علیه السلام: لو ان عبدا عبد الله مثل ما قام نوح فی قومه ، وانفق مثل احد ذهبا فی سبیل الله ، وحج الف حج ، ثم قتل شهیدا ولم یوالک یا علی ، لم یشم رائحة الجنة ، ولا یقبل منه . من الروضة .

وقال (صلعم): الخوارج کلاب اهل النار .