هرچند آئین رسمی ایران اسلامی عزیز مکتب تشیع است اما همواره مهد همزیستی پیروان ادیان مختلف بوده است. مکتب تشیع نشان داده از پتانسیل های بالایی برای برخورد اسلامی و روادارانه با پیروان ادیان دیگر برخوردار است. از میان سایر ادیان و فرق بدون شک بیشترین اشتراکات در عقیده با شیعه را اهل‌سنت دارند. در سیره اهل‌بیت(علیهم السلام) نیز موارد بسیاری از تعامل مثبت با اهل‌سنت وجود دارد. تعداد قابل توجهی از شاگردان امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) از اهل‌سنت بوده‌اند که برخی‌شان بعدها مؤسس فرقه‌های اصلی در میان اهل‌سنت شدند. با توجه به اینکه مسجد در تفکر و فرهنگ شیعی جایگاه بسیار ویژه و موثری در فرهنگ سازی و الگوهای رفتاری مؤمنان دارد، سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چه راهکارها و الگوهایی برای تعامل با اهل‌سنت در فضای مسجد وجود دارد؛ چراکه از سویی خود این تعامل باعث وحدت هر چه بیشتر و البته معرفی چهره واقعی تشیع به برادران اهل‌سنت می‌شود و از سوی دیگر مسجد به‌عنوان نهاد فرهنگ‌ساز و ایجادکننده الگوهای رفتاری در میان مؤمنان با تعامل سازنده و مثبت با اهل‌سنت رفتار صحیح در این زمینه را در سطح محلات و جامعه نهادینه می‌کند.
این نوشتار برخی راه‌های تعامل با اهل‌سنت را در چارچوب فضای مسجد بررسی می‌کند. در بسیاری از نقاط ایران از زمان قدیم اهل‌سنت و شیعه هم زیستی مسالمت‌آمیزی داشته‌اند. در برخی از مناطق مثل سیستان، کردستان و گلستان که جمعیت قابل توجهی از اهل‌سنت زندگی می‌کنند، هر قشر مسجد مخصوص به خود را دارد. در این حالت بیشتر باید درباره تعامل میان مساجد شیعیان و مساجد اهل‌سنت سخن گفت. در مواردی که تعداد اهل‌سنت بسیار کم است یا مسجدی مخصوص برای خود ندارند احتمال حضور ایشان در مساجد شیعیان افزایش می‌یابد؛ چنانکه واقعیت جامعه و گزارش‌ها این مسئله را تأیید می‌کند؛ البته با این قید که این حضور معمولاً در مساجد جامع و مساجد معروف که معمولاً اهالی به‌طور کامل هم دیگر را نمی‌شناسند است و معمولاً بعد از وقت اقامه نماز شیعیان یا قبل از آن، این حضور صورت می‌گیرد. گاهی هم اهل‌سنت به دلایلی نماز خواندن در خانه را ترجیح می‌دهند و به مسجد شیعیان رفت و آمد نمی‌کنند. در این مقاله سعی شده که همه حالات مزبور بررسی شود.
1. تعامل مساجد شیعه با مساجد اهل‌سنت
بسیار زیبنده است که مساجد شیعیان برای چنین مقوله فرهنگی پیش قدم شوند. البته اکنون نمونه‌های پراکنده‌ای از این تعامل در برخی مناطق کشورمان وجود دارد؛ اما بسیار نادر است. این تعامل می‌تواند در قالب جلسات مشترک هیئت امنا جهت تبادل تجربیات و رفع مشکلات باشد. همچنین برگزاری کلاس‌ها در زمینه مباحث اسلامی مشترک از این جمله است؛ برای مثال برگزاری کلاس‌های مشترک قرائت قران و فراتر از آن وجود گروه‌های مشترک از ریش سفیدان هر دو فرقه برای حل و فصل احتلافات مذهبی موجود در سطح محله و اجازه ندادن به برخوردهای سطحی و خودسرانه همه از راهکارهای افزایش مشارکت است.
2. تعامل با برادران اهل‌سنتی که در مسجد شیعیان حاضر می‌شوند
فرهنگ شیعی یک فرهنگ غنی است و آن قدر جاذبه‌های اخلاقی و معنوی در خود دارد که متعالی‌ترین اخلاق را در پیروان خود نهادینه می‌کند. سنت اهل‌بیت(علیهم السلام) و همچنین سیره علمای شیعه بر آن بوده که وقتی اهل‌سنت به آنان مراجعه می‌کردند با آغوش باز از آنان استقبال و به مشکلات و حوائج انان رسیدگی می‌کردند. یکی از مکان‌های حضور اهل‌سنت مساجد شیعیان است. برخی نحله‌های اهل‌سنت نماز خواندن پشت امام جماعت عادل شیعه را صحیح می‌دانند؛ مثل برخی علمای شافعی. در این‌گونه موارد برخورد اسلامی و کریمانه بسیار راحت‌تر و طبیعی‌تر از سوی شیعیان صورت می‌گیرد. این‌گونه برخورد‌ها صرفاً وسیله‌ای برای جذب و تبلیغ نیست؛ هر چند در صورت اجرای صحیح و معرفی شدن چهره واقعی تشیع عملاً اتفاق خواهد افتاد؛ چنانکه تجربه نشان داده است. شایسته است همان برخوردی که با یک فرد شیعه در مسجد می‌شود و امکاناتی که در اختیار او قرار داده می‌شود از برادران اهل‌سنت هم دریغ نشود؛ برای مثال اگر صندوق قرض الحسنه در مسجد جهت رفع مشکلات ضروری دایر است و یا اگر کلاس‌های آموزشی مفید یا اردوها یا سایر فعالیت‌های جنبی در مسجد برگزار می‌شود، حتماً برای برادران اهل‌سنت امکان حضور در چنین برنامه‌هایی فراهم شود.
3. تعامل با اهل‌سنتِ محله که به مسجد رفت و آمد نمی‌کنند
بسیاری از اهل‌سنت بنا به دلایلی در فضای مساجد شیعه رفت و آمد نمی‌کنند. در این‌گونه موارد چه نوع برخوردی باید اتخاذ شود؟ آنچه از مطالعه سیره اهل‌بیت(علیهم السلام) و علمای شیعه به دست می‌آید آن است که تکریم داوطلبانه از اهالی‌سنت و پرس‌وجو از احوال ایشان و دلجویی از حال خانواده‌های مستمند برادران اهل‌سنت ارجهیت دارد، به‌خصوص در مساجدی که فعالیت‌های خیریه در سطح محل انجام می‌شود، نه تنها نباید از خانواده‌های اهل‌سنت غفلت کرد، بلکه برعکس باید با حساسیت ویژه‌ای سراغ ایشان رفت و خود نهاد مسجد داوطلبانه از تمام امکانات خود برای یاری‌رسانی به اهالی محل اعم از شیعه و سنی بسیج شود. این اوج اخلاق اسلامی و مدل اعلای رأفت شیعی است که به دور از همه تعصب‌ها و با حفظ اصول اعتقادی خود به تعامل سازنده با دیگر فرق به‌خصوص برادران اهل‌سنت که اشتراکاتشان با فرهنگ شیعه بسیار بیشتر از سایر فرهنگ هاست، می‌پردازد.
گاهی در برخی محلات تعدا برادران اهل‌سنت تعداد قابل توجهی است. در این‌گونه موارد می‌توان نماینده‌ای از میان ایشان انتخاب کرد که با حضور منظم در جلسات هیئت امنای مسجد، مطالب و احوال خانواده‌های سنی را به گوش کارگزاران محله برساند تا آنان را در تصمیم‌گیری بهینه یاری دهند.