مسجد اولین نهاد اجتماعى شکل یافته در زمان صدر اسلام است و لازمه نهاد اجتماعى (نه حکومتى) بهجهت استمرار نقش و وظایف اولیه شکلگیرى آن، اداره و مدیریت توسط نهادى مدنى و مردمى است. آنچه مسلم است، درباره نقش ممتاز و میزان بالاى دخالت مردم در بحث مدیریت مساجد اتفاق نظر وجود دارد و جملگى به مدیریت مردمى در ساخت و تجهیز و اداره مساجد معتقد مىباشند. آنچه که در این میان جاى بحث و بررسى دارد، چگونگى اعمال مدیریت کلان و خرد توسط مردم و نیز میزان نقش و پشتیبانى دولت اسلامى در تعامل و همکارى با آنان مىباشد.
در هر جامعهاى براى انجام وظایف خاص و رسیدن به اهداف معین سازمان‌هایی شکل می‌گیرند. این سازمان‌ها براى انجام مسئولیت خویش، داراى سیستم و کارکرد مخصوص به خود مىباشند. در جامعه اسلامى، هر مسجد یک سازمان منسجم معنوى است و داراى اهداف، کارکردها و شیوه‌های مخصوص به خود مىباشد و باید به شکل صحیح هم در حوزه‌های کلان و خرد مدیریت شود تا بتواند نقش اصلى خود را به خوبى ایفا نماید.
نکته شایان ذکر آن است که با چنین برداشتى، مدیریت مسجد تبدیل به حوزهاى پیچیده و ظریف مىگردد. چه‌آنکه در این مؤسسه هم اداره کننده، هم اداره شونده و هم محصول، انسان‌ها هستند. به عبارت روشن‌تر مدیریت مسجد با قلمروهاى پیچیده فعالیت‌هاى انسانى سروکار دارد که اداره امور آن بسیار پیچیده و مستلزم دانش و بینش عمیق در ابعاد مختلف مىباشد.
سایر شاخههاى مدیریت، عمدتاً از زوایه و چشم‌انداز خاصى مدیریت را مدنظر قرار مىدهند؛ نظیر مدیریت امور آموزشى، مدیریت فرهنگى، مدیریت نظامى و سایر موارد. مدیریت مسجد با تمام این قلمروها سروکار دارد. به این دلیل مىتوان گفت که علاوه بر نقش عبادى مسجد، که البته محورىترین کارکرد مسجد به حساب مىآید، توجه به قلمروهاى مختلف که در چارچوب عملکردها و فعالیت‌هاى آن قرار مىگیرد نیز ضرورت دارد.
در این مقاله تلاش شده است الگوی موفق و کاربردی مدیریت مساجد سنگاپور ارائه شود. بدین دلیل ابتدا نحوه مدیریت و تشکیلات مساجد در چند کشور مختلف اسلامی و غیر اسلامی مورد بررسی اجمالی قرار گرفته و بعد از بررسی اولیه، مدیریت موفق مساجد در سنگاپور از جنبه‌های مختلف به عنوان پایه کار مورد کنکاش دقیق‌تر و عمیق‌تر قرار گرفته است.
در این راستا، ضمن بررسی و تدقیق این نتیجه حاصل شد که مساجد کشور سنگاپور از مدیریت منسجم و تشکیلات قوی در دو بُعد کلان و خرد برخوردار می‌باشند و به همین دلیل، این مساجد، مورد تحلیل و بررسی دقیق‌تر قرار گرفته و دلایل موفقیت و شیوه‌ها و کارکردهای آن در این مقاله مورد تجزیه و تحلیل و آنالیز قرار خواهد گرفت.
بیان مسأله:
پس از تحقق انقلاب شکوهمند اسلامى ایران، فرصت بسیار ذىقیمت و مناسبى براى توسعه و تعمیق فرهنگ دینى که از لوازم ضرورى و اولیه ایجاد بستر تعامل بین دولت و مردم است در ایران فراهم شد. باتوجه به اقبال عمومى به دین و فراهم شدن این امکان فوقالعاده براى توسعه فرهنگ دینى اکنون با گذشت سه دهه از انقلاب، آنچنان که انتظار مىرفت نتوانستیم بین نهادهاى مردمى و دولت در امر ترویج و بسط ارزش‌هاى دینى و مبانى عقیدتى تعامل واقعى ایجاد نمائیم. پىبردن به علل این مهم به بازنگرى در تمامى ابعاد، روش‌ها، ساختارها و محتواى برنامههاى اجرایى چه در بخش دولتی به عنوان حاکمیت جامعه، چه در حوزه فعالیت نهادهاى مردمى نیاز دارد. بنابراین لازم است از پژوهش‌های عمیق و متقن بهره برد تا بتوان از فرصت‌هاى باقیمانده نهایت بهرهبردارى را نمود.
بررسى راهکارهاى عملى و امکانسنجى تحقق و بهبود مؤلفههاى توسعه در تمامى ابعاد بویژه در بعد دینى و عقیدتى مردم برحسب نقش و وظایف تعریف شده همراه با حدود و ثغور معین و بدون تداخل چه دولت در قبال مردم و مردم در قبال دولت، مىتواند گامى نوین در عملى شدن و تحقق نگاه برنامهاى و اصولى به ایجاد و گسترش تعامل بین دولت و مردم باشد.
شاید بتوان اذعان نمود که مهم‌ترین چالش‌هایی که در حال حاضر پیشروى ماست و بسیارى از مسایل حاشیهاى که با آن مواجه هستیم ناشى از همین چالش‌هاست، مىشود، عدم تدوین و کتابت مدیریت مساجد در ابعاد کلان، میانه و خرد، و تنظیم روابط بین دولت و مردم در مدیریت مساجد و نیز عدم تهیه سازوکارهاى هدفمند براى گسترش این روابط مىباشد. با وجود برخوردارى از دولتى دینى و نیز جامعهاى دین مدار هنوز نتوانستهایم آنچنان که شایسته نظام ماست، ارتباط نزدیک و تنگاتنگ بین این دو ایجاد نمائیم. مسجد به عنوان بستر توسعه فرهنگ دینى، مىتواند از نمادهاى اصلى ایجاد تعامل و همکارى بین دولت اسلامى و مردم باشد. تبیین واقعى جایگاه و نقش مساجد مىتواند ما را در رسیدن به این مهم یارى نماید. بدیهىترین کارى که مىتواند در این ارتباط انجام پذیرد، تعریف و مشخص شدن حدود و ثغور مدیریت تشکیلات مساجد مىباشد.
بنابراین با توجه به موفقیت مسلمانان سنگاپور در مدیریت مساجد، در این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که دلایل کارآمدی و موفقیت مدیریت تشکیلات مساجد در کشور سنگاپور چیست؟
تعریف مفاهیم:
در این مقاله از واژه‌‌های کلیدی و مفاهیم زیر استفاده شده است. به همین‌خاطر جهت تبیین بیش‌تر این مفاهیم و کلمات کلیدی در این مقال سعی شده است قبل از ورود به بحث اصلی، به اختصار این واژه‌گان تشریح گردد:
- سنگاپور: نام کشوری در جنوب شرقی آسیا است که به شکل جزیره‌ای در جنوب کشور مالزی و شمال کشور اندونزی قرار دارد.
- الگو: الگو به معنای نمونه و مدل می‌باشد که غالباً با تأثیرپذیری از آن، مشابه آن را بوجود می‌آورند. در این ارتباط ویلیام هارمون مؤلف کتاب یک راهنمای ناتمام به سوی آینده می‌نویسد:« الگو همان روش ابتدائی درک، تفکر، ارزش‌یابی و عمل در کنار تصویری از حقیقت می‌باشد. الگو به عنوان درکی بی‌چون و چرا و تلویحی به فرهنگ نفوذ کرده و از طریق تجربه مستقیم به جای آموزش به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود.»[1]
- سازمان مسجد: مسجد یک سازمان منسجم معنوى است و «داراى هدف غایى تقرب انسان‌ها به خداوند و اعتلاى نام الله مىباشد و در این راستا داراى کارکردهاى مختلف است. تشکیلات و سازمان مسجد یک تشکیلات ادارى، انتفاعى یا تجارى نیست، بلکه سازمانى الهى است که با مدیریت معنوى و نفوذ کلام امام جماعت و با حضور توده مردم سازماندهى مىشود».[2]
- مدیریت مسجد: مدیریت مسجد عبارت است از: «اداره یک سازمان معنوى از طریق هماهنگ سازى منابع (انسانى و مالى)، جهت تحقق اهداف الهى و معنوى». [3] این امر مستلزم آن است که مدیریت مسجد با محور قرار دادن بُعد عبادى مسجد، هر فعالیتى را که تحقق ارزش‌هاى الهى و دینى را تسهیل مىسازد، به انجام رساند.
- مسجد: مسجد به معنی سجده گاه و مکان سجده می‌باشد. واژه مسجد در لغت، اسم مکان ازفعل(سَجَدَ، یَسجُدُ) به معنای «جایگاه سجده ومحل عبادت می‌باشد که در فارسی "مزگت" هم گفته شده است»[4] ، مسجد دراصطلاح عرفی عبارت است از«مکانی که خاص عبادت برای مسلمانان بوده است. ولی درقرآن کریم، به معابد اهل کتاب نیز اطلاق شده است: «قال الذین غلبوا علی امرهم لنتخذن علیهم مسجداً»[5]
اهداف:
1- معرفی الگوی صحیح و موفق مدیریت در تشکیلات مساجد سنگاپور در ابعاد کلان وخرد.
2- بهره‌گیری ازتجربیات ارزشمند و شیوه‌ها و روش‌های کاربردی در مدیریت تشکیلات مساجد این کشور جهت فراهم آوردن زمینه‌ها و بسترهای ارتقاء سطح دانش و آگاهی‌های مدیریت کارآمد برای مسئولان و متولیان مساجد کشور.
3- ایجاد فضای همکاری و تعامل و تبادل آرا و افکار بین کشورهای اسلامی در جهت مدیریت بهتر و کارآمدتر مساجد در جهت غنی سازی، تقویت و افزایش کمی و کیفی متون و منابع موجود و نیز در دسترس قراردادن این منابع برای انجام پروژه‌های مطالعاتی و تحقیقاتی و پژوهشی برای محققان و پژوهشگران کشور.
پیشینه نظری:
مسئله و موضوع اصلی این مقاله، دلایل کارآمدی و موفقیت مدیریت تشکیلات مساجد در کشور سنگاپور در ابعاد کلان و خرد است که برای طرح در همایش هفته جهانی مسجد در نظر گرفته شده است.
قبل از اینکه به موضوع اصلی مقاله بپردازیم لازم است انواع مساجد و چگونگی مدیریت آنها را در دیگر کشورها به اختصار برشمریم. به طور کلی سه نوع مدیریت در مساجد کشورهای مختلف اعمال می‌شود که عبارتند از:
1- مدیریت مساجد در کشورهایی که اکثریت قریب به اتفاق جمعیت این کشورها مسلمان بوده و دین رسمی آنان نیز اسلام است و مدیریت کلان مساجد توسط دولت و هیئت حاکم صورت می‌گیرد. مانند: ایران، عربستان، مصر و...
2- مدیریت مساجد در کشورهایی که حکومت آنها لائیک بوده ولی اکثریت مردم آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند. و دولت هم در بعضی امور مساجد دخالت می‌کند مانند: ترکیه.
3- مدیریت مساجد در کشورهایی که حکومت آنها لائیک است و مسلمانان در اقلیت هستند و مدیریت مساجد توسط خود این اقلیت مسلمان انجام می‌گیرد و دولت نقشی در اداره مساجد ندارد؛ اگرچه در چارچوب سیاست‌های ابلاغی دولت در خصوص چگونگی فعالیت پیروان ادیان رفتار می‌کنند. مانند: آلمان، هلند، انگلیس، سنگاپور و...
کلیات جغرافیایی سنگاپور:
کلمه سنگاپور برگرفته از «زبان مالایایی به معنای شهر شیر و ببر است زیرا این جزیره زیستگاه شیرهای آسیایی و ببرهای خط‌دار بوده است. شبه جزیره سنگاپور جزیره‌ای کم ارتفاع است و همچون قطره‌ای در نیمه غربی مالزی و در جنوب شرقی آسیا واقع شده و در جنوب مالزی (مالایای غربی) و شمال اندونزی (سوماترای اندونزی ) در کنار تنگه سنگاپور قرار گرفته است. این کشور علاوه بر شهر سنگاپور که اولین و بزرگترین شهر این کشور است 57 جزیره کوچک‌تر نیز دارد. »[6] همچنین «مختصات جغرافیایی این کشور عبارت است از 1 درجه و 22 دقیقه شمالی و 103 درجه و 48 دقیقه شرقی. »[7] طول این جزیره 42 کیلومتر و عرض آن 23 کیلومترتقریباً به اندازه پایتخت ایران است. «کشور سنگاپور حدود 695 تا700 کیلومتر مربع مساحت دارد و سنگاپوری‌ها هرساله با پیشروی به سمت دریا از طریق پرکردن مناطق کم عمق ساحلی که خطوط ساحلی آن بیش از 190کیلومتر می‌باشد به وسعت آن می‌افزایند. به همین خاطر مساحت این کشور کمی متغیر اعلام شده است و تقریباً کمتر از یک سوم سنگاپور را جنگل و فضای سبز طبیعی فراگرفته است. اقلیم این کشور استوایی است.»[8]
موقعیت جغرافیایی این کشور طوری است که در مرکز راه‌های دریایی و هوایی اقیانوس‌های آرام و هند قرار دارد. سنگاپور هدایت صادرات و واردات منطقه شرق آسیا را به عهده دارد و دارای اقتصادی خدمات‌گرا است.
جمعیت این کشور حدود «4میلیون و ۶۰۸ هزار نفر با میانگین سنی ۳۸ سال است. (در گذشته اغلب ساکنین این کشور عرب بودند ولی بعدها مهاجرین اندونزیائی، مالزیایی و برخی کشورهای دیگر در آن اقامت گزیدند) از این تعداد جمعیت، 76 تا 77 درصد مردم از نژاد چینی، ۱3 تا 14درصد مالایی و ۸ درصد هندی هستند. زبان رسمی آنان چینی (77%) ، مالیایی (14%) ، تامیل (5%) ، و انگلیسی می‌باشد جملگی این‌زبانها رسمی هستند.مردم سنگاپور از تنوع دینی برخوردارهستند. پیروان ادیان در نهایت صلح و آرامش در کنار هم زندگی می کنند از این میان 54 درصد از مردم پیرو دین بودا و دائو (تائو) و ۱۵در صد مسلمانان اهل سنت از نژاد عرب ، اندونزیایی، مالزیایی، چینی، پاکستانی و هندی می‌باشند. مسلمانان دومین گروه جمعیتی این کشور را تشکیل می‌دهند. غالب مسلمانان از مالایی‌هایی هستند که از نژاد چینی و هندی‌هستند. حدود 13درصد چینی‌ها، اورآسیایی‌ها و هندی‌های مقیم این کشور مسیحی‌اند. (چه کاتولیک، چه پروتستان و چه دیگر مذاهب مسیحی) و 4 درصد هندو می‌باشند. تعداد اندکی از این جمعیت نیز پیرو آیین سیک، هندو و بقیه مردم از دین خاصی پیروی نمی‌کنند.»[9]
تاریخچه سنگاپور:
جمهوری سنگاپور (Republic of Singapore ) «از قرن 19 مستعمره بریتانیا بود. سنگاپور را سِر استامفورد رفلز برای شرکت هند شرقی بریتانیا احیا کرد (1819)، و این کشور به صورت بندری برای بارگیری قلع و لاستیک در آمد. و به سرعت توسعه یافت. ملیت‌های مختلف وارد این سرزمین شدند و به مرور به پایگاه استراتژیکی برای بریتانیا مبدل شد. در طی جنگ جهانی دوم از سال 1942 تا سال 1945 به دست ژاپنی ها افتاد. در 1959 به خود گردانی رسید، این کشور از سال 1963 تا زمان استقلال، جزو فدراسیون مالزی بود و در سال 1965 از انگلستان مستقل گردید و از آن خارج گشت.»[10]
حکومت سنگاپور:
نام رسمی کشور سنگاپور، جمهوری سنگاپور (Republic of Singapore) و نوع حکومت آن جمهوری می‌باشد. این کشور در سال 1965 به استقلال رسید و شهر سنگاپور( Singapore ) که یک شهر بندری است پایتخت آن می‌باشد.
«در سنگاپور رئیس حکومت، رئیس جمهور است که با رأی مردم برای دوره‌ای شش ساله انتخاب می‌شود. نخست وزیر رئیس دولت است که معمولاً رئیس حزب اکثریت نیز می‌باشد. مجلس این کشور ۸۴ کرسی دارد که نمایندگان آن با رأی مردم برای دوره‌ای پنج ساله انتخاب می‌شوند. احزاب عمده سیاسی عبارتند از: حزب اقدام خلق، حزب دموکرات سنگاپور، حزب کارگران.»[11]
تنوع قومی یکی از مشخصه‌های بارز سنگاپور است.«چینی‌ها، مالایایی‌ها و هندی‌ها اصلی‌ترین این اقوام هستند. دولت سنگاپور هم سعی دارد این کشور را کشوری چند فرهنگی معرفی کند. به نظر می‌رسد میان این اقوام اتحاد برقرار است. [12]
وضعیت مسلمانان در سنگاپور:
مردم سنگاپور از زمان حضرت محمد (ص) از طریق تجار عرب مسلمان با اسلام آشنا شدند و خبر دعوت به اسلام به سرعت به مردم سنگاپور رسید، طوری که شهرهای ساحلی آن در قرن اول هجری سکونت‌گاه اقلیت مسلمان این کشور بود، اما با گذشت زمان آنها در جزایر مختلف ساکن شدند. اما مؤسسات دعوت به اسلام و آموزش‌های اسلامی در سنگاپور، از قرن هفتم هجری تأسیس شد. مسلمانان سنگاپور سعی در حفظ هویت اسلامی خود داشته و به آموزه های دین اسلام تمسک می‌جستند و نظریات و عقایدی که مخالف اسلام و مسلمانان بود را قبول نمی‌کردند.
مجلس علماء اسلامی سنگاپور (Majlis Ugama Islam Singapura)که درسال 1968. م تاسیس شده بر امور مسلمین و اماکن مذهبی نظارت دارد. این مجلس در مساجد و مراکز اسلامی به تبلیغات دینی گسترده‌ای می‌پردازد. مهم‌ترین هدف این این مجلس معرفی جامعه مسلمانان به عموم و قوام بخشیدن به امور مسلمانان در سنگاپور است. «آنها تلاش بسیاری در حفظ هویت اسلامی خود داشته و به اشاعه صحیح اسلام اقدام می‌کنند و به همین خاطر از فعال‌ترین گروه های مسلمان در شرق آسیا به شمار می‌روند. به‌علاوه تلاش بسیاری در حفظ هویت اسلامی خود داشته و به اشاعه صحیح اسلام اقدام می‌کنند.»[13] حکومت سنگاپور نیز نه تنها از رشد اسلام و اسلام‌گرایی جلوگیری نمی‌کند بلکه به توسعه اسلام و بهبود شرایط مسلمانان این کشور نیز کمک می‌کند.
وضعیت مساجد در سنگاپور:
سنگاپور با وجود وسعت نه چندان زیاد خود و نیز برخورداری از جمعیت 15 درصدی مسلمان دارای 69 مسجد فعال می‌باشد. با توجه به جمعیت 700 هزار نفری مسلمانان در سنگاپور تقریباً برای هر 10000نفر یک مسجد وجود دارد. (البته باید توجه داشت سنگاپور فاقد شهرها و یا روستاهای مهم به غیر از پایتخت می‌باشد) به همین دلیل وسعت و مقیاس مکانی مساجد در کفایت یا عدم کفایت جمعیت فعلی سنگاپور بسیار تأثیرگذار است. قدیمی‌ترین مسجد سنگاپور «مولوکا» یا «ملقا» نام دارد که در سال 1820تا 1830.م احداث شده است. با گذشت 190 سال از ساخت اولین مسجد تعداد فعلی مساجد به 69 مسجد رسیده است و رشد کمی و کیفی ساخت مساجد در این کشور بعد از استقلال سنگاپور یعنی از سال 1965 افزایش قابل توجهی داشته است. بزرگترین مسجد سنگاپور مسجد "السلطان" و مسجد"مهاجران" است. از سوی دیگر مدارس، بیمارستان‌ها و درمانگاه‌هایی برای خدمت رسانی به مسلمانان در این کشور بنا شده است. مسجد "فاطمه زهرا" در سال ۱۸۴۳ میلادی ساخته شده است.
نقش حکومت سنگاپور در ساخت مساجد بسیار حساس است. دولت نه تنها به سازمان‌های دولتی اجازه می‌دهد که کمک‌های داوطلبانه کارکنان را جمع آوری نمایند بلکه مجموعه‌ای از زمین‌ها را با قیمت اختیاری و توافقی برای ساخت مساجد جدید در اختیار مسلمانان قرار می‌دهد.
مدیریت تشکیلات مساجد در سنگاپور:
در سنگاپور با توجه به محدودیت جغرافیای سرزمینی و بُعد مکانی، مساجد به شیوه خاصی اداره می‌شود. در ادامه به چگونگی اداره و مدیریت آن اشاره خواهد شد:
مساجد سنگاپور توسط مجلس علماء اسلامی سنگاپور (Majlis Ugama Islam Singapura) که تنها سه سال پس از استقلال این کشور به عنوان یک مرجع قانونی تاسیس شده، اداره می‌شود. در چشم‌انداز مأموریت ترسیم شده برای این مجلس موارد زیر ذکر شده است:
رسالت مجلس: مهم‌ترین رسالت مجلس علماء، گسترش و تعمیق درک مسلمانان سنگاپور در عمل به اسلام و افزایش سلامت روحی و توفیق معنوی مردم می‌باشد.
اولویت استراتژیک: تنظیم برنامه‌های اسلامی، متناسب با نحوه زندگی مذهبی و پیشرفت معنوی مسلمانان سنگاپورتعیین گردیده است.
مجلس علمای اسلامی سنگاپور به عنوان شورای مذهبی این کشور شناخته می‌شود. هنگامی که دولت، نظارت این مجلس بر اجرای قوانین اسلام را پذیرفت به توصیه رئیس جمهور سنگاپور کلیه امور مربوط به مسلمانان به این مجلس واگذار شد.
وظیفه مجلس علمای اسلامی سنگاپور این است که منافع جامعه مسلمانان سنگاپور را ببیند و آنها را مورد توجه قرار دهد. مجلس علمای اسلامی سنگاپور مسئولیت ترویج امور مذهبی، اجتماعی، آموزشی، فعالیت‌های اقتصادی و فرهنگی مطابق با اصول و سنت های اسلامی را که در قرآن کریم و سنت آمده است، به عهده دارد.
گروه‌های مدیریت یا اعضای شورای مجلس علمای سنگاپور به شرح ذیل است: گروه شورای مجلس علما، شامل همه افراد تصیم‌ساز و پاسخگو که مسئول تدوین سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی است. اعضای این شورا متشکل هستند از رئیس مجلس علمای اسلامی، مفتی سنگاپور، وزیر مسئول در امور مسلمانان و اشخاص دیگر که نماینده سازمان‌های مسلمانان سنگاپور هستند. تمامی اعضاء توسط رئیس جمهور سنگاپور منصوب می‌شوند. نمودار تشکیلاتی شورا به شرح ذیل می‌باشد.
شورا
مدیر
ده واحد (یونیت) دارد
1- خوشه مسجد: توسعه مسجد، رهبران مسجد، برنامه های مسجد
2- خوشه توسعه اجتماعی: زکات و وقف، پرداخت خرجی، توانمندسازی
3- خوشه توسعه و نوآوری آموزش و پرورش و نوآوری ، نوآوری و تعهد، تعامل با جوانان
4- خوشه ظرفیت سازی: Asatizah، آکادمی
5- خوشه توسعه اسلامی: مدرسه، دفتر مفتی
6- خوشه مدیریت دارایی: خدمات حج، گواهی (تأیید) حلال
7- خوشه توسعه سیاستگزاری: مطالعات سیاست‌گذاری
8- خوشه تعامل اجتماعی ( تعامل محله): ارتباطات صنفی، مرکزهماهنگی (انتظامات)، شبکه مردم
9- خوشه توسعه صنفی: منابع انسانی، تعالی سازمانی
10-خوشه شرکت خدمات: امور مالی، سیستم های اطلاعاتی
این مجلس، مرکز اصلی رهنمون مسلمانان سنگاپور و ناظر بر تمام امور مربوط به مسلمین است و سیاستگذاری‌های کلان و خرد مساجد این کشور را بر عهده دارد و در کنار ایفای این نقش مهم، هدایت کننده و مجری برنامه‌ها و فعالیت‌های کلان حوزه مسجد می‌باشد و در حوزه مدیریت خرد مساجد نیز بیش‌تر از طریق نظارت مستمر و سیستماتیک بر خوشه‌های مساجد اعمال مدیریت می‌کند.
این مجلس دارای خوشه‌ها (واحدهای) مختلفی می‌باشد که در تمامی جنبه‌های دینی و زندگی اجتماعی فرهنگی سیاسی و.... مربوط به مسلمین فعالیت می‌نماید. نکته قابل توجه و بسیار مهم این است که تمام این خوشه‌ها تقویت کننده مساجد بوده و نقطه عملیات و خاکریز عملیاتی آنها در مساجد قرار دارد و بر امور مسلمین و اماکن مذهبی نظارت دارد. بستر تمامی فعالیت‌های دینی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی اقتصادی مسلمانان در مساجد بوده و در این مکان مقدس کلیه جنبه‌هایی که برای حیات و زندگی یک مسلمان لازم است شکل می‌گیرد. حلقه نهایی سیکل مدیریت تشکیلات مساجد، حلقه اجرا می‌باشد که مساجد بستر اجرای کلیه فعالیت‌های این چرخه می‌باشند. در واقع دوره‌های فعالیت مساجد در سنگاپور را به شکل زیر می‌توان تبیین کرد. این نمودار گواه بر تبیین بهترچگونگی تشکیلات فعالیت‌های دینی با محوریت مساجد می‌باشد. بنابراین به طورخلاصه می‌توان گفت: سیستم مدیریت در سنگاپور از وحدت در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری شروع می‌شود و به کثرت در حوزه خوشه‌ها و واحدهای مسئول اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌ها می‌رسد و در نهایت باز در حوزه بستر و مرکز اجرای برنامه‌ها که همان مساجد می‌باشد به وحدت ختم می‌گردد.