امروزه در بسیاری از مطالب نوشته شده توسط کارشناسان، مدیران و فعالان حوزه مسجد، مباحث پیرامون تنوع مدیریت در مساجد عاملی قابل توجه برای ایجاد ضعف و مشکلات عدیده به شمار می آید. صرف نظر از تایید و یا رد این مباحث، در ابتدا باید مشخص گردد آیا اصل تنوع مدیریت در مساجد دچار اشکال است یا وضعیت مدیریت متعدد امروزی حاکم بر مساجد کشور آن خدشه هایی در این امر ایجاد می کند؛ بنابراین با توجه به اهمیت این مقوله در شیوه های مدیریت در مساجد ابتدا لازم است این امور از هم تفکیک شوند وسپس به صورت علمی و کارشناسانه مورد بحث و مداقه نظر قرار گیرند.

آن چه از دیدگاه علمی و عقلی صحیح به نظر می رسد این است که فعالیت دستگاه های مختلف در مدیریت مساجد باید به صورت تخصصی صورت گیرد و در برنامه‌ریزی دقیق در طراحی و اجرای فعالیت ها و تعیین هدف گذاری ها نیز باید همواره اصل تفکیک وظایف به طور دقیق رعایت گردد تا در یک مسئله خاص مرتبط با مسجد موجب ایجاد اختلاط و اختلاف نشود؛ به همین خاطر تنوع در مدیریت مساجد با پرهیز از تداخل در وظایف و مشخص شدن دقیق حوزه های عملکردی دستگاه ها در این امر، نه تنها تهدید نیست بلکه فرصتی بسیار مناسب برای فعال سازی بهتر و شایسته تر مساجد کشور است.

 امروزه با توجه به گسترده بودن علوم و تکنیک های برنامه ریزی و برنامه نویسی و اجرای فعالیت های متنوع و متکثر به ویژه در حوزه فرهنگ و معارف اسلامی و مفاهیم دینی همانند دیگر علوم، نیاز ضروری به نگاه تخصصی مدیران در برنامه ریزی فعالیت های مساجد است. مساجد با توجه به سبقه دیرینه در حوزه کارکردهای متنوع در ترویج فرهنگ اسلامی نقش های بسیاری برعهده دارند و ممکن است یک دستگاه اجرایی خاص توان مدیریت کامل و جامع در تمام اضلاع و ابعاد مساجد را نداشته باشد؛ بنابراین با توجه به این مسائل، نیاز به حضور چند دستگاه در برنامه ریزی های تخصصی در مساجد احساس می شود تا هم کارایی و به روز رسانی فعالیت ها به نحو مطلوبی انجام گیرد و هم فعالیت های مساجد به دلیل برخورداری از مخاطبین گوناگون با سلایق متنوع تخصصی تر و ویژه تر انجام گیرد.

امروزه مساجد به دلیل گستردگی لحظه ای علوم و فنون، صرفاً با شیوه های سنتی از کارایی لازم برخوردار نیستند؛ بلکه در کنار روش های تبلیغ سنتی دین، روش های نوین تبلیغی، فضای مجازی و شبکه های سایبری نیز ضروری ست. همچنین نوع مخاطبین مساجد نسبت به گذشته که صرفاً مخاطبین عوام بودند بسیار متفاوت شده است و امروز جمع کثیری از حاضرین و فعالین مساجد را اقشار تحصیلکرده دانشگاهی و با سواد تشکیل می دهند. به همین دلیل لازم است دستگاه های مختلف با سیاست های صحیح، زمینه های هم افزایی سطح دانش دینی و معنوی اهالی مسجد را فراهم کنند که این هم افزایی در سایه کار تخصصی و علمی و به صورت رشته های تخصصی صورت می گیرد. در غیر این صورت، تداخل وظایف و برنامه ها و در نتیجه ایجاد تشتّت در مدیریت مساجد، تهدیدی جدی برای این اماکن محسوب می شود؛ در حالی که زمینه های فرصت، بیشتر از تهدیدات احتمالی ست و بر ماست که این تهدیدات را تبدیل به فرصت ها کنیم و این امر با مدیریت صحیح کلان نگر در ساماندهی حوزه های سخت افزاری، نرم افزاری و منابع انسانی مساجد امکان پذیر می باشد.

برای رسیدن به این هدف والا می توان گفت اگر حوزه های علمیه به صورت تخصصی در زمینه تربیت ائمه جماعات کار کنند، مراکز رسیدگی به امور مساجد استان ها که با مسئولیت نمایندگان محترم ولی فقیه در استان ها چند سالی در این حوزه فعال شده اند به صورت علمی و تخصصی به ساماندهی امور مساجد به ویژه صدور احکام ائمه جماعات مساجد بپردازند، ستاد عالی کانون های مساجد به صورت تخصصی امور فرهنگی و هنری مساجد را ساماندهی کند، سازمان تبلیغات اسلامی در امر تبلیغ و اجرای برنامه های مناسکی و عبادی، وزارت جوانان و ورزش به ایجاد فضاهایی برای گذران مطلوب اوقات فراغت و ورزش به ویژه برای نوجوانان و جوانان مسجدی و وزارت آموزش و پرورش به مباحث آموزشی غیر رسمی با هدف تکمیلی، جبرانی و تقویتی و... بپردازد و دستگاه های قضایی در حوزه مباحث حقوقی مساجد نیز تخصصی تر وارد شوند، دستگاه هایی مانند سازمان اوقاف و امور خیریه که در حوزه سخت افزاری مساجد فعالند به صورت تخصصی به امر ساماندهی امور سخت مساجد و آمایش سرزمینی و جایابی مساجد مشغول باشند و نیز شهرداری ها و شورای اسلامی شهرها با مساجد که جایگاهی والا و ارزشمند در میان عامه مردم دارند به صورت مراکز خدمات شهری برخورد کنند و دیگر دستگاه های پشتیبان مانند دستگاه های مسئول در امر انرژی آب، برق، گاز و ... وظایف خویش در قبال مساجد را با توجه به نوع تخصص به درستی بشناسند و به آن ها عمل کنند می توانیم بگوییم تحول مدیریت هم سو و هماهنگ و وحدت در عین کثرت در مساجد ایجاد خواهد شد و این مهم بستری است در راه توسعه همه جانبه و روزآمد سازی مساجد نمونه و طراز اسلامی.

                                                                                                                 والسلام