چه حسی خواهید داشت وقتی یک لحظه خود را در وضعیتی ببینید که این امکان برای شما فراهم شده است تا در محلی نماز بخوانید که زمانی پیامبر عظیم‌الشأن اسلام (سلام‌الله علیه) در آن فضا در شبانه‌روز چند بار نماز خوانده، نفس کشیده، سخنرانی کرده، لبخند زده، در برابر حق‌تعالی اشک ریخته و خاک را به قدوم مبارکش مزین ساخته است؟ چه فرصتی و چه لذتی از این والاتر؟
 فضای مسجدالنبی (ص)، بویژه برای زائری که نخستین‌بار است این فضا را تجربه می‌کند، از چنان گیرایی و حیرتی برای انسان برخوردار است که تا مدتی و شاید تا چندبار حضور، چندان قدرت تفکری برای او باقی نمی‌گذارد.
شاید بیشتر آن‌هایی که برای نخستین‌بار در این فضا حضور می‌یابند و پیش‌تر درباره‌ی نخستین ذکرها و نیایش‌های خود در مواجهه با مسجدالحرام و مسجدالنبی فکرهایی داشته‌اند، اگر هنگام ورود به این اماکن، بر ذکر خواسته‌ها و راز و نیازشان تمرکز نکرده باشند، به‌محض ورود به این فضا کل برنامه‌ریزی‌شان را فراموش کنند و مسحور رودخانه‌ای شوند که خیلی آرام و عمیق آن‌ها را با خود می‌برد؛ اما به کجا؟
جایگاه منزل و مزار پیامبر(ص)
بخشی از حس حیرت بشری که به هر زائری هنگام ورود به مکان مقدسی مانند مسجد پیامبر (ص) دست می‌دهد، بیشتر به‌دلیل عظمتی است که در تصور ذهنی هر مسلمان تحت تعلیمی، از اوان کودکی شکل گرفته و بویژه برای جوامعی مانند ایران، به‌دلیل سال‌ها در صف نوبت انتظار ماندن که گاه به انتظارهای ربع قرنی (۲۵ ساله) هم رسیده، چنان دسترسی، دشواری خود را نمایانده است که در ابتدا و در ضمیر ناخودآگاه‌مان، باورمان نمی‌شود که به این مکان ویژه پا نهاده‌ایم.
نکته‌ی دیگر، کثرت حضور مسلمانانی از نژادها و تیره‌های مختلف جهان است که به شکلی وحدت‌آفرین، روبه سوی یک سرچشمه‌ی لطف الهی در حرکت‌اند تا هریک به وسع ظرف خود، بهره‌ای از این منشأ حیات‌بخش برگیرند. این ازدحام آرام اما پرمغز، بویژه در زمان‌های برگزاری نماز جماعت به اوج خود می‌رسد و نهایت اشتیاق و جهد انسانی را به‌نمایش می‌گذارد؛ وقتی که شهروندانی از سراسر گیتی، با لباس‌ها، زبان‌ها، رنگ‌ها و شمایل متنوع، شانه‌به‌شانه‌ی هم و همدل و همزبان، همه به یک طریق با معبود خویش به راز و نیاز می‌پردازند و در جایی که برگزیده‌ترین و امین‌ترین مخلوق به نماز ایستاده، زیسته و هدایت فرموده است، مقام او و پیروان راستینش را در برابر خالق متعال به شفاعت می‌گیرند.
مسیر منزل تا مسجد پیامبر (ص)
خلاصه آن‌که محو گنبد سبز و مناره‌هایی که از بچگی در تصاویر نورانی مدینه‌النبی (ص) دیده‌ایم و نیز حس پیش‌تر تجربه‌نشده‌ی اقامه‌ی نماز در این مسجد خاص چنان اتمسفری در اطراف مغز ایجاد می‌کند که شاید تا چند نوبت اساسا فرصت و توان اندیشیدن به دیگر ابعاد و دارایی‌های این مسجد مشهور در جهان را چندان نمی‌یابیم. شاید پس از چند و چندین نوبت زیارت و در ابعاد مختلف مسجد قرار گرفتن، رفته‌رفته کشف این شنیده‌های پیشین‌مان را که مزار پیامبر عظیم‌الشأن اسلام نیز در این مسجد قرار گرفته و این جست‌وجو که ایشان در کدام محل یا نقاط مشخصی نماز می‌گذارده‌اند، به دستور ذهنی تبدیل می‌شود.
و صدالبته که دسترسی نزدیک به پاسخ‌های این پرسش‌ها به‌خودی‌خود دشوار است و قطعا انتقال و به مشارکت گذاشتن این احساس با توجه به محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی که خادمان مسجد در جهت نظم بخشیدن به عبور و مرور و البته حساسیت‌هایی که نسبت به تصویربرداری دارند، دشوارتر می‌نماید؛ اما امری نشدنی هم نیست.
جایگاه محراب پیامبر (ص)
اگر از یک فرد دارای مطالعه در این زمینه یا شخصیتی روحانی سؤال کرده باشید، نشانی‌هایی که نسبت به موقعیت دروازه‌های مختلف مسجد و نیز گنبدهای سبز و نقره‌یی داده‌اند، شما را به نقطه‌ای از مسجد رهنمون می‌کند که هرچه جلوتر می‌روید، دسترسی به آن دشوارتر می‌شود. اساسا در آستانه‌ی برگزاری نمازهای جماعت، گسیل شدن به این نقاط مورد نظر تقریبا امری محال است و شاید چندبار تلاش هم نتیجه‌ای جز سختی جسمانی به همراه نداشته باشد؛ اما اگر به‌خوبی راهنمایی شده باشید، حدود ساعت ۲۲:۳۰ تا ۲۳ مناسب‌ترین زمان برای چنین قصدی است. در واقع، حدود زیر گنبد نقره‌یی، دو سازه‌ی محراب‌گونه و در میان آن‌ها، منبری قرار دارد که لذت قرار گرفتن در برابر جایگاه محراب و منبر پیامبر اکرم (ص) را با یک تونل نور و خنکایی که احساس می‌کنید، به سمت صورت شما روانه می‌کند و در عمق وجود، تسری می‌دهد. حال اگر در عزیمت سانتی‌متر به سانتی‌متری که انجام می‌دهید، یک جای خالی برای اقامه‌ی چند رکعت نماز و راز و نیاز بیابید که این حس لذت صدچندان می‌شود. این حس لذت تؤام با لبخند و بغضی ملیح، هم فردی است و هم عمومی؛ کافی است با زبان‌های رایج دنیا از معروف‌ترین‌هایش تا ترکی آذربایجان و اردو، کمی آشنایی داشته باشید تا این نوا چند بار با زبان‌های مختلف در حال طی مسیر در این محوطه یا خروج از دهلیزهای آن با لحن‌های مختلف مدام زیر گوش شما تکرار شود که چه کیف و لذتی داشت!
جایگاه منزل و مزار پیامبر (ص)
اما آنجا که سینه به کمال فشردگی می‌رسد، اما این‌بار نه از فشار جمعیت، بلکه از هیجانی که تا کنون تجربه نکرده‌اید و شاید مرتبه‌ای دیگر و بالاتر از آن فقط در بیت‌الله الحرام قابل دستیابی باشد، وقتی است که در طی مسیری که به نهایت دشواری خود رسیده و چه آن که در حال نماز خواندن است و چه کسی که به امید دستیابی آرام‌آرام در حال گذر، به‌سختی باید خود را پیش بکشانند و شاید از سجده‌ای راه به اعلی مقامین بیابند، وقت نزدیک شدن به ضریح مقام بیت و مزار حضرت محمد مصطفی (صلوات‌الله علیه) است. فضایی حدود ۴۰-۳۰ متری با مفتول‌های فولادی سبزرنگی که قدیمی به‌نظر می‌رسند، محصور شده و چند شرطه و مأمور انتظامات در اطراف آن مراقب‌اند که کسی توقف در برابر ضریح و دست یازی به آن نداشته باشد. دقت چشمی اما نگاه را روانه می‌سازد به داخل این ضریح، جایی که یک مکعب‌مستطیل بزرگ با پارچه‌ای سبز پوشانده شده و مزار پیام‌آور رهایی انسان‌ها طبق شواهد و روایات تاریخی در داخل آن قرار دارد.
اینجا در واقع منزل پیامبر (ص) بوده که در فاصله‌ی نزدیکی به مسجد مدینه قرار داشته است. گویا هنگامی که پیامبر گرامی اسلام به رب‌العالمین پیوسته و حضرت علی (علیه‌السلام) شیون‌کنان مسلمانان را از رحلت ایشان خبر می‌دهند، پس از انجام غسل و کفن، در زمینه‌ی دفن ایشان اختلاف نظری پیش می‌آید؛ تا آن‌که علی (ع) از قول ایشان نقل می‌کنند که هیچ پیامبری رحلت نیافته جز آن‌که او را در همان جایی که از دنیا رفته، دفن کرده‌اند. در نهایت هم با کمک مردانی از بنی هاشم، پیکر مطهر ایشان را در منزل خودشان که عایشه در آن می‌زیست دفن می‌کنند.
سپس خلیفه‌ی اول و دوم در سال‌های بعد در جوار ایشان به خاک سپرده می‌شوند و در حکومت‌های بعدی علاوه بر افزودن فضاهایی، محدودیت‌هایی هم در دسترس مسلمانان به ترتب مزار ایشان ایجاد می‌شود. گفته می‌شود پوشاندن قبر پیامبر (ص) در زمان معاویه صورت گرفت و آن هنگامی بود که حضرت امام حسن مجتبی (ع) رحلت یافتند و وصیت ایشان این بود که پیکر نوه‌ی پیامبر در جوار ایشان به خاک سپرده شود؛ اما با مخالفت مروان بن حکم و دیگرانی، این امر محقق نشد و در ادامه مزار با سنگ مرمر پوشانده شد. در دوران حکومت عثمانیان نیز صندوقی در بالای سر پیامبر قرار می‌دهند که ردای ایشان با دو قرآن خطی یکی متعلق به خلیفه‌ی سوم و دیگری به خط حضرت علی (ع) در آن قرار داشته است.