بسم الله الرحمن الرحیم 
 مسجد جایگاه توبه 
زمانی که رسول الله صلی الله علیه و آله قلعه یهود بنی قریظه را در پی خیانتشان محاصره نمود، از پیامبر (ص) در خواست صلح نمودند. زیرا آنان شاهد صلح همکیشان خود یعنی بنی النضیر بودند و قصد خروج از دژ و حرکت به سمت شام را داشتند. پیامبر (ص) این چنین نکرده و تقاضای آنان را رد نمود تا حکمیت سعد بن معاذ را در مورد آنان به اجرا در آورد. آنها نپذیرفته و گفتند باید ابو لبابه را نزد ما بفرستی. 
ابو لبابه خیر خواه یهودیان بود زیرا همسر و فرزند و اموال وی نزد یهود بنی قریظه بودند. پیامبر (ص) او را به دژ یهودیان فرستاده و او وارد قلعه شد و وضعیت آنان را مشاهد کرد. یهودیان بنی قریظه گفتند: ای ابو لبابه ما چه کنیم؟  آیا بر حکم سعد سر نهیم؟ 
وی با دست به گلوی خود اشاره کرد که تسلیم شدن شما مساوی با مرگ خواهد بود، پس چنین نکنید.
همو گوید: قدم از قدم برنداشته بودم که در دل خویش احساس خیانت به خدا و رسولش نمودم. پس ایه نازل گشت که «یا ایها الذین آمنوا لا تخونوا الله و الرسول»
زمانی که آیه نازل شد او خود را به مسجد رسانیده و به یکی از ستون های آن بست. سپس گفت: به خدا سوگند غذایی نمی خورم و آبی نمی نوشم تا بمیرم و یا خداوند توبه مرا بپذیرد. 
به وی گفتند: خداوند توبه تو را پذیرفته است.
گفت: خود را رها نمی کنم مگر پیامبر (ص) مرا آزاد نماید. 
رسول اکرم (ص) پیش آمده و آو را از ستون مسجد باز نمود. (اسباب نزول الآیات: ۱۵۸، علی بن احمد واحدی نیشابوری، م ۴۶۸ق، موسسة الحلبی و شرکاء – قاهره- ۱۳۸۸ق)

تجدید بنای کعبه توسط حضرت ابراهیم (۵ذی القعده)
«و اذ یرفع ابراهیم القواعد من البیت و اسماعیل ربنا تقبل منا انک انت السمیع العلیم» (بقره: ۱۲۷)
برخی از مفسرین بر این عقیده اند که ابراهیم علیه السلام پی و اساس خانه ای را بلند نمود که قبل از وی بنا نهاده شده بود. (ابن عباس و عطاء این نظریه را بیان کرده اند، مجمع البیان ۱: ۳۸۷)
این عقیده از ائمه اهل بیت علیهم السلام نیز نقل گردیده است. (مجمع البیان ۱: ۳۸۷) بعضی نیز مانند مجاهد می گویند: ابراهیم علیه السلام اولین فردی بوده است که این خانه مقدس را بنیان نهاده است. (مجمع البیان۱: ۳۸۷)
این خانه توسط ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام ساخته شده که نه برای سکونت بلکه برای عبادت می باشد. زیرا آن دو در دعای خویش به درگاه خداوند متعال عرض کردند: «تقبل منا». (فقه القرآن ۱: ۲۹۲) در روایات چنین آمده است که آدم علیه السلام آن را بنا نهاده ولی در اثر سیل و طوفان اثر آن از بین رفت و ابراهیم آن را تجدید نمود. (من لا یحضره الفقیه ۲: ۲۴۲، حدیث ۲۳۰۲)
 (به مناسبت ۱۱ ذی القعده روز میلاد ثامن الائمه)
روایاتی از امام رضا علیه السلام در باب مسجد و احکام آن
الف) عن الحسن بن الجهم قال: سألت أبا الحسن الرضا علیه السلام عن أفضل موضع فی المسجد یصلی فیه؟ قال: «الحطیم ما بین الحجر و باب البیت؛» قلت: و الذی یلی ذلک فی الفضل فذکر عند مقام ابراهیم (علیه السلام)؛ قلت: ثم الذی یلیه فی الفضل؟ قال: «فی الحجر» قلت: ثم الذی یلی ذلک؟ قال: «کلما دنا من البیت.» (الکافی ۴: ۵۲۵، حدیث۱)
حسن بن جهم گوید از امام رضا علیه السلام سوال کردم برترین مکان برای نماز در مسجد الحرام کجاست؟ فرمود: حطیم، (یعنی) میان حجر الاسود و درب خانه کعبه؛عرض کردم: بعد از آن کجا برتر است؟ فرمود: مقام ابراهیم علیه السلام؛ عرض کردم: بعد از آن کجا؟ فرمود: حجر الاسود؛ عرض کردم: بعد از آن کجا؟ فرمود: هرچه به کعبه  نزدیک ترباشد از جاهای دیگر مسجد»
ب) حسن بن علی الوشاء عن الرضا علیه السلام قال: سألته عن الصلاة فی المسجد الحرام و الصلاة فی مسجد الرسول فی الفضل سواء؟ قال: «نعم و الصلاة فیما بینهما تعدل ألف صلاة» (تهذیب الاحکام ۳: ۲۵۰، حدیث ۶)
وشاء می گوید: از امام رضا علیه السلام پرسیدم آیا نماز در مسجد الحرام و مسجد النبی در فضل و برتری یکی است؟ فرمود: بله و نماز در میان آن دو معادل هزار نماز است.
ج)عن علی بن علی اخی دعبل عن الرضاء علیه السلام عن ابیه عن آبائه عن امیر المؤمنین علیهم السلام قال: «أربعة من قصور الجنة فی الدنیاء؛ المسجد الحرام و مسجد الرسول (صلی الله علیه و آله) و مسجد بیت المقدس و مسجد الکوفة.» (امالی طوسی: ۳۶۹، حدیث ۳۹)
علی برادر دعبل گوید: امام رضا علیه السلام از پدران بزرگوار خویش از امیر المؤمنین علیهم السلام نقل کرد که فرمود: چهار مکان از قصرهای بهشت در دنیا هستند؛ مسجد الحرام و مسجد النبی (ص) و مسجد بیت المقدس و مسجد کوفه.
د) عن اسماعیل بن علی الدعبلی عن ابیه عن الرضا علیه السلام عن آبائه عن أمیر المؤمنین علیهم السلام فی حدیث انّه اشتری قمیصاً بثلاثة دراهم فلبسه ما بین الرسغین الی الکعبین ثم أتی المسجد فصلی فیه رکعتین ثم قال: «الحمد لله الذی رزقنی عن الریاش ما أتجمل به فی الناس و أؤدّی فیه فریضتی و أستر فیه عورتی». (امالی طوسی: ۳۶۵، حدیث ۲۲)
اسماعیل دعبلی در حدیثی از امام رضا و وی از پدران خویش از علی علیهم السلام روایت کرده است که وی روزی پارچه ای را به ۳ درهم خریده و پوشید (تا مچ های دست و کعبین «برآمدگی روی پا») سپس به مسجد آمده و دو رکعت نماز به جای آورده و فرمود: حمد و سپاس مخصوص خداوندی است که بر من از لباسهای فاخر روزی داد تا بدان در میان مردم زیبا شوم و نماز خویش در آن بخوانم و عورت خود بدان بپوشم.... .
ه) عن الحسین بن خالد عن ابی الحسن الرضا علیه السلام عن آبائه علیهم السلام قال: قال الباقر علیه السلام: «صلاة فی المسجد الحرام أفضل من مائة ألف صلاة فی غیره من المساجد» (ثواب الأعمال:۲۹) 
حسین بن خالد گوید امام رضا علیه السلام از پدران خویش نقل کرد که امام باقر علیه السلام فرمود: نمازی در مسجد الحرام برتر از صد هزار نماز در بقیه مساجد است.
و) عن محمد بن الفضیل عن الرضا علیه السلام قال: قال أمیر المؤمنین علیه السلام انّ رسول الله صلی الله علیه و آله أمرنی عن الله أن لا یطوف بالبیت عریان و لا یقرب المسجد الحرام مشرک بعد هذا العام» (تفسیر القمی ۱: ۲۸۲)
محمد بن فضیل از امام رضا علیه السلام و وی از امام علیه السلام نقل کرد که فرمود: پیامبر(ص) مرا از سوی خدا امر کرد که فردی برهنه طواف نکند و بعد از این سال (نهم هجرت) مشرک نزدیک مسجد نیایند.