شرح حال سید ابن طاووس صاحب اقبال الاعمال و...
۱۳۹۱/۱۲/۲۲

 سید رضى الدین على بن موسى بن جعفر،معروف به،«ابن طاوس»عالم امامى

و...از علماى بزرگوار که در خانواده علم و دانش در تاریخ ۱۵ محرم ۵۸۹ در شهر«حله»به کسب دانش اشتغال داشته سپس در بغداد مدتى را گذراند و از چنان شهرتى برخوردار گشت که بارها توسط خلیفه وقت(مستنصر عباسى)منصب وزرات به وى پیشنهاد گشت اما نپذیرفت ؛سالهایى را در حله،کربلا و نجف سپرى کرده به تالیف و تصنیف کتب اشتغال داشت.بخشی از آثار وى را کتب ادعیه تشکیل مى‌دهد.وى از مشایخ اجازه علامه حلى وعلى بن عیسى اربلى و سید عبدالکریمبن طاوس است،مادرش دختر شیخ مسعود ورام بن ابى فراس مالکى مؤلف مجموعه «ورام» و مادر مادرش،دختر شیخ طوسى بود.آثار بسیارى دارد ازجمله:رساله‌اى در اجازات،مصباح الزائر و جناح المسافر در سه جلد،الامان من الاخطار الاسفار والازمان(خطى)سعدالسعود(خطى).اقبال‌الاعمال،مهج الدعوات،فلاح السائل ،جمال الاسبوع،منهج العنایات، محاسبة النفس وملهوف...و نامبرده درروز دوشنبه  پنجم ذیقعده  سال ۶۶۴ وفات یافت .باید توجه داشت که مقصود از«سید»به نحو مطلق در مباحث ادعیه،سید بن طاوس است و در مباحث فقهى،مراد از«سید»سیدمرتضى است.ما در این بحث به معرفى اجمالى سه اثر ارزنده و معروف سیدابن طاوس مى‌پردازیم

 ۱- کتاب اقبال الاعمال 

کتاب«اقبال الاعمال»متشکل از دو جزء است؛جزء اول ۳۵ باب است در  ۱۴۳ فصل و جزء دوم در ضمن ۱۲۴ فصل است که در ذیل به اختصار به آن اشاره مى‌کنیم:تمامى سى و پنج باب جزء اول به ماه رمضان و شوال و ذیقعده و ذیحجه اختصاص داردو مطالبى در مورد فضیلت روزه،علت وجوب روزه،آمادگى براى ورود به ماه رمضان،فضیلت بخشش طعام در این ماه،استقبال از رمضان به روزه و توبه و استغفار و استحباب شب اول،دعاهاو...تا شب آخر و در بخش دیگر از جزء اول کتاب اقبال الاعمال اعمال ماهاى شوال و ذى القعده و ذى‌الحجه آمده است که در ضمن هشت باب به آداب و مستحبات و فضیلت‌هاى این سه ماه پرداخته است؛از قبیل:فوائد ماه شوال،ذیقعده،ذیحجه،اعمال شب بیست و پنجم وشب بیست و نهم .جزء دوم در مورد اعمال ماهاى محرم،صفر ربیع‌الاول و ربیع الثانى جمادى الاولى و جمادى الاخر و رجب و شعبان بحث مى‌کند.این جزء شامل  ۹ باب است که ریز مطالب در ضمن ۱۲۴ فصل آمده است .در اینجا عناوین بابها ذکرمى‌شود :.فهرست مطالب جزء اول :باب  ۱:فضیلة شهر رمضان باب  ۲:فیما یذکره من الروایة باب:۳فى الاستعداد فى الدخول باب  ۴:فیما یختص باول لیلة من شهر رمضان باب  ۵:فى سیاقة عمل الصائم باب  ۶ تا باب  ۳۴ در وظائف شبهاى ماه رمضان از شب دوم تا تا شب آخر ماه رمضان ذکر شده است .باب ۳۵ :فهرستماه شوال و ذى‌القعده و ذى الحجه :باب اول :فیما یذکره من فوائد الشوال باب دوم:فیما یذکره من فوائد ذى القعده .باب سوم :من فوائد ذى الحجة .باب چهارم فیما نذکره مما یتعلق بلیلة عید الاضحى . باب پنجم :فیما نذکره مما یختص بعید الغدیر .باب ششم :فیما نذکره مما یختص بمباهلة سید اهل الوجود. باب هفتم :فیما یتعلق بلیلة خمس و عشرین .باب هشتم:فیما یتعلق بلیلة تاسع و عشرین . فهرست جزء الثانى من کتاب اقبال الاعمال :باب اول:فیما نذکره مما یتعلق بشهر المحرم الحرام . باب دوم:فیما نذکره مما یتعلق من مهام لیلة احدى و عشرین من محرم .باب سوم:فیما نذکره یتعلق بشهر صفر المظفر. باب چهارم:فیما نذکره یتعلق بشهر الربیع الاول .باب پنجم:فیما نذکره ما یتعلق بشهر الربیع الثانى .باب ششم:فیما نذکره ما یتعلق بشهر الجمادى الاولى .باب هفتم:فیما نذکره ما یتعلق بشهر الجمادى الثانى .باب هشتم:فیما نذکره ما یتعلق بشهر رجب .باب نهم:فیما نذکره ما یتعلق بشهر شعبان

 ۲-کتاب مهج الدعوات

این کتاب مشتمل بر مباحث ذیل است:حرزهاى حضرت رسول ۹ و حضرت خدیجه۳ و حضرت فاطمه ۳ و چند حرز از امیرالمؤمنین ۷ و حرز امام حسن وامام حسین  ۸ و حرز امام زین العابدین ۷ و امام محمدباقر۷ و امام صادق ۷ و امام کاظم ۷ و امام رضا۷ و امام جواد۷ و امام هادى ۷ و امام عسگرى ۷ و امام زمان(عج)و قنوت ائمه طاهرین  :،ذکر احراز و تعویذها هنگام شدائد از ائمه  :،دعاهاى پیامبر در روزهاى مخصوص .دعاى احتجاب معروف،تعویذ مجرب از حضرت رسول ۹ براى مریض و دعامعروف به دعاء یمانى ،دعا مفضل،هفت دعاى جلیل و عظیم براى هر شدتى ،دعا براى توسعه رزق ،دعا براى رفع شدائد و نزول حوادث،دعاء جامع براى هر امرى دعاهاى حضرت زهرا ۳ ،دعاهاى امام حسن مجتبى ۷ دعاهاى ام کلثوم دختر امام زین العابدین ۷،دعاهاى امام حسین ۷ ،دعاهاى امام سجاد۷ ،دعاهاى امام باقر ۷،دعاهاى امام صادق  ۷،دعاهاى امام کاظم  ۷ از جمله دعاى جوشن معروف ،دعاهاى امام رضا ۷،دعاهاى امام جواد ۷،دعاهاى امام هادى۷،دعاهاى امام حسن عسگرى  ۷،دعا امام زمان عج ،دعاهایى که همچون حجابى بین آنان و دشمنانشان مانع ایجاد مى‌کند،دعاهاى پیامبران پیشین :آدم ،نوح،ادریس،ابراهیم، یوسف ،یعقوب،ایوب،موسى،یوشع ،خضر،الیاس،یونس،داود،آصف ،عیسى ،دعاى سلمان فارسى ،روایات واردهبراى ذکر اسم اعظم،چند دعا در موارد مختلف از جمله عافیت،ضعف بینایى، کرب ،حزن ،غریق،حزین .

۳-کتاب فلاح السائل

این کتاب شریف مشتمل بر ۴۳ فصل مى‌باشد:فصل یک و دو در مورد نماز.از فصل سه تا هشت در مورد دعا و صفات داعى و فایده مناجات .از فصل نه تا چهارده در مورد طهارت (وضو ،غسل،تیمم).از فصل‌پانزدهم تاهفدهم در باره وقت نماز .فصل هجدهم در مورد اذان و اقامه .از فصل نوزدهم تابیست ونهم مربوط به آداب و احکام نمازهاى یومیه و نوافل و دیگر مستحبات مربوطه.فصل سى‌ام،آداب قبل از خواب.فصل سى و یکم،آداب و مستحبات بعد از بیدارى. از فصل سى ودوم‌تا سى وپنج در مورد نماز شب و دعاهاى آن زمان .فصل سى وششم،در مورد نماز صبح و تعقیبات آن .فصل سى و هفتم،دعا هنگام نگاه به خورشید .از فصل سى و هشتم تا فصل چهلم در ادعیه زوال و قبل از آن . فصل چهل و یکم در دعاهاى ساعتها. فصل چهل و دوم ترتیب نماز مسافر از جهت واجبات و مستحبات آن در روز و شب .فصل چهل و سوم،فضائل برخى از سور