بیت المعمور ، کلمه ای است که در قرآن کریم سوره مبارکه « طور » آمده که خداوند سبحان  می فرماید : « وَ الطّور وَ کِتابٍ مَسطُور فِی رَقٍّ مَنشوُر وَ البَیتِ المَعمُور » .

در اخبار و روایات از ائمه اطهار (ع) درباره بیت المعمور ، مطالبی گفته شده است . از آن جمله فرموده اند :« بیت المعمور ، خانه ای است در آسمان ، در محاذات کعبه معظمه » ،

« ابتدا قرآن کریم در بیت المعمور نازل شد و از آنجا بر پیغمبر اکرم (ص) » .

بسیاری از مفسرین  گفته اند : آنجایی که آیات و اخبار نشان می دهد قرآن یک جا نازل شده منظور نزول قرآن در بیت المعمور است . در آنجا که نشان می دهد به تدریج نازل شده است نزول بر شخص پیامبر اکرم (ص) است . از این قبیل تفسیرهای مختلف که مجموع آنها بر این دلالت می کند که بیت المعمور خانه و یا مکانی در آسمان و در محاذات کعبه است .

آنچه در تفسیر و تأویل قرآن از ائمه معصومین (ع) حقیقت می یابد این است که همه جا رابطه علمی و کلامی و کتابی خداوند متعال با شخص است نه با شیء . خداوند با اشیاء سخن نمی گوید زیرا سخن برای تعلیم و تعلم یا خبر دادن به وجود می آید و تعلیم و تعلم با اشیاء مناسبت ندارد . نمی توان گفت خداوند زمین و آسمان و یا کوه و دریا و صحرا را تعلیم می دهد . اگر اشیاء تعلیمات داشته باشند و عالم شوند با اشخاص چه فرقی دارند ؟ بهترین موجودات بعد از انسانها ، فرشتگان هستند و خداوند خبر می دهد که فرشتگان دارای علم نیستند و یا اینکه معلومات آنها مانند معلومات انسان نیست . لذا خداوند آنها را امر به سجده بر آدم (ع) می کند و در میدان آزمایش می گویند : « لا عِلمَ لَنا الاّ ما عَلّمتَنا » .

با این حساب ، درست نیست که خدا با اشیاء سخن بگوید و یا  کتاب خود را بر اشیاء نازل کند . پس اگر بیت المعمور ، شئی مانند خانه کعبه باشد نزول قرآن بر خانه  کعبه و یا مانند آن در آسمان ، مفهوم و معنا پیدا نمی یابد . قرآن از این نظر که علم است ، قرآن شناخته می شود که از جانب خدا نازل می شود و از این نظر که کتابی است حجیم ، قرآن شناخته نمی شود ، بلکه آن ظرفی است که کلمات قرآن در آن ثبت شده است .

آیا موقعی که قران بر پیامبر اکرم (ص) نازل می شود کاغذ و کتاب بر آن حضرت نازل می شود و یا علم و دانش همراه کلمات و آیات ؟ خداوند متعال در فضای آسمان نیست که از آنجا با زمین کعبه فاصله داشته باشد و در این فاصله قرآن را از جائی به جایی دیگر انتقال دهند . لذا در قرآن مجید هر جا اسمی از شیء برده می شود تأویل به شخص شده است . پس در اینجا هم « طور »  و « بیت المعمور » شخص رسول الله (ص) است که خانه آباد خداست و خداوند به او می فرماید :

« لا اُقسِم بِهذا البَلَد وَ أنتَ حِلّ بِهذا البَلَد » ،

« در صورتی به کعبه قسم می خورم که تو در آنجا باشی و الاّ بیابانی بیش نیست » .

آن خانه ای که در محاذات این کعبه است ، رسول الله (ص) یا امام (ع) است که خداوند ابتدا با او تماس می گیرد و همراه او به کعبه احترام می گذارد و در جایی دیگر به قریش می گوید : « اهل بیت را از خانه خدا بیرون کردن گناهی است بزرگتر از جنگ در ماه حرام » . این اهلی را که از خانه اخراج کردند و گناه بزرگ شناخته شده ، حضرت رسول اکرم (ص) بود که از مکه به طرف مدینه اخراج کردند و در مرتبه دوم حضرت سیدالشهداء (ع) بود که ایشان را از مکه بسوی کربلا فراری دادند .

ولادت امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام در خانه کعبه مبیّن همین حقیقت است که آنها اهل خانه خدا هستند و هم چنین مسئله « سدّ ابواب » که پیامبر اعظم (ص) درهای ورودی مهاجرین و انصار را به مسجد مدینه بست و در ورودی خود و علی ابن ابیطالب (ع) را باز  گذاشت .

حالا این چه معنی دارد که « خمسه طیبه » حق سکونت در مسجد را دارند و دیگران چنین حقی ندارند ؟ واضح است که مساجد ، خانه خداست و آنها ساکنان و صاحبان این خانه هستند . خانه خدا هم مانند خانه انسان ها ، مالک و ساکنی دارد که آنها را « اهل البیت » می نامند . کسانی که به زیارت کعبه می روند باید هدفشان زیارت « اهل البیت » باشد نه زیارت خانه خالی .

مؤیّد این معنا ، حدیث دیگری است در کتاب کافی از امام محمد باقر (ع) که در کنار کعبه با مشاهده ازدحام و تلاش حاجیان برای طواف و استلام حجر ، حضرت سری تکان دادند و فرمودند : « هَکَذا کانوُا یَحجُونَ فِی الجَاهِلِیّه » و در جواب شنونده ای که پرسید حج آنها چه عیبی دارد یابن رسول الله ؟ فرمودند : « مردم مأمورند بعد از طواف و سعی با ما اهل البیت تماس بگیرند و معارف دین خود را از ما بپرسند . »

این حدیث هم نشان می دهد که هدف خدا از زیارت خانه ، زیارت اهل خانه است که اول قرآن بر اهل خانه نازل می شود بعد بر سایر مردم . آن حدیث قدسی مشهور که خداوند می فرماید : « لا یسعنی ارضی و لاسمائی و لکن یسعنی قلب عبدی المؤمن » نیز مؤید همین معناست .

پس اگر بیت المعمور ، خانه خشت و گلی یا طلا و نقره ای در آسمان باشد ، فرقی با خانه کعبه ندارد و دلیلی ندارد که قرآن در آن خانه نازل شود و به کعبه منتقل گردد .

بیت المعمور ، خانه دل است نه خانه گل

و آن خانه پیغمبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) می باشد .

آنها عرش خدا و خانه آبادند که علم قرآن اول بر آنها نازل می شود .

منبع :
تنزیل الکتاب ، نوشته استاد شیخ محمدعلی صالح غفاری سبزواری
۴۴۹