بسمه تعالی
عید در لغت از ریشه "عود" به معنی بازگشت است، لذا روزهایی را که مشکلات قوم و جمعیتی برطرف می شود و به پیروزی ها و راحتی های نخستین باز می گردند، عید می نامند.
عید فطر که یکی از دو عید بزرگ  مسلمانان به شمار می رود ، در واقع روز مبارکی است که در سنت اسلام ، برای مومنین به واسطه درک شرافت و عظمت ماه بندگی و تشرف به محضر الهی قرار داده شده است .
روز فرخنده و میمون عید فطر ، روز مژده اجر و پاداش کسانی است که  در مسیر بندگی و عشق به معبود و در پرتو اطاعت یک ماهه رمضان ، با دوری از هر گونه گناه و خطا و امساک از خوردن و آشامیدن ، همچون خاک گل کوزه گران ، نقش صفا و پاکی فطری به خود گرفته و بدست توانای پروردگار به اوج مراتب روحانی دست پیدا کرده اند و به حقیقت معنا و پاکی  فطرت برگشت نموده اند .
عید فطر، عید پایان یافتن رمضان نیست، عید برآمدن انسانی نو از ماورای درون است ، روز تولد و پویایی روح است .
رمضان چون کوره ایی است که هستی انسان را می سوزاند و انسانی نو با جانی تازه از آن سر بر می آورد . عید فطر، شادی و دست افشانی بر رفتن رمضان نیست ، بر آمدن روز نو، روزی نو و انسانی نو است. 
اگر درعید فطر درنیابیم که از نو متولد شده ایم، اگر تازگی را در روح خود احساس نکنیم، عید فطر، عید ما نیست . از اینروست که در دعای قنوت نماز عید فطر می خوانیم : 
اسئلک بحق هذاالیوم الذی جعلته للمسلمین عیدا و لمحمد صلی الله علیه و اله ذخراً و مزیداً ؛ از تو میخواهم به حق این روز که آن را برای مسلمانان عید قرار دادی و برای محمد و آل او ذخیره و فزونی ساختی
روز اول ماه شوال را بدین سبب عید فطر خوانده اند که در این روز، امر امساک از خوردن و آشامیدن برداشته می شود و مؤمنان رخصت می یابند در روز، افطار کنند و روزه خود را بشکنند.
عظمت عید فطر در فرمایشات معصومین علیهم السلام  :   
* حضرت علی (ع) :  درخطبه ای به مناسبت عید فطر ، این روز را به قیامت تشبیه نموده و فرموده اند: 
ای مردم ! این روز شما ، روزی است که نیکوکاران در آن پاداش می گیرند و زیانکاران و تبهکاران در آن مأیوس و نا امید می گردند. 
دنیا محل مسابقه است و آخرت زمان اجر گرفتن، بهشت جایزه برندگان این مسابقه و جهنم جزای بازماندگان است ، عید فطر شبیه ترین روز به روز قیامت است چون در قیامت عده ای که زیان کارند ، تأسف می خوردند و غضبناک می گردند و عده ای که نیکوکارند رستگار و متنعم به نعمت های الهی می شوند . 
وقتی از منازلتان برای خواندن نماز عید خارج می شوید ، به یاد آورید زمانی را که از منزل بدن خود خارج شده و به سوی خدای خود خواهید رفت . 
وقتی در جایگاه نماز خود می ایستید به یاد آورید زمانی را که در محضر عدل الهی می ایستید و از شما حسابرسی می کنند. وقتی از نماز به منازلتان بر می گردید به یاد آورید زمانی را که به منازل خود در بهشت خواهید رفت .
* امام باقر علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت می کند که فرمود : هر گاه روز اول ماه شوال (عید فطر) فرا می رسد ، منادی از سوی خداوند ندا می دهد : ای مؤمنین : بشتابید به سوی جایزه هایتان .
* در حدیث شریفی از امام رضا علیه السلام آمده است : 
خداوند ، روز فطر را بدین سبب عید فطر قرار داد تا مسلمانان ، اجتماع و مجمعی داشته باشند که در آن روز، گرد هم آیند و در برابر خداوند ، به خاطرمنت ها و نعمت هایش، به تمجید و تعظیم بپردازند، پس آن روز، روز عید و تجمع ، روز زکات و رغبت و روز نیایش است. 
مهمترین آداب شب و روز عید فطر :
 الف : از جمله لیالى شریفه شب عید فطر می باشد و در فضیلت و ثواب عبادت و احیاى آن احادیث ‏بسیار وارد شده و روایت‏ شده است که آن شب کمتر از شب قدر نیست. برای درک این شب عزیز انجام اعمالی از ائمه علیهم السلام به ما سفارش شده است :
۱ -  انجام غسل هنگام غروب آفتاب 
۲ - احیا آن شب به نماز، دعا، استغفار، درخواست از حق تعالى و بیتوته در مسجد 
۳ - بعد از نماز مغرب و عشاء ، نماز صبح و نمازعید فطر خواندن این ذکر :  الله اکبر الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر الله اکبر و لله الحمد الحمد لله على ما هدانا و له الشکر على ما اولانا
۴ - بعد از نماز مغرب و نافله آن، دست ها را به سوى آسمان بلند کرده و بگوید:  یا ذاالمن و الطول یا ذاالجود یا مصطفی محمد و ناصره صل على محمد و آل محمد و اغفرلی کل ذنب احصیته وهو عندک فی کتاب مبین . پس به سجده برود و صد مرتبه در سجده بگوید: " اتوب الى الله " پس هر حاجت که دارد از حق تعالى بخواهد که ان شاء الله تعالى بر آورده خواهد شد. 
۵ - زیارت امام حسین علیه السلام که فضیلت ‏بسیار دارد. 
۶ – گفتن این ذکر به صورت ده مرتبه :  یا دائم الفضل علی البریة یا باسط الیدین بالعطیة یا صاحب المواهب السنیة صل علی محمد و آله خیرالوری سجیة واغفرلنا یا ذاالعلی فی هذه العشیة. که از اعمال شب جمعه است .
۷ - خواندن ده رکعت نماز که در شب آخر ماه رمضان اقامه می شود که به صورت پنج نماز دو رکعتی ، در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید ده بار خوانده شود. و در رکوع و سجود ده مرتبه ذکر" سبحان الله والحمدلله و لا اله الاالله والله اکبر" گفته شود. پس از نماز هزار مرتبه استغفار کند و بعد از آن سر به سجده گذارد و بگوید:" یا حی یا قیوم یا ذاالجلال و الاکرام یا رحمان الدنیا والاخرة و رحیمهما یا ارحم الراحمین یا اله الاولین والآخرین اغفرلنا ذنوبنا و تقبل منا صلواتنا و صیامنا و قیامنا." 
۸ - چهارده رکعت نماز اقامه کند. بعد از هر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت بعد از حمد، یک بار آیة الکرسی و سه مرتبه توحید خوانده شود. براى هر رکعت، ثواب عبادت چهل سال و عبادت هر که در آن ماه روزه گرفته و نماز خوانده اعطاء می شود.
ب : اعمال روز عید
۱ - بعد از نماز صبح و نماز عید آن تکبیراتى را که در شب عید ذکر شد، گفته شود. 
۲-  پرداخت زکات فطره پیش از نماز عید. 
۳ - انجام غسل روز عید که زمان آن بعد از طلوع فجر تا زمان به جا آوردن نماز عید است که مستحباتی دارد و علاقه مندان می توانند به مفاتیح الجنان رجوع کنند .
۵ – پوشیدن لباس نیکو و استعمال عطر
۶ – افطار در اول روز و پیش از اقامه نماز عید و بهتر آن است که به خرما یا به شیرینى باشد
۷ - اقامه نماز عید. 
۸ - زیارت امام حسین علیه السلام. 
۹- خواندن دعاى ندبه 

منابع : 
مفاتیح الجنان
اصول کافی
سایت تبیان