«دهه تکریم مساجد» اگرچه یک بازه زمانی ۱۰ روزه از روزهای پایانی ماه شعبان تا آغاز ماه مبارک رمضان -دروازه ورود به میهمانی خدا- است، اما می‌تواند بهانه‌ای برای پرداختن به نقش مهم و تأثیر‌گذار مساجد و جایگاه استراتژیک این دژ فرماندهی حکومت اسلامی در گفتمان تئوریک و عملیاتی جمهوری اسلامی ایران باشد.
با ورود به دهه پایانی ماه شعبان، مساجد کشورمان برای برگزاری هرچه باشکوه‌تر ماه مبارک رمضان آماده می‌شوند و این انگیزه‌ای می‌شود تا حضور پرشور‌تر مردم برای زدودن غبار از دل خود و در و دیوار مساجد را شاهد باشیم. این اما یک فرصت است؛ فرصتی که مسئولان و سیاستگذاران عرصه فرهنگی و اجتماعی جامعه می‌توانند از آن برای گسترش هرچه بیشتر دایره مخاطبان مسجد و برداشتن دیوارهای آن برای ارتباطی مؤثرتر با تمامی مردم جامعه سود ببرند.
مساجد کانون خیزش‌های انسانی
با تابیدن خورشید اسلام از فراز تاریکی جهل بشر، سنگ بنای مسجد نه فقط به عنوان محل عبادت و پرستش بلکه به عنوان دژ مستحکم فرماندهی اسلام گذاشته شد. شاید بارزترین معنای آیه کریمه «یدالله مع الجماعه» در مساجد جلوه‌گر شده باشد.
نگاهی به نقاط عطف تاریخ نیز نشان‌دهنده آن است که مساجد محوری‌ترین نقش را در وحدت بخشیدن به قیام‌های مردمی ایفا کرده‌اند. قیام معروف تحریم توتون و تنباکو با حکم مرجع عالیقدر میرزای شیرازی از همین مساجد پا گرفت. سنگ بنای انقلاب اسلامی ایران نیز در مساجد گذاشته شد. قیام مردم مشهد در مسجد گوهرشاد یکی از زیباترین جلوه‌های کارکردی مساجد است. در دوران دفاع مقدس نیز مساجد کانون وفاق و همدلی مردم بودند و جذب و اعزام به مناطق جنگی و حتی کارهای تدارکاتی همه در مساجد انجام می‌شد. تمام اینها بیانگر نقش کلیدی مساجد و جایگاه اساسی آن در نظام اسلامی است و لزوم تکریم این مکان مقدس را آشکارتر می‌سازد.
تکریم مساجد؛ نگاهی دوباره به خانه خدا
تکریم مساجد اما به چه معناست؟ حجت‌الاسلام علی واشقانی فراهانی تکریم مساجد را شناخت رسالت، فلسفه وجودی، کاربری و جایگاه فرهنگی ـ اجتماعی این مکان مقدس معنا می‌کند. این امام جماعت در این باره به «جوان» می‌گوید: مسجد می‌تواند مجموعه مردم مسلمان را همانند اعضای یک خانواده دور هم جمع کند. قبله، کتاب و عقاید مشترک ما مسلمانان سبب شکل‌گیری حیات اجتماعی واحدی می‌شود که این وحدت در سایه اسلام و در مساجد شکل می‌گیرد.
این روحانی نمونه با اشاره به چگونگی شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران به رهبری معمار کبیر انقلاب حضرت امام خمینی (ره) می‌افزاید: حضرت امام همواره به نقش کلیدی مساجد توجه ویژه‌ای داشتند و تأکید می‌کردند «مساجد را خالی نگذارید، مسجد سنگر است.»
کارکرد مکان‌های مذهبی در دنیا
مکان‌های مذهبی در تمامی ادیان، حتی ادیان غیر‌توحیدی جایگاه ویژه و کارکردهای مهمی دارند که به عبادت خلاصه نمی‌شود. به طور نمونه کلیسای مسیحیان، کنیسه یهودیان و معبد بودائیان تنها یک مکان مذهبی نیست و در بسیاری از موارد هدف‌گذاری‌های عمیق سیاسی - اجتماعی و برنامه‌های استراتژیک عملیاتی مختلفی از این مکان‌ها دنبال می‌شود. با توجه به ویژگی‌ها و ظرفیت دین مبین اسلام اما مساجد ظرفیت بالایی برای جذب و ارتقای تفکر و عمل مسلمانان دارند. مساجد شاید بهترین مکان برای برپایی کرسی‌های آزاد‌اندیشی در سطح جامعه باشند.
این مکان می‌تواند جایگاهی برای شکل‌گیری گفتمان تئوریک، استراتژیک و عملیاتی جمهوری اسلامی ایران باشد. حجت‌الاسلام واشقانی نیز درخشش اسلام را از مساجد می‌داند و خاطر‌نشان می‌کند: توسعه اسلام در گرو توسعه مساجد است و برای گسترش گفتمان تئوریک اسلام و انقلاب اسلامی باید توجه ویژه به مساجد را در دستور کار قرار دهیم. وی مساجد را کانون وحدت می‌داند؛ کانونی که می‌تواند تمام اقشار جامعه را در کنار هم بیاورد و به صورت فراجناحی و در زیر لوای ولایت اهداف اسلام و انقلاب را تأمین کند.
شأن مسجد را پایین نیاوریم
اگرچه توجه به مساجد شامل توجه به زیبا‌سازی و ظواهر نیز می‌شود اما گاهی این ظاهر‌سازی‌ها آنقدر زیاد است که کارکرد اصلی و حقیقی مساجد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به طور نمونه برخی از مساجد شهر اگرچه معماری زیبایی دارند و همیشه درشان باز است اما شأن این مساجد در حد محلی برای برگزاری مراسم ختم پایین آمده است و در برخی موارد نیز چیدمان مسجد نه یک فضای ایرانی و اسلامی بلکه سالن‌هایی است که نه فرشی دارد و نه جایی برای اقامه نماز و شما را به یاد سالن‌های همایش می‌اندازد. حجت‌الاسلام واشقانی مسجد را محل تبلیغ و ترویج دین و تبیین مواضع قرآن و ولایت می‌داند و معتقد است اینگونه تغییر در کاربری مساجد در شأن خانه خدا نیست.
مسئولان همیشه مسجد بروند نه در انتخابات
این روحانی همچنین با اشاره به نقش مسئولان در تکریم و پویایی مساجد تأکید می‌کند: مردم باید شاهد عمل مسئولان باشند و آنها را در مساجد در کنار خود ببینند. این در حالی است که ما اغلب در آستانه انتخابات شاهد حضور مسئولان در مساجد هستیم. به باور وی همانگونه که پیامبر اسلام جلسات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خود را در مساجد برپا می‌کرد، مسئولان نظام اسلامی نیز باید در مساجد حضوری پویا و مستمر داشته باشند تا دموکراسی اسلامی معنا و مفهوم یابد. این امام جماعت همچنین بر فعالیت‌های فراجناحی مسئولان در مساجد تأکید دارد.
مساجد را دریابیم
تأکید بر نقش کلیدی مساجد توصیه بزرگان و رهبران دین ماست و بسیاری از اشخاص تأثیر‌گذار جامعه افرادی هستند که تربیت شده فرهنگ مسجدی‌اند و از همین مکان‌های مقدس برخاسته‌اند و این نشان می‌دهد مساجد ظرفیت‌های بالایی دارند که این ظرفیت‌ها، فرصت‌های طلایی و استراتژیکی را برای نظام، مردم و مسئولان می‌آفریند.