اگر مسجد، تنها محل برگزاری نماز جماعت تلقی نشود، بلکه کانون وعظ، خطابه و مرکز ترویج اسلام، قضاوت و کانون عبادی، سیاسی و اجتماعی مسلمین باشد، هیچ فرقه انحرافی نمی تواند میان مسلمانان تفرقه ایجاد کند.
جریان های مختلف فرهنگی در برابر اسلام ناب محمدی قرار گرفته اند. این جریان ها که در این نگاشته به عنوان «جریانهای ضدفرهنگ» یاد شده است، در صدد تخریب ایمان مؤمنان و اتحاد مسلمانان گام بر میدارند. استعمار و بیگانگان نیز در ترویج این تفرقه گرایی نقشی مؤثر داشته است.
«مسجد» به عنوان نهاد درون دینی مهمترین مانع در برابر هجوم جریانهای انحرافی است. این مقال بر این است تا با معرفی برخی جریان-های انحرافی به ویژه «فراماسونری» و «تصوف فرقه ای» به نقش مؤثر مسجد در مقابله با این جریانها بپردازد. مسجد، پایگاه مقابله با فراماسونری و کانون تقابل با تصوف فرقه ای به شمار می آید. مسجد در برابر جریانهای دیگر انحرافی همچون جریانهای شیطان پرستی، جریان بهائیت، وهابیت، ناسیونالیسم، جریان ابتذال فرهنگی، کثرتگرایی دینی و جریان فمینیسم، به خوبی می تواند مقاومت کند و فعالانه به ترویج اندیشه ناب محمدی بپردازد.
چرایی و ضرورت جریان‌شناسی فرهنگی برای مدیریت فکری و مهندسی فرهنگی کشور بدیهی‌تر از آن است که نیاز به توضیح داشته باشد. جریان‌شناسی یک ضرورت اساسی روزگار معاصر ایران و کشورهای اسلامی است. مسئولان فرهنگی و فکری کشور بدون شناخت و آسیب‌شناسی جریانهای گوناگون نمی‌توانند وضعیت فکری و فرهنگی کشور را مدیریت کنند. حکومت دینی نیز که تولیت فرهنگ دینی مردم را به عهده دارد، بر اساس تعریف علم کلام، نقش مؤثری در توسعه باورهای دینی مردم دارد. علم کلام، علاوه بر عهده‌داری تنظیم، تبیین و اثبات گزاره‌های اعتقادی، موظف است به شبهات کلامی فرقه‌های منحرف بپردازد.
متکلمان در گذشته به نقد فرقه‌هایی مانند: مرجئه، خوارج، مشبّهه، مجسّمه و غیره می‌پرداختند و امروزه نیز مرزداران اندیشه اسلامی باید فرقه‌های فرهنگی و معنویت‌های نوظهوری مانند: صوفیه، اکنکار، أُشو، رام‌الله، بهائیت، و وهابیت را به چالش انداخته و با جدیت و به‌کارگیری نظام‌مند به تحلیل و نقد و بررسی آنها بپردازند.
یکی از نهادهای درون دینی که توان مقابله با جریان های انحرافی و ضدفرهنگ را دارد، مسجد است. در این مقابله ضمن معرفی مهم ترین جریان های ضدفرهنگ و انحرافی به نقش مسجد در مقابله با آنها اشاره کرد.
مبحث اول: مسجد پایگاه مقابله با فراماسونری
تعریف فراماسونری
جریان فراماسونری، عامل و ریشه اصلی همه ضدفرهنگ‌ها در جوامع بشری است و به همین سبب، بررسی آن ضرورت دارد. واژه فراماسونری از واژه انگلیسی freestone mason به معنی سنگ‌تراش، ظریف‌کار یا بنّای آزاد گرفته شده است. اعضای فراماسونری را فراماسون یا ماسون و ساختمان و مرکز فعالیت ماسون‌ها را لژ می‌نامند. حمایت فراماسونری از یهودیت بدین جهت است که بیشتر یهودیان ساکن اسرائیل، عضو لژهای ماسونی هستند.
همه این فعالیت‌ها با اهداف ذیل دنبال می‌شوند:
۱ ـ نابودی تمام مظاهر توحید و یکتاپرستی در جهان؛
۲ ـ تخریب مسجدالاقصی جهت یافتن و بازسازی معبد سلیمان و پرکردن آن از بت‌ها و نمادهای ماسونی؛
۳ ـ دستیابی به قدرت در تمام کشورهای جهان و برقراری حکومت جهانی شیطانی با حاکمیت دجال؛
مقابله فراماسون ها با مسجد
همانگونه که معلوم گشت، فراماسونری برای مقابله با ایمان مردم رونق یافت و برای دستیابی به قدرت شیطانی خود، دست به تخریب مسجدالاقصی میزند و به نابودی مظاهر توحید می پردازد. مسجد به عنوان کانون توحید میتواند با این اهداف شیطانی مقابله کند. برای اینکه تعمیر مساجد خدا منحصراً به دست کسانى است که به خدا و روز قیامت ایمان آورده و نماز به پا دارند و زکات مال خود بدهند و از غیر خدا نترسند، پس امید است که از هدایت یافتگان راه خدا باشند. (إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّکاةَ وَ لَمْ یَخْشَ إِلاَّ اللَّهَ فَعَسى أُولئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ الْمُهْتَدینَ)
خداوند سبحان، جریان فراماسونری را ستمکارترین جریان معرفی میکند که مردم را از ذکر نام خدا در مساجد منع میکند و در خرابی آن میکوشد: (وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ وَ سَعى فی خَرابِها أُولئِکَ ما کانَ لَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوها إِلاَّ خائِفینَ لَهُمْ فِی الدُّنْیا خِزْیٌ وَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظیمٌ) و کیست ستمکارتر از آن که مردم را از ذکر نام خدا در مساجد منع کند و در خرابى آن اهتمام و کوشش نماید؟ چنین گروه را نشاید که در مساجد مسلمین در آیند جز آنکه (بر خود) ترسان باشند. این گروه را در دنیا ذلت و خوارى نصیب است و در آخرت عذابى بزرگ.
از آنجا که مسجد مخصوص عبادت خداوند یکتاست، توسعه آن می تواند اهداف فراماسونری را تضعیف کند، برای اینکه مساجد مخصوص (پرستش ذات یکتاى) خداست، پس نباید با خدا أحدى غیر او را پرستش کنید: (أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً)
خداوند سبحان در برابر جریان فراماسونری به عظمت مسجدالاقصی یاد می کند و می فرماید:
(سُبْحانَ الَّذی أَسْرى بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ) ؛ پاک و منزّه است خدایى که بندهاش را در یک شب، از مسجدالحرام به مسجدالاقصى ـ که گرداگردش را پربرکت ساختهایم، برد، تا برخى از آیات خود را به او نشان دهیم چرا که او شنوا و بیناست
مبحث دوم: مسجد کانون تقابل با تصوف فرقه ای.
جریان دیگری که در تضعیف فرهنگ اصیل اسلامی فعالیت می کند، جریان تصوف فرقه ای است که سعی می کند با ترویج مکان دیگری برای سلوک معنویت به نام «خانقاه» به تضعیف و کمرنگ کردن مسجد بپردازد.
چیستی تصوف
یکی از جریانهای ضدفرهنگ رایج در کشورهای اسلامی، جریان تصوف فرقه‌ای است که با گرایش‌های گوناگونی ظاهر گشته است. تصوّف که اسم منسوب آن صوفیه است- مصدر لازم ثلاثی مزید از باب تفعّل به معنای صوفی شدن به‌کار می‌رود. یکی از کاربردهای باب تفعّل، بیان دارا شدن چیزی یا صفتی است؛ مانند: تأهّل، یعنی: دارای أهل شدن و یا تألّم، به معنای دارای درد شدن. این باب برای بیان گرایش به فرقه‌ها و آیین‌ها هم به کار می‌رود، مانند: تَمَجُّس یا تهُّود که به معنای گرویدن به آیین مجوس و دین یهود است. تصوّف هم به معنای گرایش به صوفی است؛ پس تصوّف، هم به معنای صوفی شدن و هم به معنای گرایش به صوفی به‌کار می‌رود.
ابونصر سراج درباره چیستی تصوّف می‌گوید:
«صوفیان مانند فقها و زهاّد به دنبال علم خاص یا ویژگی اخلاقی معین نبودند؛ زیرا آنها خود، سرچشمه تمام دانش‌ها و دارای مجموعه احوال بودند.»
صوفی از نظر ابونصر سراج، هم بینش دینی و هم منش دینی و هم کنش دینی دارد. در حالیکه به عنوان مثال «علم کلام» فقط به دنبال بُعد بینش دینی یا «اخلاق» فقط در پی منش دینی و یا «فقه و حقوق» فقط به دنبال کُنش دینی است. اما صوفی از نظر سراج، سرچشمه تمام دانش‌ها و احوال است.
هجویری در کشف‌المحجوب، بین سه واژه «صوفی» و «متصوّف» و «مستصوف» فرق می‌گذارد؛ صوفی؛ اهل کمالی است که از صفات نفسانی دور گشته و به حقیقت رسیده است. متصوّف؛ طالبان رسیدن به مرتبه صوفیان هستند و جمع آن متصوّفه‌است، مستصوف؛ کسی است که ظاهرش را همچون صوفیان و طالبان تصوّف می‌آراید، اما در واقع از عقاید و اعمال آنها به دور است. وی در این مورد می‌گوید:
«صوفی آن بود که از خود فانی بود و به حق باقی از قبضه طبایع رسته و به حقیقت حقایق پیوسته است و متصوّف آنک به مجاهدت، این درجه را می‌طلبد و اندر طلب، خود را بر معاملت ایشان درست همی کند و مستصوف آن است که از برای منال و جاه و حظ دنیا خود را مانند ایشان کرده است و از این هر دو از هیچ معنی خبر ندارد تا حدی که گفته‌اند: «المستصوف عند الصوفیه کالذُباب و عند غیرهم کالذِئاب.» مستصوف در نگاه صوفی از جهت حقارت و بی ارزشی، چون مگس بود و در نزد دیگران، چون گرگ پر فساد، که همه همتش دریدن و لختی مردار خوردن باشد.»
فرقه‌های صوفیه در عقاید و مناسک خود، گرفتار انحراف‌ها و بدعتهای فراوانی هستند، از جمله میتوان به نقش عوامل بیرونی در پیدایش تصوف اشاره کرد.
• ساخت خانقاه در مقابله با مسجد
مهم ترین انحراف تصوف فرقه ای خانقاه به عنوان محل ذکر و عبادت است. خانقاه بنا به تصریح منابع صوفیه مانند: «نفحات‌الانس» و «طرایق‌الحقایق» به پیشنهاد «امیرى ترسا» در عصر «ابوهاشم کوفى» ساخته شد و بدعت صوفیان در ساختن خانقاه به این است که آن را به دین و طریقت دینى منتسب مى‌سازند. این مکان در برابر مسجد ساخته شده و از عوامل تفرقه میان مسلمانان به شمار می‌آید.
خداوند سبحان در باره عظمت مسجد میفرماید:
((گروهى از آنها، مسجدى ساختند براى زیان (به مسلمانان)، و (تقویت) کفر، و تفرقهافکنى میان مؤمنان، و کمینگاه براى کسى که از پیش با خدا و پیامبرش مبارزه کرده بود. آنها سوگند یاد مى‌کنند که: «جز نیکى (و خدمت)، نظرى نداشتهایم!» امّا خداوند گواهى مىدهد که آنها دروغگو هستند! هرگز در آن (مسجد به عبادت) نایست! آن مسجدى که از روز نخست بر پایه تقوا بنا شده، شایستهتر است که در آن (به عبادت) بایستى در آن، مردانى هستند که دوست مىدارند پاکیزه باشند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد! آیا کسى که شالوده آن را بر تقواى الهى و خشنودى او بنا کرده بهتر است، یا کسى که اساس آن را بر کنار پرتگاه سستى بنا نموده که ناگهان در آتش دوزخ فرومىریزد؟ و خداوند گروه ستمگران را هدایت نمىکند!))
البته صوفیان گاهی در مسجد به أذکار ویژه خود می پرداختند و با این کار در صدد تغییر ماهیت فرهنگ مسجد بودند که اهل بیت: با شیوه آنها مخالفت می کردند.
سید مرتضى رازى به نقل از محمدبن حسین بن ابی الخطاب مى‌گوید: با امام هادى(ع) در مسجدالنبى بودم، عده‌اى از اصحاب به خدمتش رسیدند. مدتى بعد جماعتى از صوفیه وارد مسجد شدند و در گوشه‌اى به حالت دایره‌اى نشستند و شروع به گفتن لا اله الا الله نمودند. امام هادى(ع) فرمود:
به این مردم فریبکار توجه نکنید اینها هم پیمانان شیاطین و ویران کننده مبانى دین هستند.
نظر مراجع درباره تأکید بر مساجد و نهی از خانقاه
به همین جهت مراجع تقلید با استناد به آیات و روایات، بر رفتن به مساجد تأکید داشتند و خانقاه را توصیه نمی کردند و آن را عامل تفرقه می دانستند. حضرت آیت الله العظمی گلپایگانى در پاسخ به سؤالی می فرماید:
واضح است که معبد مسلمانان مسجد است و رفتن به خانقاه اگر براى این باشد که گمان کنید آنجا خصوصیت و شرافتى بر سایر أمکنه دارد، بدعت و حرام است. و به علاوه، این تشکیلات موجب تفرقه مسلمین و اختلاف و ضعف آنها مى شود و ذکرهایى که در آنجا خوانده مى‌شود اگر مدرک و سند معتبرى نداشته باشد خواندنش به قصد ورود جایز نیست و اگر اعتبار آن هم با عقاید حقه موافق نباشد خواندنش مطلقاً حرام است. شما در وظایف خود به رساله‌هاى عملیه و در اذکار و ادعیه به کتب دعا مانند مفاتیح الجنان رجوع کنید.
حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانى نیز می فرماید:
معبد مسلمانان، مسجد است و رفتن به خانقاه اگر براى این باشد که گمان کند آنجا خصوصیت و شرافتى بر سایر أمکنه دارد صحیح نیست بلکه اگر به این عنوان بروند که آنجا شرعاً پایگاه ذکر و مدح و منقبت است حرام است؛ لذا بر عموم مسلمانان است که براى امور عبادى، مذهبى و اعیاد موالید ائمه: در مساجد اجتماع کنند که (إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ) و شما هم در مقابله با این حرکت طبق شرایط و مراحل امر به معروف و نهى از منکر عمل کنید.
پس عارفان حقیقى، اهل تهجّد و عبادت در مسجد و اهل شهادت و رشادت در میدان مبارزه و اهل تفقه در دین الهى‌اند. و اسلام جامع نگر را ملاک زیستن می دانند. و این مظهر همان مناجات عارفین است که «وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَخَصِّ عَارِفِیکَ وَ أَصْلَحِ عِبَادِکَ وَ أَصْدَقِ طَائِعِیکَ»
مسجد ضرار، توطئه راهب مسیحی
رهبانیت مسیحى نیز بر صوفى‌گرى مسلمانان تأثیرگذار بوده است. حتى مسجد ضرار هم توطئه راهب مسیحى بود. توضیح اینکه، قبل از جنگ تبوک، عده‌اى از منافقین مدینه با مرد راهبى به نام «ابوعامر» که بسیار ریاست‌طلب بود بیعت کردند. ابوعامر، پس از فتح مکه به طائف گریخت و چون اهل طائف به اسلام گرویدند، به سوى شام پیش امپراطور روم شتافت و از آنجا به منافقین پیام فرستاد که آماده شوند و مسجدى بنا نهند تا به کمک امپراطور روم، بساط رسول خدا در مدینه برداشته شود. منافقین درگام نخست در جهاد شرکت نکردند و با نیرنگ از پیامبر مکرم تقاضا کردند که مسجد مدینه براى بیماران و پیرمردان دور است و لذا اقدام به ساختن مسجد ضرار کردند. پیامبر اسلام به جهت وضعیت جنگ تبوک با آنها برخورد نکرد و امام على(ع) را به جاى خود در مدینه گماشت. پیامبر أعظم پس از مراجعت از جنگ طبق آیه ۱۰۷ سوره توبه به تخریب مسجد ضرار فرمان داد:
(وَ الَّذینَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً ضِراراً وَ کُفْراً وَ تَفْریقاً بَیْنَ الْمُؤْمِنینَ وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَیَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنا إِلاَّ الْحُسْنى وَ اللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَکاذِبُونَ * لا تَقُمْ فیهِ أَبَداً...)؛ و (گروهى دیگر از منافقان اند) آنان که مسجدى براى زیان به اسلام برپا کردند و مقصودشان کفر و عناد و تفرقه کلمه بین مسلمین و ساختن کمین گاهى براى دشمنان دیرینه خدا و رسول خدا بود، و با این همه قسمهاى مؤکّد یاد مى‌کنند که ما جز قصد خیر غرضى نداریم، و خدا گواهى مىدهد که محققا دروغ مىگویند.
یک راهب و صوفى مسیحى به بهانه عبادت منافقین ساختمانى با عنوان مسجد ساخت، تا محل توطئه آنها گردد و خداوند نیز آنها را رسوا کرد. بنابراین، مردم دین‌دار باید هوشیار باشند که تغییر عنوان خانقاه به مسجد یا حسینیه، ماهیت انحرافی آنها را تغییر نمى‌دهد.
مسجد در روایات
مسجد در نصوص دینی به عنوان مجلس مؤمنان و خانه پرهیزگاران و اهل مسجد به عنوان زائران خداوند معرفی شده است. پیامبر گرامی اسلام می فرمایند:
«إِنَّ الْمُؤْمِنَ مَجْلِسُهُ مَسْجِدُهُ» و یا «اَلْمَسجِدُ بَیْتُ کُلِّ تَقِیًّ»
امام حسین(ع) میفرمایند:
«اَهْلُ الْمَسْجِدِ زُوّارُ اللهِ وَ حَقٌّ عَلی الْمَزوُرِ اَلتُّحفُةُ لِزائِرِهِ» ؛ اهل مسجد، زائران خدایند و بر صاحبخانه است که به زائرش هدیه دهد.
حال به صوفیان این اشکال وارد است که با وجود این همه روایت در فضایل مسجد، چرا به مرکزی به نام خانقاه رو می آورید؟
شبهه های صوفیان
شبهه صوفیان این است که اگر فرقه‌هاى صوفیه، اهل بدعت‌اند مثلاً خانقاه، از مصادیق بدعت به شمار مى‌آید، پس حسینیه‌ها و مدرسه‌هاى جدید هم بدعت‌اند؟ زیرا همه این پدیده‌ها، نو و جدید هستند. پاسخ این است که:
اولاً؛ وجود حسینیه‌ها و مدارس جدید، باعث پدید آمدن فرقه‌هاى دینى جدید و کمرنگ کردن حضور مردم در مسجد و تفرقه میان مسلمین نشده‌اند. ملاک بدعت بودن در یک پدیده به محتوا و کارکرد آن است. اعمال در حسینیه‌ها بدعت و انحراف آلود نیست، در حالیکه پیامدهاى منفى در اعمال خانقاهی مانند: رقص و سماع و غیره ظاهر می‌گردد.
ثانیاً؛ هر امر نوى را بدعت مذموم نمى‌نامند. بدعت مذموم، عبارت از انتساب غیر دین به دین است. و خانقاه به عنوان مکان طریقت دینى در برابر شریعت دینى، بدعت آفرین است.
ثالثاً؛ صوفیان، احکامى در خانقاه جارى مى‌کنند که جملگى بدعت است. مثلاً پیوند وثیقى میان ولایت و تصوف برقرار مى‌سازند و ولایت را در اقطاب خود سارى و جارى مى‌دانند و آن را جانشین ولایت ائمه اطهار قرار مى‌دهند. اگر ولایت به زعم صوفیان قیام عبد است به حق در مقام فنا از نفس خود؛ پس لازمه بریدن از نفس و اتصال به حق، تابعیت از اهل بیت: در تمام زمینه‌ها است، و یکى از دستورات ائمه اطهار:، اطاعت از فقهاى جامع الشرایط و مجتهدان فقه تشیع است در حالیکه، فرقه‌هاى صوفیه به شدت مخالف مرجعیت شیعه هستند و در دین شناسى از فقها و نائبان عام امام عصر(عج) بهره نمى‌گیرند و این گرایش نیز بدعت دیگرى در تصوف است. همچنین گرایش سکولاریستى و توصیه به جدایى دین از سیاست و مسائل اجتماعى و انتساب دین گزینشگر به اسلام ناب محمدى از بدعتهای صوفیه است.
مبحث سوم - مسجد نهاد مبارزه با جریان های ضد فرهنگ
علاوه بر جریانهای انحرافی ذکر شده، جریان های ضدفرهنگ دیگری وجود دارد که می توان به جریان شیطان پرستی، جریان بهائیت، جریان وهابیت، جریان ناسیونالیسم، جریان ابتذال فرهنگی، جریان کثرت گرایی دینی و جریان فمینیسم اشاره کرد. مسجد در مقابله با همه این جریانها نقش مؤثری داشته و دارد. به همین جهت پیامبر اسلام در ساخت مساجد متعدد اهتمام می ورزیدند. مسجدالنبی و مسجد قبا را با دستان مبارک خود ساختند و در ساخت نه مسجد دیگر در قبائل گوناگون همچون «مسجد راتج»، «مسجد بنی عبدالاشهل»، «مسجد بنی عمروبن مبذول»، «مسجد جهینه»، «مسجد بنی سلمه»، «مسجد بنی رزیق»، «مسجد غفار»، «مسجد اسلم» و «مسجد بنی عمروبن النجار» توصیه و اهتمام ورزیدند. بسیاری از مساجدی که بعدها ساخته شد، مکان عبادت و نماز رسول گرامی اسلام بود.
مسلمانان اولیه علاقه و اشتیاق زیادی نسبت به ساخت مسجد از خود نشان می دادند و این اشتیاق ناشی از سیره عملی پیامبر گرامی اسلام در باره مسجدسازی بود. نخستین کار نبی اکرم، بعد از هجرت و در ابتدای ورود به یثرب، ساختن مسجد بود و فرمود: «مَنْ بَنَى مَسْجِداً بَنَى اللَّهُ لَهُ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ» ؛ هر کسی مسجدی بنا کند خدا برای او خانه ای در بهشت می سازد. نیز امام باقر(ع) فرمود: «مَنْ بَنَى مَسْجِداً کَمَفْحَصِ قَطَاةٍ بَنَى اللَّهُ لَهُ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ» ؛ هر کسی مسجدی بنا کند هرچند به اندازه لانه قطاة(پرنده ای به اندازه کبوتر) باشد، خدا برای او خانه ای در بهشت می سازد.توسعه مسجدسازی در دوره امویان و عباسیان نیز بر این اساس بود.
اگر مسجد، تنها محل برگزاری نماز جماعت تلقی نشود، بلکه کانون وعظ و خطابه و مرکز ترویج اسلام و پناهگاه غریبان و مداوای محرومان و قضاوت و در یک جمله کانون عبادی و سیاسی و اجتماعی مسلمین باشد، هیچ فرقه انحرافی و جریان ضدفرهنگ نمی تواند در میان مسلمانان تفرقه ایجاد کند. مسجد در این هنگام، نهادی در برابر انحرافهای مختلف می شود.