به نام خدا

یکی از نهادهای اجتماعی که می تواند درکیفیت زندگی مردم به ویژه جوانان اثربخش باشد"مسجد" است.اهل مسجد از روحانی مسجد گرفته تا نمازگزاران و... با رویکردی مشفقانه می توانند به منظور افزایش مهارت های فردی و اجتماعی جوانان، تجربیات و مشاوره های مفید خود را دراختیارآنان قراردهند. ازاین رو درنوشتارحاضر سعی برآنست تا با نگاهی به ظرفیت ها و مهارت های فردی جوانان، نیازهای معنوی و مادی آنان درزندگی بررسی گردد.

شناخت و هدایت مهارت های فردی

  برای کسب مهارت های زندگی اجتماعی در ابتدا باید مهارت های فردی شناخته شده و با برنامه ریزی صحیح، آنها را تقویت نمود که دراین راستا به چند روشِ پیشنهادی اشاره می شود:

1- شناخت وکشف استعدادها

آگاهی روحانی مسجد از داشته ها و خواسته های جوانان و نوجوانان عاملی تعیین کننده درمشاورۀ وی به آنان است.دراین راستا، هم صحبتی و مشورت، ابتدایی ترین راه برای کشف خواسته ها واستعدادهای است که شاید جوانان ونوجوانان به آنها دقت نداشته باشند. متوجه کردن آنان به این مهارت ها، گامی اساسی بشمارمی آید.  درمرحله بعد روحانی مسجد می تواند با استفاده از تشکیل جلسات عمومی و با کمک افراد متخصص، در ابتدا با برنامه ریزی منطقی، در ارشاد و اجرای برنامه های و خواسته های جوانان مشارکت نماید.

یکی دیگرازروش هایی که می تواند روحانی مسجد را درشناساییِ سلایق وعلایق جوانان یاری رسانَد ایجاد امکانات حداقلی برای آنان است. این امر با هماهنگی و همکاری هیأت امنای مسجد آسان تراجرا خواهد شد. به عنوان مثال ایجاد یا گسترش کتابخانه یا برگزاری مسابقات علمی برای جوانی که مشتاق مطالعه است می تواند مهارت های علمی یا عمومی او را افزایش دهد. یا جوانی که به امور ورزشی علاقمند است را می تواند بواسطه آموزش های ورزشی( توسط مربیان مسجدی ومتعهد) مهارت های بدنی خودرا درک وکشف نماید و قس علی هذا. درست است که امثال این آموزش ها در مکان های دیگری غیرازمسجدنیز قابل اجراست ولی کلام ما درتآثیرگذاری مسجد درهدایت مثبتِ مهارتهای جوانان است.

2-هدایت مهارت های فردی  به عرصه زندگی

تقویت مهارت ها و ترغیب حد اکثری جوانان دربهره گیری از داشته های خود عاملی موثر در تقویت اعتماد نفس آنان است ازاین روی روحانی مسجد درصورت امکان، می تواند جوانان متعهد مسجدی را به نهادها یا افراد مرتبط معرفی نماید بعنوان نمونه روحانی مسجد جوان یا نوجوانی که استعداد تبلیغ دین دارد را می تواند درابتدا راهنمایی وسپس به وی نهادهایی مانند حوزه های علوم دینی را پیشنهاد دهد . به جوان و نوجوانی که درزمینۀ قرآنی مستعد است را می توان به افراد و اساتید متخصص در رشته های قرآنی معرفی نماید.

پرورش، تقویت و تداوم مهارت های محیطی

1-تعاملات اجتماعی

تعاملات سازنده با دیگران  اولین و مهم ترین عامل درکسب مهارت های اجتماعی است؛ متون نقلی و عقلی نیز سرشار ازسفارشات و امر و نهی ها درباب رعایت اخلاق و حقوق نسبت به دیگران است. فلذا روحانی مسجد با بهره گیری ازاین ظرفیت بزرگ دینی باید  تلاش نماید درابتدا جوانان را به تعامل مثبت با دیگران (به ویژه با والدین و اطرافیان خود) ترغیب و ارتباطات نامتعارف با دیگران را اصلاح نماید.

حضور در مسجد و برنامه های آن  یکی دیگر ازروش های تمرینِ زندگی جمعی و ارتباطات مناسب است. اهل مسجد وبه ویژه روحانی مسجد اگر فضای اجتماعی مسجد را متناسب با خواسته های جوانان فراهم آورده باشند جوانان می توانند با مشاهدۀ رفتارهای اجتماعیِ آنان مهارت باهم بودن رادریک محیط دینی تجربه نمایند.

2-انتخاب دوست، همسر وکار

یکی از مهارت هایی که روحانی مسجد می تواند جوانان را در کسب آن یاری رساند دوست گزینی است. روحانی مسجد دراین مورد ابتدا، باید دوستی خودرا با جوانان ثابت کرده باشد تا بتواند (بطور غیرمستقیم ) انتخاب دوستان مناسب را نیز به آنان یاد آوری نماید.هم نشینی وشرکت دربرخی برنامه های آنان، سعه صدر، مدارا، دوری از تکلف و غرور، احترام و... راهگشای روحانی مسجد دراین زمینه خواهد بود. زیرا اگر روحانی مسجد بتواند اوصافی ازاین دست را بعنوان یک "دوست خوب" به اجرا درآورد جوانان نیز در گزینش دوستان خود سعی خواهند کرد تا این خصوصیات توجه نمایند.

همسرگزینی  نیزاز ضروری ترین مهارت هاست. هرچند که روحانی مسجد نمی تواند شرایط مالی و هزینه های ازدواج جوانان را فراهم سازد اما می تواند آنها را درانتخاب همسر مطلوب، راهنمایی و مشاوره نماید. هم شأن بودن از حیث معنوی و مادی، واقع نگری وعقلانیت، دوری از محبت های کاذب و...مهارت هایی هستند که ( تذکرآنها هرچند که تکراری باشداما) بیان آنها از زبان نافذ روحانی مسجد چیز دیگریست.

مهارت های زندگی مشترک نیز اصلی ترین امریست که قبل یا بعد از ازدواج می بایستی روحانی مسجد جوانان را نسبت به آنها آشنا سازد. کیفیت ارتباط و مدارا  با همسر، رابطه دوستانه با فرزند، پاسخ به نیازهای خانواده و...مواردی هستند که توسط روحانی مسجد قابل یاد آوری است.

کارو فعالیتِ متناسب با استعدادها و مهارت های جوانان ازیک سو و توصیه های متعدد دینی به کار و فعالیت های مالی، ازسوی دیگرعاملی موثردرتحریک روحانی مسجد است تا جوانان را متوجه اندوخته ها ومهارت های حرفه ای خود نموده و آنان را به کار و اشتغال تشویق و ترغیب نماید. دراین مورد نیز هرچند که روحانی مسجد نقش اشتغال زایی ندارد ولی بابیان احادیث متعدد درباب کارو تلاش وبیان آثاروبرکاتِ کارمفید و...می تواند موجب اهتمامِ بیشترجوانان گردد. 

3- معرفت، مدیریت وعقلانیت

مقاومت دربرابر مشکلات، پرهیز ازآرزوهای دست نیافتنی، احساس رضایت و لذت اززندگی مهارت هایی می باشند که کسب آنها نیازمند ایمانی قوی است زیرا بنابرفرمایش امام صادق علیه السلام؛

الراحةُ للمومنِ فی الدنیا مَستحیلةٌ" "آسودگی برای اهل ایمان محال است."بحارالانوار.ج78ص195

بنابراین ازآنجاکه وظیفۀ مهم روحانی مسجد، افزایش معرفت دینی جوانان است، وی می تواند پرورش و تقویت معارفِ ناب آنان را دربه دست آوردن امورِ مذکور یاری رساند در این زمینه شرکت جوانان در حلقه های معرفت و پیوند آنان با قرآن وعترت نیازمند اراده ای دو جانبه ازسوی روحانی مسجد و جوانان می باشد.

یکی از مهارت های عملی، مدیریت زمان و برنامه ریزی است. در اختیارگذاشتن تجربیات، داشتن برنامه ریزی شخصی، مدیریت مناسب مسجد و..توسط روحانی مسجد واهل مسجد ازاموری هستند که جوانان مسجدی می توانند ازآنها الگوبرداری و بهره گیری نمایند.

نکته آخر اینکه؛ مبنای اسلام، اندیشه و عقلانیت است ازاین روی خرد ورزی هنری است که روحانی مسجد با تقویت آن در میان جوانان موجب می شود تا آنان با استدلال منطقی، امورمختلف را بررسی نموده و عقلانی ترین راه را درمواجهه با مسایل گوناگون انتخاب نمایند. برگزاری جلساتی مانند نشست های اعتقادی وازاین دست که موجب تحقیق وتفکر می شوند راه مناسبی برای تمرین و تقویت عقلانیت به نظرمی رسند.

و درپایان؛

اگرروحانی مسجد به مسجد نگاهی منفعلانه داشته باشد نه تنها موجب ترک تدریجیِ جوانان مسجدی خواهد شد بلکه مسجد را ازکارکرد اصلی آن که استحکام و تقویت  روابط  بین مسلمین است خارج نموده است. فلذا حضور قشرهای مختلف درمسجد فرصتی مغتنم است تا با انتقال مهارت های تجربه شدۀ آنها به جوانان و با درآمیختنِ این مهارت ها با استعدادهای جوانان، مسجدو جوان مسجدی را کارا و پویا کرد.