به نام خدا

جوان ذاتاً میل به حرکت های سیاسی و اجتماعی و حضور در اجتماع دارد. لقمان حکیم فرزند خویش را به حرکت اجتماعی امربه معروف و نهی از منکر و مقاومت در این راه امر نمود، و گفت: «یا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ اصْبِرْ عَلى‏ ما أَصابَکَ إِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ »(لقمان/17)، فرزندم! نماز را برپا دار و امر به معروف و نهى از منکر کن و بر آنچه از سختى ‏ها به تو مى‏ رسد مقاومت کن که این (صبر) از امور واجب و مهم است.

از آنجا که جوان بی باک و صریح است، در عرصه های سیاسی و اجتماعی حضوری چشم گیر دارد. و انرژی سرشار خویش را در گروه های سیاسی و اجتماعی صرف می کند. به نحوی که خود را صاحب اندیشه هایی در ابعاد مختلف سیاسی و اجتماعی می داند. لذا کسانی که از این جذابیّت ها به نحو شایسته ای استفاده کنند می توانند جوان را به سوی خود گرایش دهند.

خدای متعال در قرآن کریم داستان صراحت و انتقادگری پیامبر جوانِ خود را ذکر می­ کند، «قالُوا سَمِعْنا فَتًی یَذْکُرُهُمْ یُقالُ لَهُ إِبْراهِیمُ»( انبیاء/60)، گفتند: شنیده‏ایم جوانى که به او ابراهیم مى‏ گویند، بت‏ها را (به بدى) یاد مى‏ کرد.

با این حال یکی از مهمترین مسائلی که سبب رشد جوانان مسلمان در مسائل سیاسی و اجتماعی می شود، برگزاری کرسی های آزاد اندیشی است. چرا که جاذبۀ  مسائل اجتماعی و سیاسی برای جوانان بسیار است. لذا می بایست کرسی های آزاداندیشی و تبادل نظرات مختلف، به دور از حمایت سیاسی از یک حزب یا گروه سیاسی در فضایى کاملاً علمى و بر پایه استدلال و منطق، و فارغ از هرگونه تبلیغات منفى و بزرگ نمایى ها، سیاه نمایى ها، جنجال و هیاهو و سیاست زدگى و...، در مساجد برای جوانان شکل گیرد.

فواید برپایی کرسی های آزاداندیشی در مساجد

برپایی کرسی های آزاد اندیشی در مسجد می تواند فواید بسیاری داشته باشد از جمله:

1.       ایجاد تضارب آراء میان جوانان مسجدی

2.       ارتقای توان سخنوری در جوانان

3.       تقویت روحیه ی مناظره ی نیک در جوانان

4.       بالا بردن سطح آگاهی های سیاسی و اجتماعی جوانان

5.       تقویت قدرت پاسخگویی در مجامع عمومی برای جوانان مسجدی

6.       آموزش بیان مطالب به طور مستند و مستدل

7.       بالا بردن قدرت استدلال، تفکر، تحلیل

8.       افزایش میزان مطالعه جوانان مسجدی

9.       تقویت بنیه و بینش سیاسی و اجتماعی اهل مسجد

10.   آموختن مهارت های تحمّل کلام مخالف، و چگونگی مواجهه با آن

11.   ایجاد تعامل سازنده میان اندیشه های مختلف در محیط واحد

12.   گسترش تولید علم و اندیشه در میان جوانان مسجدی

13.   ایجاد نوعی رقابت میان جوانان با محوریت مسجد

14.   پناه نجستن جوان مسجدی به فضاهای سیاسی ، اجتماعی دیگر

15.   اشباع جوان مسجدی از تبادل نظرات سیاسی تا حدودی

16.   سالم ماندن محیط اجتماعى از آسیب ها

مقام معظم رهبرى در این باره فرمودند: «اگر چنانچه بحث‏ هاى مهم تخصصى در زمینۀ  سیاسى، در زمینه ‏هاى اجتماعى، در زمینه ‏هاى گوناگون حتّى فکرى و مذهبى، در محیط هاى سالمى بین صاحبان توان و قدرتِ بحث مطرح بشود، مطمئناً ضایعاتى که از کشاندن این بحث ها به محیط هاى عمومى و اجتماعى ممکن است پیش بیاید، دیگر پیش نخواهد آمد. وقتى که با عامۀ مردم، افراد مواجه مى‏ شوند، همه نمى توانند خودشان را حفظ کنند. مواجهه ‏ با عامۀ‏  مردم، انسان ها را دچار انحراف ها و انحطاط ها و لغزش‏ هاى زیادى مى‏ک ند که متأسفانه ما شاهد بودیم. خیلى از افرادى که شما می ‏بینید در مواجهۀ با عامۀ  مردم یک حرفى مى‏ زنند، یک چیزى مى‏ گویند، در اعماق دلشان اى بسا خیلى اعتقادى هم ندارند. به تعبیر بعضی ها جوگیر مى‏ شوند این خیلى چیز بدى است. اگر در محیط هاى خاص، محیط هاى آزاداندیشى و آزادفکرى، این مسائل مطرح بشود- مسائل تخصصى، مسائل فکرى، مسائل چالش‏ برانگیز مطمئناً ضایعات کمتر پیش خواهد آمد.» (دیدار مقام معظم رهبرى با جمعى از اساتید و اعضاى هیات علمى، نخبگان، و رؤساى دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتى، 88/ 6/ 8)

وظایف متولیان مسجد در برگزاری کرسی های آزاداندیشی

متولیان مسجد به ویژه امام جماعت در هدایت و برگزاری این نشست ها نقش اساسی دارند. آنان به عنوان نخبگان مسجد می بایست بستری مناسب را برای این گفتگو ها فراهم سازند و از برخوردهای زننده و به انحراف کشیده شدن بحث ها جلوگیری کنند. مقام معظم رهبری در این باره می فرمایند: «باید راه آزاد اندیشی و نوآوری و تحول را باز گذاشت، منتها آن را مدیریت کرد تا به ساختارشکنی و شالوده شکنی و بر هم زدن پایه های هویت ملی نینجامد. این کار، مدیریت صحیح لازم دارد. چه کسی باید مدیریت کند؟ نگاه ها فوراً می رود به سمت دولت و وزارت علوم و...؛ نه، مدیریتش با نخبگان است؛»(بیانات در دیدار دانشگاهیان سمنان، 18/8/85)

همچنین امام جماعت و متولیان مسجد می بایست بستری آرام و امن را از حیث بیان مطالب فراهم کنند، تا به صورت آزادانه جوانان بتوانند به بیان اندیشه های خود بپردازند. البته باید دقت داشت، که در این نوع گفتگو ها حریم ها و حرمت های افراد و بنیان ها و ارزش ها حفظ گردد، خدای متعال در آیه 125 سوره مبارکه نحل به پیامبر خود دستور می دهد مردم را با سه روش به راه مستقیم دعوت کن، که یکی از این سه روش، جدال احسن است: «و جادلهم بالتی هی احسن». در این زمینه مقام معظم رهبری نیز اینگونه فرمودند: «آزاداندیشى در جامعه، نه به معناى تصور تلاش براى ایجاد زمینه به منظور حمله به بنیان ها و ارزش ها و نه به معناى لزوم حمله به بنیان ها و ارزش ها است، بلکه این دو تصور، ظلم به آزاداندیشى مى‏باشد. »( بیانات معظم له در دیدار با اعضاى انجمن اهل قلم 81/ 11/ 8)

البته باید دقت داشت که کنترل و نظارت بزرگان و متولیان مسجد و همچنین حسن بی طرفی آنان در برگزاری این کرسی ها، سبب تداوم و استمرار این کرسی ها خواهد بود. که مقام معظم رهبری در این باره می فرمایند: «کرسی آزاداندیشی یک ترتیبات و آدابی دارد که باید عقلای مسئولین دستگاه‌ها بنشینند این ترتیب و آداب را -که بتوانند درست هدایت کنند این کرسی‌ها را که کار خودش را انجام بدهد- مشخّص کنند.»[1](بیانات در میان دانشجویان، رمضان 1436)

بسیج نیز به عنوان یک پایگاه مردمی می بایست از گرایشات مختلف سیاسی در بیان نظرات استقبال کند و در برگزاری این نوع کرسی ها همکاری لازم را با متولیان مسجد بعمل آورد. همچنین می توان با هدایت امامِ مسجد مدیریت برگزاری این نوع نشست ها را به جوانان بسیجی مسجد واگذار نمود.

دعوت از نخبگان سیاسی از طیف های مختلف، یکی دیگر از راه کارهای مناسب برای برگزاری هرچه باشکوه تر این نشست ها می تواند باشد. چرا که حضور آنان در مسجد سبب حضور حداکثری جوانان و ایجاد انگیزه بیشتر جوانان مشتاق در مسجد خواهد شد ،و نیز باید تدبیری اندیشیده شود تا جوانان بتوانند به راحتی و بدون محدودیت، آنان را در ورطه ی پاسخگویی و چالش قرار دهند.

کتابنامه

1.بن بابویه، محمد بن على‏، کمال الدین و تمام النعمة، مصحح: غفارى، على اکبر، دوم‏، تهران، اسلامیه، 1395 ق‏.

2.إبن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، 1404ق، چاپ: دوم.

3.حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، مصحح موسسه آل البیت، چاپ اول، قم، موسسه آل البیت، 1413ق.

4.طوسى، محمد بن الحسن‏، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد،چاپ اول‏، بیروت‏، 1411 ق‏.

5.مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، دارالفکر، بی تا.

6.نوری، حسین بن محمد تقی(1320ق): مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، موسسه آل البیت، 1408ق، چاپ:اول.