بسم الله الرحمان الرحیم

مسجد، پایگاه مهّم عبادى و اجتماعى مسلمانان است. بنابراین، هم متولّیان آن باید صالح و پاک باشند و هم برنامه‏‌هایش سازنده و تربیت کننده، هم بودجه‌‏اش مشروع و حلال باشد و هم مسجدیان اهل تقوا و خدایى و مورد تکریم. وگرنه اگر سازندگان مساجد، جبّاران و سلاطین باشند و پیشنمازان، افراد بی سواد و ترسو و خادمان نیز وارفتگان بی‌حال، طبعاً مساجد از هدف اصلى خود که آبادى معنوى است، دور خواهند ماند. (قرائتی، 1389ش، ج3، ص 392)

قرآن کریم بهترین بندگان خدا را از متولیان مسجد می‌داند، کسانی چون حضرت ابراهیم (علیه‌السلام)، حضرت اسماعیل (علیه‌السلام) و حضرت زکریا (علیه‌السلام). به همین جهت لازم است متولیانی دل‌سوز و دین‌دار و شناخته شده برای اداره مسجد منصوب شوند.

اهمیت عضویت جوانان در هیئت امنای مساجد

شاید تصور ما از اعضای هئیت امناء، افرادی سالمند، ثروتمند و صاحب نفوذ باشد. که در پی حل و فصل و مدیریت کلان مسجدند. اما در حقیقت مسجد اساسی ترین کانون فرهنگی مسلمین است، که نیازمند مشارکتی عمومی با سلایق و علائق مختلف است. در این میان از آنجا که جوانان قشر فعّال و پویای جامعه اند، مشارکت آنها در مدیریت مسجد ضروری است.

در سیره پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) مشاهده می شود، که این بزرگواران به جوانان اعتماد کرده و مسئولیت‌های سنگین را به آنان اعطا می‌نمودند. همچنین در مواقع حساس و سخت با آنان مشورت کرده و این مشورت را سودمند قلمداد می‌کردند.

با در نظر گرفتن ویژگی های جوان، چون نوآوری، خلاقیت، پشتکار، ابتکار، جسارت و ... می‌توان گفت که عضویت آنان در هیئت امنای مساجد می تواند تحولی را در مدیریت مسجد ایجاد کند. چرا که به طور معمول میانسالان و پیران وضعیت موجود و یکنواخت را به تحول و تغییرات قابل ریسک، ترجیح می دهند، اما جوان با روحیاتی که دارد می تواند در رویکرد مدیریتی مسجد تحولی شگرف ایجاد کند.

البته باید دقت داشت که بزرگان هیئت امناء در صورت عضویت یک جوان می بایست با سعه صدر کافی، حوصله، تحمل، خوشرویی و  برخوردی مناسب حس اعتماد به نفس جوان را تقویت کنند و میدان را با نظارت خویش در اختیار آنان قرار دهند. باید به گونه‌ای برخورد کنند که گویا همه جوانان برادران و فرزندان آنانند. امیرمؤمنان(علیه‌السلام) درباره وظیفه بالادستان فرمود: «شُبَّانُهُمْ بِمَنْزِلَةِ إِخْوَتِکَ و صَغِیرَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْوَلَد» (إبن شعبه، 1404ق، ص 271)؛ جوانان را به منزله برادر خود، کوچک ترها را به منزله فرزندان خود بگیرد.

نکته ای که نباید از نظر دور داشت، این است که در برخی از موارد شایسته است علاوه بر عضوِ پسر، عضوی از دختران جوان هم در هیئت امنا حضور داشته باشند، چرا که در حدود نیمی از جوانان مسجد را دختران جوان تشکیل می دهند. لذا بهتر است این انتخاب با احتیاط انجام پذیرد و این عضو از یکی از بستگان هیئت امنا که در جلسه حضور دارد، باشد. برای مثال دخترِ جوان مسجدی که فرزند امام جماعت یا یکی از متولیان مسجد است؛ می‌تواند در برنامه ریزی‌های هیئت امنا برای حضور بیشتر دختران جوان به مسجد موثّر واقع شود.

ثمرات عضویت جوانان در هیئت امنای مساجد  

هیئت امنای مساجد کانونی است برای تصمیم گیری های اساسی، ترسیم اهداف راهبردی و چشم انداز آینده مسجد. با توجه به اینکه جوانان کارآمدترین قشر جامعه اند، به نظر می رسد حضور آنان در تصمیم گیری‌های کلان و حتی خرد مسجد می تواند بسیار تاثیرگذار و ثمر بخش باشد.

نمونه هایی از ثمرات حضور جوانان در هیئت امنای مساجد عبارت است از:

1. بیان دغدغه‌های جوانان و طرح آن در هیئت امنا:

برای حضور پررنگ جوانان در مسجد لازم است دغدغه‌های آنان شناسایی شود تا بنابر خواسته‌های آنان، برنامه های مسجد تدوین شود. به طور قطع جوانان از مسجد توقعاتی دارند. این توقعات اعم است از موارد سخت افزاری و نرم افزاری؛ و همچنین پیشنهاد و نقطه نظراتی برای پیشرفت در برنامه های مسجد. لذاست که با عضویت آنان در هیئت امنا این پیشنهادها بیان شده و عضو جوان به تبیین و چگونگی اجرای این برنامه ها خواهد پرداخت. و همچنین ممکن است انتقاداتی به برنامه ها و یا روش اجرای برخی از آنها داشته باشند که جوانِ عضو می تواند در هیئت امنا مطرح سازد.

2. برنامه ریزی بر اساس ویژگی های جوان:

با توجه به اینکه یکی از وظایف هیئت امنا ترسیم برنامه های فرهنگی مسجد است. لکن با عضویت جوان در آن شورا، تدوین برنامه ها را به سمت و سویی هدایت خواهد کرد که با سلایق و ویژگی‌های جوانان همخوانی داشته باشد. و این سبب خواهد شد که جوانان بیشتر به مسجد جذب شوند.

3. استفاده از انرژی سرشار جوان در بالا بردن بهره وری جلسات شورا:

از آنجا که یکی از مهمترین ویژگی جوان شادابی و توان بالای اوست، می توان به راحتی از این ویژگی‌ها بهره برد. در حقیقت با حضور جوان در جلسه شورا، شور مضاعفی برای هدایت مسجد تزریق خواهد شد. 

4. جلوگیری از تصویب طرح ها و یا تصمیمات شتاب زنده بر علیه جوانان:

در مواقعی دیده شده است، عده ای از نمازگزاران و یا متولیان میانسال و یا کهن سال که مخالف حضور جوانان در برنامه ها و یا مدیریت مسجد اند، با نفوذ و یا حضور خود در هیئت امنا سعی در وضع قوانین و یا برنامه هایی بر علیه مدیریت و یا حضور جوانان در برنامه های مسجد دارند. اما با حضور یک یا چند جوان در شورا این هجمه ها خنثی خواهد شد. و با تعامل و گفتگوی آن جوانِ عضو این سوء تفاهمات برطرف خواهد گردید.

5. بررسی نقّادانه عملکرد امام جماعت و مدیران مسجد:

به طور قطع همه مدیران و متولیان نیاز به راهنمایی و نقد دارند. از آن روی که جوان روحیه‌ای نقّادانه و پرسشگر دارد، با حضورش در این شورا می تواند با نقدهای دلسوزانه‌ی خود به تقویت و اصلاح عملکرد مدیران مسجد کمک کند.

6. تربیت مدیرانی برای آینده جامعه اسلامی:

با عضویت جوانان در هیئت امنا، و اعتماد به آنان، حس اعتماد به نفس در وجود آنان تقویت شده و به تدریج با کسب تجاربی در این جایگاه، ورزیدگی های مدیریتی را کسب خواهد نمود. در واقع جامعه اسلامی نیازمند مدیرانی شایسته است تا در جایگاه‌های حساس و سرنوشت ساز نصب شوند. از این روی عضویت در هیئت امنا برای جوانان سرآغازی خواهد بود بر مدیریت مؤمنان کاردان در مسئولیت های کلیدی جامعه.

7. رفع موانع حضور پررنگ جوانان در مسجد و تسهیل حضور آنان:

حضور جوان در هیئت امنا نوعی تکریم به جوان به حساب می آید، این تکریم سبب می شود، که جوانان احساس کنند که بزرگان مسجد برایشان ارزش و اهمیت ویژه ای قائل اند، و این عضویت خود نقطه ی آغاز است برای حضور بیشتر جوانان به مسجد، چرا که هنگامی که جوانان یک محل مشاهده کنند بزرگان مسجد در مهمترین شورای خود جوانان را عضو می کنند، بدین سان است که میل و گرایش آنها به مسجد بیشتر خواهد شد. و همچنین نوعی امیدواری برای جوانان مسجدی و محل خواهد بود.

از همه اینها گذشته جوانِ عضو خود مبلغی خواهد بود برای جذب دیگر جوانان به مسجد.

مراحل مناسب برای انتخاب جوانِ عضو

2. تاییدیه امام جماعت مسجد

3. ایجاد فرصت مناسب برای معرفی و بیان سوابق خود در مسجد در مقابل عموم با دعوت از اهل محل بویژه جوانان

4. تبلیغات و بیان برنامه های مد نظر در قالب تراکت و سخنرانی

5. برگزاری انتخابات و رای گیری

6. برگزاری دو انتخابات مجزا برای انتخاب عضو دختر و عضو پسر

کتابنامه:

1)إبن شعبه حرّانی، حسن بن علی، تحف العقول، تصحیح علی اکبر غفاری، چاپ دوم، قم، جامعه مدرسین، 1404ق.

2)قرائتی، محسن، پرتویی از اسرار نماز، چاپ بیست و چهار، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، 1389ق، ص: 217.