مسجد به عنوان یک خرده نظام اجتماعی، ازمهمترین عوامل مؤثر در رشد جامعه دینی به شمار می رود. از این روی مسجد نیز مانند دیگر نهادهای جامعه اسلامی وابسته به مدیریتی هدفمند می باشد. یکی از اهداف پر بازده در مدیریت مساجد، جذب جوانان وتلاش در پیوند مداوم آنان با مسجد است که در این نوشتار به بررسی ابعاد این مدیریت ازحیث تبلیغی، فرهنگی، سیاسی و مالی و ابزاری می پردازیم.
مسجد به عنوان یک خرده نظام اجتماعی، ازمهمترین عوامل مؤثر در رشد جامعه دینی به شمار می رود. از این روی مسجد نیز مانند دیگر نهادهای جامعه اسلامی وابسته به مدیریتی هدفمند می باشد. یکی از اهداف پر بازده در مدیریت مساجد، جذب جوانان وتلاش در پیوند مداوم آنان با مسجد است که در این نوشتار به بررسی ابعاد این مدیریت ازحیث تبلیغی، فرهنگی، سیاسی و مالی و ابزاری می پردازیم.
مدیریت تبلیغی
1. هماهنگی میان روحانی مسجد با ارکان دیگر مسجد
جذب و ترغیب جوانان به مسجد نیازمند یک اراده جمعی است لذا برای جلوگیری از نابسامانی ها در این کارِگروهی لازم است تا روحانی مسجد درابتدا با استفاده ازنظر هیأت امناء، کانون فرهنگی و بسیج مسجد، همکاری آنان را جلب نموده و سپس برنامه های خود را برای آنان شرح دهد تا در صورت موافقت، وارد مراحل اجرایی شوند.
2. اعتماد بر طرح های پیشنهادی ازسوی جوانان فعال مسجد و سپردن برخی امور مسجد به آنان
روحانی مسجد و دیگران باید بدانندکه در اجرای هر برنامه مهمی احتمال خطا یا شکست وجوددارد از این روی درجریان جذب یا واگذاری برخی امور به جوانان باید با تغافل یا تجاهل نسبت به خطاهای آنان پیش رفت. فلذا اعتماد برطرح و برنامه جوانان، علاوه بر اینکه موجب افزایش اعتماد به نفس آنان می شود باعث تداوم حضورشان در مسجد نیز می گردد.
3. ارزیابی از خواسته ها و پرسش های منطقی جوانان
جوانان، خواستار پاسخ های منطقی و روشن به پرسش های خویشند. آنان می خواهند بدانند کارکرد مسجد در زندگی خود چیست. از این روی روحانی مسجد در ابتدا باید دغدغه ها و افکار آنان را مورد مطالعه و ارزیابی قرار داده و سپس با زبانی گویا، آثار و جایگاه مسجد را از نظر فردی و اجتماعی برای جوانان تبیین کند.
4. هماهنگی با خانواده ها
روحانی مسجد باید خانواده های جوانان را نسبت به برنامه ها و فعالیت های مسجد و اثرات و برکات آن توجیه نماید. این امر بصورت مستقیم مانند نشست و برخاست با خانواده ها و بطور غیرمستقیم مانند سخنرانی در میان نمازگزاران، قابل دست یابی است.
مدیریت سیاسی و اجتماعی
1. همکاری با سازمان ها و نهادهای مرتبط با جوانان
روحانی مسجد به عنوان یک مبلّغ دینی می تواند به واسطه ارتباط و همکاری با نهادهایی مانند آموزش و پرورش و دانشگاه ها و تبلیغ در این مراکز، موجب جذب و ترغیب جوانان به مسجد گردد. در این مورد نیز روحانی مسجد باید با سعه صدر و روابط حسنه و زبانی نرم و ساده تبلیغ خودرا مدیریت کند.
2. پرهیز از اعمال گرایشات سیاسی و اجتماعی
در تشویق جوانان به اموری مانند حضور در پایگاه بسیج یا کانون فرهنگی مسجد، نباید سطح اجتماعی یا علایق سیاسی جوانان مورد تفتیش و یا رد قرارگیرد زیرا بدیهی است که هر گونه رفتار انحصار طلبانه در این گونه موارد نتیجه ای جز زدگی و طرد جوانان نخواهد داشت! بنابراین روحانی مسجد می بایست توانایی این را داشته باشد تا افکار و سلایق مختلف جوانان را جذب و حفظ و مدیریت نماید.
3. ایجاد اتاق مطبوعات
4. تشکیل همنشینی های سیاسی
در این مورد می بایست روحانی مسجد بدون جانبداری های سیاسی مدیریت جلسه را برعهده گیرد تا مرز تهمت و غیبت با تحلیل سیاسیِ منصفانه مشخص گردد.
مدیریت فرهنگی
1. ایجاد اتاق فکر فرهنگی
جذب جوانان به مسجد نیازمند فعالیت های فرهنگی وگروه های فکریست.بنابراین روحانی مسجد با انتخاب ودعوت ازکسانی که دغدغه دینی و فرهنگی دارند میتواند ازطرح و مشورت های آنان بهره گیرد. ترکیب این گروه اگر از جوانان فعالِ مسجدی و فرهنگی باشد یقیناً در اجرا موفق ترخواهد بود. زیرا جوانانِ امروز به خواسته های خود بیشتراز دیگران آگاهند.
2. افزایش ارتباطات عمومی
می توان گفت مهمترین عامل در مدیریت فرهنگی مسجد به ویژه دربخش جذب جوانان،داشتن روابط صمیمانه و بی تکلف با جوانان است ولذا روحانی مسجد به عنوان یکی ازالگوها و نمادهای دینی می بایست با رفتار و گفتار خود، موجب جلب اعتماد جوانان شده و سپس صادقانه و ماهرانه باورهای دینی غلط آنان را تصحیح و با اسلام ناب و برکات "مسجد" آشنا سازد.
3. استفاده ازطرح های دیگر مساجد یا نهادهای موفق فرهنگی ومذهبی
روحانی مسجد می تواند با برقراری ارتباط با مساجد فعال و کارآمد و استفاده از تجربیات آنها برنامه های خود را منطقی تر و واقعی تر به اجرا درآورد.
4. باور به جدیّت و اهمیتِ کار فرهنگی
اهل مسجد وبه خصوص روحانی مسجد بایستی باور داشته باشندکه نتیجه هزینه کردنِ وقت و انرژی برای جوانان، زمان زیادی را می طلبد وبه همین دلیل، روحانی مسجد باید دیگران رانیزدراین زمینه توجیه نماید.
مدیریت ابزاری ومالی
1. تخصیص بودجه ویژه جوانان به منظوررفع نیازهای ورزشی علمی فرهنگی و...
روحانی مسجد باید هیأت امنای مسجد را قانع کند تا همان گونه که برای توسعه و تزیین مسجد هزینه می کنند برای ایجاد کتابخانه، تشکیل کلاس های درسی و علمی و تخصیص منابع مالی برای امورفرهنگی و تفریحی جوانان نیز سرمایه گذاری نمایندو روحانی مسجد می بایست نتایج مثبت این سرمایه گذاری را برای هیأت امناء توضیح دهد؛ نتایجی مانند جذب و ارتباط مستمر جوانان با مسجد ، تربیت نیروهای ارزشی برای جامعه دینی و...
2. بهره گیری ازامکانات روز
روحانی مسجد می تواند ابزار و مکانی را برای آموزشِ رایانه یا استفاده مناسب ازاینترنت و دیگرشبکه های مجازی فراهم آورد تا به این وسیله از فضای معنوی مسجد برای پرورش هدفمندِ مهارت های رایانه ای بهره برداری نماید.
3. تشکیل صندوق های قرض الحسنه با هدف رفع تدریجیِ مشکلات کارو ازدواج جوانان
نتیجه
در برخورد با جوانان و جذب آنان به مسجد، تمام جوانب رفتاری و گفتاری و حتی ابعاد سیاسی و اقتصادی می بایست از سوی روحانی مسجد مدیریت گردد.اجرای این امر اگر توسط روحانی جوان و پرحوصله ای صورت گیرد آثار مطلوب تری خواهد داشت.یقینا استفاده از تجارب دیگران و جلب حمایت های هیأت امناء و خانواده ها، چنین کار دشواری را آسان خواهند نمود.