"بسم الله الرحمن الرحیم"

بدون شک دین پذیری برای آدمی امری فطری است اما چه می شود که گاهی انسان تمام سعی خود را در محو کردن این امر بدیهی بکار می گیرد؟ در این نوشتار ابتدا به سه عامل اصلی یعنی خانواده، محیط و خود، پرداخته و سپس با استفاده از نقش مسجد و روحانی مسجد در تثبیت باورهای دینی به چند راهکار پیشنهادی اشاره می­ شود.

خانواده

اصلی ترین و اولین الگوی دینی  که انسان با آن رو به رو است «خانواده» است؛ لذا لازم است تا  نقش خانواده در دین باوری یا دین گریزی جوانان را در دو سطح بررسی کرد:

1- سطح معرفت دینی خانواده

اگر خانواده، باورهای دینی ضعیفی داشته باشد بدون شک در شکل دادن صحیح اعتقادات فرزندان خودتأثیری نخواهد داشت زیرا جوانی که به دنبال حقیت است نمی تواند حقیقتی را در رفتارهای ظاهری خانواده بیابد و در نتیجه دین را پدیده ای بی معنا انگاشته و از آن می گریزد.

2- سطح ارتباط خانواده با مسجد

یکی از نتایج عملیِ معرفتِ صحیحِ دینی، ارتباط با «مسجد« است البته اگر رابطه ای منطقی و اصولی با مسجد برقرار نشود آسیب آن چیزی جز جدا شدن تدریجی جوان از مسجد نخواهد بود به این معنا که اگر خانواده برای جوان خود جایگاه اجتماعی و فرهنگی مسجد را به درستی تبیین نکند جوان، مسجد را مکانی بی تحرک و بی فایده می پندارد.

با توضیحات مذکور، توان و هنر روحانیون به خصوص روحانی مسجد در برقراری ارتباط هدفمند با خانواده ها، استمرار این رابطه و پاسخ های صحیح به سؤالات آنها می تواند تا حدودی در تصحیح نگرش خانواده به مسئله دین تأثیرگذار باشد. این امردر صورتی محقق می­شود که روحانی مسجد وقت و انرژی کافی برای چنین ارتباطی باشد.

محیط

 رفتارها وفعالیت های دینی ضعیف و گذرای حوزه ودانشگاه وآموزش وپرورش و..،ازیک سو و اثرات نامطلوب گروه همسالان و رسانه های جمعی  ازسویی دیگر، موجب شده اند تا جوانِ امروز، درگیر هزارن پرسش بی پاسخ و رفتارهای متناقض شده و مقصر اصلی این چالش را نارساییِ «دین» دانسته و از آن فرار کند. حال، به بررسی این عوامل محیطی می پردازیم.

1- حوزه های علمیه

مهمترین عامل در جذب  جوانان به دین پذیری، برخوردها و بازخوردهای اهل دین، مخصوصا روحانیون و امامان جماعت است. در برقراری ارتباط با جوانان، طلبه ای موفق خواهد بود که جهالت جوان را نادیده گرفته و توان  خود را در تقویت اعتقادی او به کارگیرد. راهکارهایی که می توان در این زمینه از آنها بهره برد از این قرارند:

 الف) تشکیل جلسات و کارگاه های  تبلیغی  بارویکرد روانشناسی و جامعه شناسی

برخی از روحانیون از درجه علمی مطلوبی برخوردارند اما از نظر برقراری ارتباط با دیگران به ویژه جوانان احساس کمبود می کنند. لذا کارکرد چنین جلساتی افزایش روابط عمومی طلاب خواهد بود.

ب) تشکیل حلقه های معرفت به شرط تداوم آنها

ج) افزایش آستانه تحمل درگفت وگوبا جوانان

د) تلاش تمام در عملی کردن آموزه های دینی برای خود

همواره کسانی که موعظه می کنند بیشتر در کانون توجه جوانانند چرا که آنان به دنبال تطابق حرف با عمل هستند لذا یکی از آفات روحانی بودن، یکی دانستن رفتارآنان  با اصل دین ازسوی مردم است که کاستن از چنین دیدگاهی نیازمند دقت روحانی مسجد در رفتارها و گفتارهای خویش است. 

هـ) افزایش ارتباطات روحانی مسجد با اهل محل

روحانی و مبلّغی که فعالیت خود را تنها محدود به اقامه نمازهای یومیه کند از بیان زیبایی های دیگر دین غافل می ماند. در این گونه موارد، تلاش برای بالابردن آگاهی ها و ارتباطات اجتماعی از سوی روحانی مسجد، موثرترین روش است.

و) آراستگی ظاهری ورعایت  آداب اجتماعی

ز) افزایش مطالعات علمی و اطلاعات عمومی

2- مدرسه و دانشگاه

 نهادهایی چون آموزش و پرورش و دانشگاه ها اگر بخواهند نقش و تأثیر خود را در معادلات تربیتی مانند ارتباط دهی جوانان با مسجد، اثبات نمایند می بایست برنامه های دقیقی  تدوین و اجرا نمایند. در این نوشتار به چند برنامه پیشنهادی اشاره می شود:

الف) شناساسایی یک مسجد فعال ازحیث علمی، درسی، تفریحی، فرهنگی و... با هدف همکاری مشترک با آن مسجد

ب) شناسایی روحانیون فعال درعرصه دانش آموزی ودانشجویی به عنوان رابط آنان با مسجد

ج)  ساخت مسجد در درون  خود مدارس و استفاده از روحانیون مجرب در جذب دانش آموزان

د) استفاده از طلاب و روحانیون در تدریس دروس دینی توسط آموزش و پرورش

هـ) تشکیل هیآت مذهبی دانشجویی و دانش آموزی در مساجد

و) ایجاد کتابخانه به هدف پیوند درسی و علمی آنان با مسجد

3-   گروه همسالان و رسانه های جمعی

ارتباطات غیرمنطقی با دوستان و شبکه های اجتماعی یکی دیگر از چالش های جوانان با مسئله دین است. جوانی که در میان دوستان بی قید و فضاهای مجازی مسموم، محصور است بهانه ای برای تأمل در دین ندارد فلذا نقش طلاب و مخصوصا روحانی مسجد در این مورد بیشتر احساس می شود که اجمالا به چند راهکار می پردازیم:

الف) حضور فعال طلاب علاقمند در شبکه های مجازی به عنوان کارشناس دینی

ب) همنشینی مستمر با گروه جوانان و شنیدن دغدغه های دینی آنان توسط روحانی مسجد

ج) تشکیل جلسات مهارت های زندگی برای جوانان

د) تشکیل سایت های اینترنتی و شبکه های مجازی در درون مسجد زیر نظر روحانی مسجد

خود

 میل برخی جوانان به آزادی های نامتعارف فردی و اجتماعی مانع پذیرش احکام و عقاید مذهبی است زیرا از نظر آنان، دین، انسان را وادار به پذیرش قید و بندهای خود می کند و این مسئله با روحیه آزادی خواهی بشر متناقض است. در این مورد وظیفه یک روحانی به عنوان یک کارشناس مذهبی، تبیین اسلام اصیل است. وی باید برای جوانان این موضوع را مشخص کند که اسلام نه تنها مخالف آزادی بشر نیست بلکه در تلاش است تا انسان آزادی های خود را در مسیری معنادار هزینه کند. بی تردید جوانی که در پی معنای زندگی است چنین بیانی را آسان تر می پذیرد.

برخی از عوامل روانی نیز در دین گریزی جوانان مؤثرند، مانند برخوردهای زننده و نامناسب دین مداران و برخی از روحانیون، احساس بیهودگی و بی هدفی، بی اراده بودن، افسردگی، اصرار برگناه و....

با این اوصاف، یک مبلّغ دینی می تواند با تشخیص موارد مذکور و استفاده از نظریات متخصصین روانشناسی، وارد مرحله  مشاوره شده و به وسیله ارتباطی دوستانه و مشفقانه در بهبود معنوی جوانان مؤثرباشد.

سرانجام نوشتار

1- از نظر نگارنده قدرت تأثیرگذاری «خود» و «خانواده» در مقابل امواج قدرتمند«محیط»، محدودتراست؛ چرا برخی از فرزندان خانواده های دینمدار با اصول تربیت دینی فاصله دارند؟ چرا برخی از جوانان متشرع به ناگاه ازجاده دین تغییر مسیر می دهند؟ جوانان بییشترین اوقات خود را با همسالان و نهادهای اجتماعی و وسایل ارتباط جمعی می گذراند از این روست که می گوییم «محیط» می تواند خنثی کننده باورهای دینی «خود» و«خانواده» باشد. اما روحانی مسجد به عنوان یکی از عوامل محیطی نیز می تواند با شناخت نیازهای معنوی و سلایق جوان امروز و افزایش ارتباط منطقی با آنان، مؤثرترین نقش را در هدایت فکری و ثبات دینی جوانان داشته باشد.

2- پیشنهاداتی که در مورد برنامه های روحانی مسجد بیان شد تنها در صورتی اجرایی خواهند شد که تمامی افراد مسجد به ویژه هیأت امنای آن با طرح های روحانی مسجد هماهنگ باشند. زیرا بسیارند طلاب توانمندی که ایده هایشان با مخالفت های هیأت امناء و... سرکوب می شوند!