مقدمه:

عبادت رمز کمال آدمی است و خداوند متعال شایسته عبادت است.ره یافتگان بسوی حق جز از ساییدن پیشانی بر خاک در آستانه معبود به تعالی نرسیدند و برترین آنان در عالم محمد رسول الله بود که خدایش او را به حق بنده و رسول خویش نامید و به یمن بندگی او مقام رسالت را به وی اعطا نمود و او را امین وحی خود دانست.

اهمیت عبادت تا بدان جاست که حتی برترین بنده خدا نیز ملزم به انجام آن است.او چنان به عبادت می پردازد و نماز می خواند که به معراج می رود و رمز آن را گوشزد می کند.

نماز معراج انسان با ایمان است.عالم تسبیح گوی خداوند متعال می باشد و سزاوار نیست که ما چنان نباشیم.

اهمیت نماز و عبادت در کودکی

برخی افراد عبادت و نماز کودکان را برای آنان به منزله سرگرمی می دانند و آن را فاقد ثواب و اجر الهی می دانند در حالی که چنین نیست و قطعا عباذت در کودکی حسناتی را به دنبال دارد.

پس خوب است که بدانیم عبادت و نماز خواندن کودکان آنان را در پیشگاه خداوند ماجور می گرداند و رغبت بیشتری برای انجام عبادت خواهند داشت و از طریق دیگر انجام عبادت ها در کودک موجب ملکه شدن آنها می گردد و باعث می شود که در دوران بزرگسالی عبادت را به آسانی و به خوبی انجام دهند اما آنان که هنگام بلوغ نماز ننموده اند عبادتی نکرده اند بعد از بلوغ انجام این کار برای آنها بسیار دشوار خواهد بود پس اگر بخواهیم کودکان افرادی مفید مومن و نماز خوان باشند باید از دوران کودکی با عبادت و نماز خو بگیرند و این دوره برای آموزش و ترغیب آنان بهترین دوران است.

نقش تمهیدی:

جهت زمینه سازی امال عبادی و نماز در کودکان اول باید تمهیدات لازم فراهم شود و اقداماتی به عمل آید .چنانچه پیامبر (ص)فرمودند :هنگام تولد کودک در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه خوانده شود.با اینکه این دو عمل مستحب می باشد ولی یک نواع آماده سازی برای سال های آینده او می باشد.

امام چهارم (ع)در روایتی می فرمایند :وقتی کودکی به سن سه سالگی رسید به او بگویید کلمه لا اله الا الله را بگوید و بعد از چند ماه نام پیامبر اسلام محمد(ص)را بر زبان جاری کند در سن چهار سالگی بر پیامبر درود بفرستد.همه اینها نقش تمهیداتی دارند و این امر و عواملی از این قبیل آنها را برای انجام عبادت در کودکی و دوران بلوغ آماده می کند که به آن نقش تمهیداتی گفته می شود.

نقش الگویی:

کودکان و نوجوانان در تقلید پذیری شهره اند و آنها بسیاری از رفتار ها از طریق تقلید کردن از دیگران می آموزند.کودکان و نوجوانان که در جای جای این جهان الگوهایی از معنویت را آنها که که خود اهل دل اند و به مشاهده قلبی حقایق عالم نشسته اند بیابند غذای روح خود را یافت و جذب آن می شوند.ولی آنانی که از این بحث دور اند وقتی برای نیاز درونی خود جوابی نمی یابند خود را در سطوح دیگر شخصیت مشغول می کنند.

دوره کودکی و نوجوانی در تربیت اسلامی حائز اهمیت بسیار است.چنانچه حضرت علی (ع)می فرمایند :قلب کودکان و نوجوانان مانند زمینی خالی است و هر آنچه در آن افکنده شود می پذیرد و در ادامه به فرزندشان امام حسن(ع)می فرمایند:من به تربیت تو اقدام کردم قبل از اینکه قلب تو سخت شود و قبل از اینکه عقلت اشتغالات بسیاری بیابد.

خلاصه آنچه قلب کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر مثبت یا منفی قرار می دهد در تربیت دینی باید به جد مورد توجه و تحقیق قرار گیرد.نتیجه آنکه در اسلام نیز به این امر تکید بسیاری شده است.ثابت شده کودکان و نوجوانان بیشتر از طریق مشاهده از اعمال و زفتار والدین و اطرافیان خود الگو می گیرند و آنها با مشاهده اعمال نیک عبادت و نماز والدین به این کار می پردازند و به تقلید و تکرار آن رفتار ها مبادرت می ورزند.

نقش تبلیغی:

از دیگر نقش هایی که بر عهده والدین و آموزگاران می باشد نقش تبلیغی است.امروزه آیین هایی که افکار بت پرستانه را در دنیا تبلیغ می کنند کم نیستند.آنها با وعده های فریبنده ای مردم را بسی مرام و دین خود دعوت می کنند.امروز در اینترنت به مطالب زیادی در مورد ادیان مختلف بر می خوریم که به نحوی سعی در دور کردن کودکان و نوجوانان از دین اسلام را دارند.

در اینجا نقش والدین و مربیان بسیار مهم و سازنده است باید با تبلیغات مناسب آنها را به راه راست هدایت کنند.با سخن گفتن در مورد دین و عبادت و نماز و احکام آن کودکان را بسوی عبادت جذب کرد.چنانکه در فرآ" نیز تاکید شده است که :خداوند متعال پیامبر (ص)را مورد خطاب قرار داده می فرماید:

ایپیامبر ابلاغ کن آنچه را که از سئی پروردگارت به تو نازل گشته است.اگر آن را ابلاغ نکنی رسالت خود را به نحو اکمل ابلاغ نکرده ای.

نتیجه اینکه ما باید تبلیغات بسیار گسترده ای در رابطه با کشاندن کودکان و نوجوانان بسوی عبادت و نماز داشته باشیم.

در اسلام تبلیغ از نقش و اهمیت ویژه ای برخوردار است و با این عمل حتما می توان نتیجه بهتری گرفت.

نقش تشویق در کودک:

برای دست یافتن به نتیجه بهتر قطعا خواست و اراده کودک مهم است پس باید کاری کرد که عبادت برای او کاری جاذب و رغبت انگیز باشد.نه اینکه فرزندان را در مواقع نا مناسب مجبور به این کار نماییم.بد نیست بدانیم وقتی کودکان را با تنبیه یا اجبار بسوی کاری می فرستیم چه اتفاقی می افتد.

آنچه رخ می دهد به قرار زیر می باشد.

۱.احساس زدگی و تنفر نسبت به انجام عبادت پیدا می کند و این امر نتیجه خوبی به دنبال نخواهد داشت.

۲.از آنچه که فرد در انجام کارهای ارادی و اختیاری از انگیزه بیشتری برخوردار است قطعا با تشویق او بر میزان این بازده افزوده می شود و بالعکس اجبار باعث کاهش انگیزه و پایین آمدن بازده فرد می باشد.

۳.اگر رابطه ای که با کودکان قبلا برقرار کردیم رابطه خوبی نباشد این امر او را غمگین می کند و عامل کاهش رفتار صحیح او می باشد و بالعکس اگر کودکان را به عملی تشویق و ترغیب نماییم مسلما با شادی و نشاط شروع به انجام آن عمل خواهند کرد و تشویق در این امر موفقیت ما را چند برابر خواهد کرد.

باید با توجه به تجربه دریافت فرزند به چه نوع تقویت کننده ای علاقمند است.تا با اختیار نهادن آن وی را به انجام عبادت و نماز علاقمند ساخت.مثلا ممکن است یکی از فرزندان شما به گردش کردن و دیگری به خوراکی خاصی علاقمند باشد و فرزند سوم شما به تقویت کننده های کلامی به خوبی پاسخ دهد.پس باید به تناسب آنها را مورد تشویق قرار داد.

مراد این است که پس از اتمام نماز کودکان به نحوی مورد تشویق قرار گیرند تا این امر موجب دوام عبادت و استمرار توجه به فریضه نماز گردد و به تدریج که او بزرگ و بزرگتر می شود سخن از اهمیت و فلسفه نماز نیز به میان آورد تا عادت کردنبه اقامه نماز همراه با فهم و درک بهتر از این عبادت باشد.

نقش تذکر و یاد آوری:

ممکن است کودکان اوقات نماز را فراموش کنند و یا به علت بازی های کودکانه و دیگر عوامل وقت نماز را فراموش کنند و آن را در وقت مناسب به جا نیاورند.در اینجا والدین و مدرسه نقش بسیار مهمی دارند و باید به کودکان یاد آور شوند تا نمازشان را در اول وقت بخوانند تا به این عمل عادت نمایند.

اگر تذکرات به موفع والدین و مربیان نباشد کودک گاه دچار فراموشی شده و از انجام نماز باز می ماند و رفته رفته به انجام چنین اعمالی بی علاقه و دلسرد می شود.

وجود تذکرات سازنده با لحنی ملایم امری مفید است و می تواند نقش بسیار سازنده ای را در هدایت کودک بسوی عبادت داشته باشد.

نقش تسهیلی:

انجام عبادت و نماز بصورت کامل و بجا آوردن تمامی شرایط آن برای کودکا کاری دشوار است.به منظور ترغیب کودکان به عبادت باید تسهیلاتی را در نظر گرفت.

امام صادق (ع)می فرمایند:کودکان خود را هنگام سحری بیدار کنید تا همراه شما روزه بگیرند .اما در طول روز هر وقت که خودشان خواستند می توانند افطار کنند و نباید برای آنها اجباری باشد.

اجبار کودکان را از انجام عبادت متنفر می کند و موجب دلسردی و بی علاقگی آنان نسبت انجام چنین اعمالی می شود.

درمورد نماز هم روایات زیادی آمده است که به چند مورد از آنها اشاره می کنیم:

روایت است وقتی کودکان می خواهند وضو بگیرند و نماز بخوانند برای آنها آب نیمه گرم آماده کرده و جانماز آنها را پهن کنیم.

حتی می توانیم با مختصر کردن ادعیه و قنوت و موردی نظیر اینها خواندن نماز را برای کودکان سهولت بخشیم.

البته با افزایش سن آنها می توان بر کیفیت عبادت آنها افزود و سطح راز و نیاز و عبادات آنها را اعتلا بخشید.

اما باید از تحمیل عبادت های سخت و سنگین جدا پرهیز کنیم که این اعمال موجبات زدگی کودکان از دین را فراهم می سازند.

آثار اقامه نمار:

نماز باعث تقوا استو تقوا نه تنها روح بلکه جسم را نیز از آلودگی های ناشی از گناه نگه می دارد.بیماری های ناشناخته و خانمان بر انداز که امروزه در جهان شایع شده اند مطمئنا نتیجه تبهکاری کسانی بوده است که اهل نماز و نیایش نبوده اند.

آقای کارل فیزیولوژیست معروف فرانسوی در باره آثار جسمانی و درمانی نماز می نویسد:

طبیب زمانی که می بیند بیمار دست به دامان دعا و توسل به خدا شده است می تواند خرسند باشد چه آرامش هایی که نیایش به ارمغان آورده است.این امر کمک شایانی در مداوا می کند.زیرا نیایش در همان حال که آرامش را پدید آورده است بطور کامل در فعالیت های مغزی انسان یک نوع شکفتگی و انبساط باطنی و دلاوری را تحریک می کند نکته دیگری که قابل ذکر است اینکه عبادت انسان ساز و شفا بخش نماز علاوه بر تاثیر درمانی که پس از هجوم استرس ها درد دارای نقش پیش گیری کننده از آنها نیز هست.بویژه این نقش را در نماز های جماعت و نماز نشاط بخش و عبادی سیاسی جمعه بیشتر می توان یافت.

خلاصه نماز و ذکر تاثیر مثبت و عمیقی بر سیستم عصبی مرکزی و سیستم ایمنی بدن دارد.

نتیجه گیری:

نماز خواندن در دین اسلام از اهمیت بسیاری برخوردار است .نماز ستون دین است و کودکانی که نماز می خوانند خداوند به آنان حسناتی می دهد و آنها را بیشتر دوست دارد.

نماز انسان را از بدی ها و زشتی ها دور می کند و بسویاعمال نیک و خوبی ها و خوشی ها هدایت می کند.

نماز رمز دست یافتن به رستگاری است و اگر انسانها نماز بخوانند و به دای یگانه ایمان بیاورند خدا در های رحمت و برکت را از آسمانها و زمین بر آنها گشوده می سازد.

نماز رمز همه این گشایش ها و برکت هاست و مددکار انسان در شرایط سخت محسوب می شود.

پس نماز را یاوری قدرتمند بدانیم که نتیجه آن را در یان دنیا و در جهان آخرت خواهیم دید.

با چنین نگرشی باید به تشویق کودکان بپردازیم تا این عبادت حیات بخش از کودکی با وجود آنها عجین گرد و سلامت دین و دنیا و آخرت آنان در پرتو آن تامین شود.