محمدحسین زاهد متولی مسجدامینالدوله بازار وصیت کرد، مسجد را آیتالله حقشناس اداره کند. آیتالله حقشناس نیز بنا به دستور آیتالله بروجردی برای رفع مشکلات دینی و رسیدگی به امورشرعی مسجد به تهران آمد...
مسجد امین الدوله که به نام امین الدوله ساخته شد، گاهی مردم با نام بانی اش فخر الدوله نیز می خوانند. خیابان فخرآباد اندکی پایین‌تر از میدان ابن سینا در سمت شرقی خیابان بهارستان قرار دارد و در انتها به زرین خامه و آبسردار متصل می‌شود. اولین عمارت ثبت شده و کهنسال در این خیابان، ساختمان زیبا و دلنشین ایران اسکرین است که ذکر آن در پست قبلی رفت و هم اکنون از آن همه جلال ، کپه‌ای خاک و خشت برجاست و شاید اکنون که این متن تحریر می‌شود از آن تل خاک هم اثری نباشد چرا که دنیا، دنیای سرعت است و بشر اشتهای غریبی برای تخریب و تغییر دارد، مگر خدا به او رحم کند
دومین قطعه در مجاوت این بنا، عمارت باشکوه و ماندگار موسوم به مسجد امین الدوله قرار دارد که عمارت برای میرزاعلی خان امین الدوله صدراعظم ناصرالدین شاه و همچنین مظفرالدین شاه قاجار بود. لیکن همگان این مسجد را بنام بانی آن بانو فخرالدوله می‌شناسند.
بنای مسجد فخرالدوله
خانم فخرالدوله در اوایل سلطنت محمد رضا پهلوی به سال ۱۳۲۴ شمسی مبادرت به ساخت این مسجد به نام پدر شوهرش «امین الدوله» کرد. وی ساخت بنای مسجد را به «مارکف روسی» که آن زمان در معماری ایران از شهرتی بسیار برخوردار بود، سپرد. نیکلای مارکف در دوران سلطنت رضا شاه از مطرح ترین معماران ایران بود و بناهای بسیاری را در تهران و دیگر شهر ها ساخت. ساختمان دبیرستان البرز از اولین کارهای ماندگار اوست. مسجد امین الدوله را هم وی به درخواست بانی اش خانم فخرالدوله بنا نهاد. مسجد امین الدوله در گوشه شمال غربی پارک پر آوازه امین الدوله قرار گرفته است.
مشخصات بنا
در کتاب «معماری مارکف» مشخصات این مسجد چنین آمده است: بنای مسجد شمالی – غربی و نمای آن از آجر با کتیبه های کاشی معرق است. ورودی ها از دو سمت و طرفین پیش بینی شده اند. در محور نما نیم هشتی پیش آمده ای قرار گرفته که در انتهای گوشه های بالایی آن چهار منار کوچک طراحی شده است . مسجد دارای یک منار اصلی است که از داخل حیاط به سهولت قابل رؤیت نیست. فضای داخلی بنا دارای یک بخش مرکزی و متقارن است، و گنبدی بر فراز آن به روی چهار جفت ستون قرار گرفته است. گنبد اولیه شکل خوابیده ای داشته و گنبد فعلی بعداً اضافه شده است. در چهار جفت طاق هایی متکی بر ستون های مرکزی و نیم ستون های جانبی فضای مرکزی مسجد را احاطه کرده اند.
پلان متقارن و قرار گیری گنبد خانه در وسط آن منطبق با الگوهای رایج مساجد، پیشین ایرانی نیست. به همین ترتیب، می توان به گنبد خوابیده اولیه اشاره کرد. کاشی کاری و آینه کاری در نما های داخلی بنا بعدا اضافه شده اند. در طرح اولیه ستون های داخلی از موزاییک در جا استفاده شده و سرستون ها با مقرنس و باقی بدنه با نمای گچ پرداختی تزیین شده اند . نمای بیرون ساختمان از آجر و در تزیین آن از کاشی کاری به صورت کتیبه و لچکی استفاده شده است . کاشی کاری ها از نوع معرق و دارای نقوش اسلیمی است.
در این بنا در سال های پس از ساخت تغییراتی داده شد. از آن جمله اضافه کردن کاشی کاری ها و آینه کاری داخلی، ساخت گنبد جدید حذف نیم طبقه داخلی مسجد که مورد استفاده خانم فخرالدوله هنگام حضور در مسجد بود – و اضافه شدن بخش زنانه در زیر زمین واقع در حیاط را می توان نام برد.
طرح مسجد، آمیزه ای از اصول معماری فرنگی دوره قاجار و معماری ایرانی است، که در هندسه و ترکیب اصلی گرایش به پلان پرستشگاه های بیزانس دارد. استفاده از منار های کوچک را نیز در همین رابطه می توان مقایسه کرد. هر چند این مناره ها از سالیان پیش و از دوره قاجار مورد استفاده بوده اند.
تکرار مناره های کوچک و استفاده از گنبد خوابیده، در طرح مسجد سپهسالار تهران و از دوره قاجاریه سابقه دارد، که خود متأثر از هنر بیزانس است.
روایت آیت الله حق شناس از آمدن به تهران
آیت الله حق شناس در خاطراتشان در زمینه آشنایی با امام خمینی(ره) فرمودند: «در سال ۱۳۳۰ مردم و اهالی این محل به قم آمدند و برای اداره مسجد امینالدوله تقاضای کسی را کردند. امام خمینی(ره) که آن روز در محضر آقای بروجردی بودند و نسبتشان به حقیر چون پدری به فرزند بود به من فرمودند شما بروید و از آیتالله بروجردی هم درخواست کردند که ایشان هم حکم کنند. ایشان هم حکم فرمودند. حس کنجکاوی و مقام گستاخی فرزند به پدر باعث شد که بگویم آقا! چرا خودتان تشریف نمی‌برید؟ حضرت امام(ره) فرمودند: مردم گفته‌اند عبدالکریم. به جدم اگر می‌گفتند روح‌الله، من پیشقدم می‌شدم."
"در سال ۱۳۳۱ شمسی شیخ محمد حسین زاهد، استاد اول آیت الله حقشناس و متولی مسجد معروف امینالدوله بازار پیش از فوت وصیت کرد، درس او را آیتالله مجتهدی تهرانی ادامه دهد و مسجد را آیتالله حقشناس که در علم و عمل از او جلوتر است اداره کند. آیتالله بروجردی هم بنا به درخواست اهل مسجد و محل، به آیتالله حقشناس دستور داد تا برای حل مشکلات دینی و رسیدگی به امور شرعی مسجد، به تهران بروند."
سرانجام آیتالله حقشناس به خلاف میل باطنی و با تأکید و دستور آیتالله بروجردی به تهران آمد و تا پایان عمر در این شهر به تهذیب نفس جوانان و اهل علم و طلاب و کسبه مشغول بود. وی مدتی نیز ریاست مدرسه فیلسوف‌الدوله و سپهسالار قدیم (شهید بهشتی فعلی) را بر عهده داشت و در آن به تدریس مکاسب و کفایه در فقه و اصول و منظومه سبزواری در حکمت پرداخت.
حقشناس در نهایت، در سن ۸۸ سالگی درگذشت و پیکرش، در دوم مرداد ماه سال ۸۶ از مسجد ارک تهران واقع در خیابان پانزده خرداد به سوی شاه‌عبدالعظیم تشییع و در آن‌جا به خاک سپرده شد.