مسجد پاتوق رفاقتی کودکان

   شاخصه اصلی مسجد، آشنایی با خدا و شناخت و توسّل به اهل­بیت علیهم السلام است. هویت و ساختار مسجد، کاملاً معنوی و براساس معماری دینی بنیان نهاده شده است. براین اساس فلسفة وجودی مسجد، ایجاد پیوند و ارتباط اهالی مسجد با قرآن، روایات و اهل­بیت است. از همین رو مسجد امن­ترین و مورد اطمینان­ترین مکان­ها، برای کودکان است تا در این مکان، هویت و شخصیت ایشان به بهترین وجه شکل بگیرد.

   حضور در مسجد برای کودک و نوجوان، به علّت عدم هیچ­گونه اجباری و نیز انتخاب برحسب علاقه­ و اختیار، مسلماً بهترین و لذّت بخش­ترین ساعات و لحظه­ها را برای ایشان ایجاد خواهد کرد. در کنار این حضور با علاقه و نشاط، اگر این افراد حسّ مسئولیت­پذیری هم داشته باشند، بی­شک در رشد شخصیت اجتماعی آنها تأثیرات مطلوبی خواهد داشت.

   تجربه نشان داده است که بهترین و سالم­ترین پاتوق کودکان و نوجوانان، «مسجد» است. چراکه این مکان مقدس به دلیل نوع ساختار و نیز به جهت رعایت برخی حرمت­های مربوط به آن، مانع بروز برخی مباحث و رفتارهای ناهنجار در بین کودکان و نوجوانان می­شود. اینگونه است که مسجد می­تواند نیاز این قشر و گروه را -که بسیار علاقمند به حضور در جمع همسالان خود هستند- به بهترین نحو برطرف نماید.

   بنابراین باید تلاش کرد تا حضور کودکان و نوجوانان در محیط سالم و معنوی مسجد، با تدابیر و مدیریت افراد معتبری از جمله امام جماعت، پررنگ­تر شود. در این رابطه بیان مباحث مربوط به این گروه­های سنّی و یا طرح شوخی و تفریح سالم در مسجد و هیئت، می­تواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد.

   همچنین در این رابطه باید چاره­اندیشی کرد تا مساجد تنها به محلّی برای رفت و آمد افراد کهنسال تبدیل نشود؛ بلکه با برنامه‌ریزی دقیق از سوی مساجد، می­توان مدیریتی صحیح اعمال نمود تا در مساجد از همه اقشار و گروه­ها به ویژه کودکان، حضور یابند.

مقام معظم رهبری دراین­باره می­فرمایند:

«مسجد نباید تبدیل شود به محلّ عبادت پیرمردها و پیرزن‌ها. همه مردم در همه سنین باید به مسجد بیایند. این گونه نباشد که مثلاً پیرمردها بیایند مسجد و جوان‌ها در مغازه و در حال کسب و کار باشند.»

ایجاد انگیزه رفاقت برای حضور در مسجد

   در این راستا، باید طوری برنامه­ریزی شود که کودکان رفاقت و دوستی را از مسجد شروع کنند. به جهت اینکه انگیزه کودکان برای رفتن به مسجد و حضور مداوم در این مکان ثبات یابد، باید طرحی ریخته شود تا اهل مسجد و محلّه نیز برای حضور کودکان در مسجد، اهمیت قائل شوند و آن­ها را برای رفتن به مسجد ترغیب و تشویق نمایند. باید توجّه داشت که کودکان از طریق معاشرت با همسالان خود با مسائل زندگی آشنا می­شوند. متخصّصان امور تربیتی کودکان عقیده دارند اگر فکر می­کنید فرزندتان در صورت رابطه نداشتن با کودکان دیگر، دارای شخصیت بهتری خواهد شد، اشتباه می­کنید؛ زیرا ایشان مسائل مهم را جز از طریق معاشرت­های مکرّر با کودکان دیگر به آسانی یاد نمی­گیرند، پس دوستان آنان جزء افراد مهمی هستند که ایشان، آنها را می­شناسند و به آنها نیاز دارند. » (لبیبی رانکوهی، 1378، ص26).

   مسئله حضور کودکان در کنار هم و رفاقت آنها با یکدیگر حائز اهمیت بسیاری است، اما اینکه این رفاقت­ها از کجا شکل بگیرند؟ در چه مکانی و برای چه هدفی باشد؟ کجا بروند و چگونه باشند؟ مسئله خیلی مهمّی است. البته وجود مکان و مأمنی همچون مسجد کمی از این دغدغه­های ذهنی و نگرانی­ها می­کاهد. در حقیقت کودکان و نوجوانان به دلیل فطرت پاک و قلب معصومانة خود، بسیار مایلند تا در مجالس مذهبی شرکت کرده و در مکان­های مذهبی حضور داشته باشند.

   شکل­گیری رفاقت­های کودکان و نوجوانان در مسجد و کانون­های فرهنگی موجود در آنها، فرصتی برای تخلیه هیجان­ها و انرژی کودکان و نوجوانان است و می­توان با اولویت­بندی کارهای فرهنگی، ایشان را از آسیب­ها و خطرات دوستی­های ناباب و فضای­های نامناسب شهری حفظ نمود. بنابراین شایسته است که ارتباطات صمیمانه و پایداری در مسجد و زیر نظر امام جماعت شکل گرفته و پیگیری این دوستی­ها، همواره در فضای مسجد انجام گیرد.

فضای حاکم بر روابط دوستانه در مسجد

در رابطه با رفاقت و دوستی­های کودکان و نوجوانان در مسجد، این نکته را هم باید در نظر گرفت که نباید فضایی پلیسی در مسجد برای کودکان ایجاد کنیم؛ تا ایشان احساس کنند در حصار هستند. ما نمی­توانیم به اجبار دوستان فرزندمان را انتخاب نماییم. اگر چنین رفتاری داشته باشیم، کودکان و نوجوانان به سبب روحیه شکندةشان در مقابل این رفتار ما، موضع­گیری خواهند کرد. اظهار مخالفت فکر خوبی نیست، مگر اینکه فرزندان به جهت دوستانی ناباب، غافل شده باشند که در آن صورت حتماً باید از آنها مراقبت ویژه و در انتخاب و شناسایی دوستان ایشان پافشاری کرد. زیرا این نوع برخوردها آسیب­های زیان­آوری داشته و به سختی جبران­پذیر است، به این خاطر بسیار ضروری است که این نوع رفاقت­ و دوستی­ها کاملاً منطبق با معیارهای دینی پایه­گذاری شده باشد.

برای درکی بهتر از این مسئله، مناسبت است سخن یک روانشناس را مرور نماییم:

«مخالفت کردن با یک دوست خاص صرفاً کودک را به سوی او سوق می­دهد و باعث می­شود فرزندتان مخفی کاری کند. فکر خیلی بهتر این است که به فرزند خود بگویید دوستش را به منزل دعوت کند، تا او را بهتر بشناسید. شاید دوست او خیلی بهتر از آنچه که شما فکر می­کردید، باشد. به این ترتیب فرزندتان آزادمنشی شما را احساس می­کند و نسبت به مواضع دلسوزانه شما واکنش مثبت نشان می­دهد و در نتیجه آمادگی بیشتری برای تبادل نظر و متقاعد شدن پیدا می­کند.» ( استاپرد، 1382، ص184.(

   در مجموع تأثیر همسالان و دوستان در رشد شخصیت و رفتار کودکان، غیر قابل انکار است. به همین دلیل، والدین باید در انتخاب دوست برای فرزندانشان، مدیریت و نظارت فعّالی داشته باشند. انسان به دلیل روحیه اجتماعی خود، همواره به دنبال دوستانی هم­فکر و همسان با خود است. در این رابطه می­توان ادّعا کرد که مسجد در مقایسه با سایر مکان­ها، مطمئن­ترین و بهترین مکان در جلب دوستان و رفقایی با معیارهای منطبق با تعلیم و تربیت اسلامی خواهد بود.