در دین مبین اسلام میان شب‌ها و روز‌های سال، ایام و اوقاتی وجود دارند که نسبت به آن‌ها توجّه و تأکید خاصی شده است و حتی برای آن‌ها اعمالی نیز آمده است و ارزشمندی بعضی از ایام و لیالی مورد اتفاق همه مسلمان است مانند شب و روز مبعث ولی بعضی از این زمان‌ها به عقیده گروه یا مذهبی خاصّ از مسلمانان دارای بار ارزشی هستند و لیلة الرغائب از جمله شب‌هایی است که از نظر شیعه یکی از شب‌های ارزشمند و پر فضیلتی است که برای آن اعمالی نیز برشمرده‌اند.

علّت این که این شب را لیلة الرغائب (شب آرزوها) می‌گویند این است که این شب از نظر شیعه یکی از شبهائی است که نزد خداوند از فضیلت خاصّی برخوردار است و در روایات اهل‌بیت (علیهم السلام) بر پاسداشت آن شب تأکید زیادی شده است به عنوان مثال در روایتی از پیامبر اکرم (‌صلی الله علیه و آله و سلم) در فضیلت این شب نقل شده است که حضرت فرمود: «از شب جمعه اول ماه رجب غفلت نکنید همانا آن شب، شبی است که ملائکه آن شب را لیلة الرغائب می‌نامند و در آن شب وقتی یک سوم شب گذشت هیچ ملکی در آسمان و زمین باقی نمی‌ماند مگر این که در کعبه و حوالی آن جمع می‌شوند و خداوند خطاب به آن‌ها می‌فرماید: (ای ملائکه‌های من، هر چه می‌خواهید از من بخواهید) و ملائکه می‌گویند: (ای خدای ما حاجت ما از تو این است که روزه گیرندگان ماه رجب را ببخشی) و خداوند در جواب آن‌ها می‌فرماید: (این کار را انجام دادم) (1).

روایات دیگری که در این مورد وجود دارند که همه این‌ها اهمیت این شب را می‌رسانند و برای این شب اعمال خاصّی ذکر شده است به عنوان مثال در روایتی پیامبر اکرم ‌(صلی الله علیه و آله و سلم) پس از توصیف شب رغائب فرمودند: امّا کسی که روز پنج شنبه اوّل ماه رجب را روزه می‌گیرد و سپس بین نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز بخواند و بعد از فراغت از نماز هفتاد مرتبه صلوات بفرستد به این صورت: «اللهم صلّ علی محمد و علی آله» و سپس سجده کند و در سجده هفتاد مرتبه بگوید: «سبّوح قدوس رب الملائکه و الروح» و سپس سر از سجده بردارد و بگوید: «ربّ اغفر و ارحم و تجاوز عمّا تعلم، إنّک انت العلّی الأعظم» و سپس دوباره به سجده رود و هفتاد مرتبه بگوید: «سبوح قدّوس ربّ الملائکه و الرّوح» و بعد از آن در سجده حاجت خود را بطلبد إن‌شا الله بر آورده می‌شود. (2)

و در روایت آمده که در هر یک از نمازها یک بار حمد، سه بار سوره قدر و دوازده بار سوره توحید خوانده شود و در ادامه حضرت پیامبر اکرم‌ (صلی الله علیه و اله و سلم) چنین می‌فرماید که «قسم به کسی که نفس من به دست اوست عبدی یا کنیزی نیست که این نماز را بخواند مگر این که جمیع گناهان او بخشیده می‌شود هر چند که به اندازه زبد دریا باشد و شفاعت می‌کند روز قیامت هفتصد نفر از اهل‌بیت خود را که مستحق آتش هستند».(3)

هر کس این نماز را بگذارد و چون شب اوّل قبر او شود حق تعالی ثواب این نماز را به سوی او به صورتی نیکو و رویی گشاده می‌فرستد و با زبان فصیح به او می‌گوید «ای حبیب من بشارت باد تو را که نجات یافتی از هر شدت و سختی، گوید: تو کیستی؟ به خدا سوگند که من رویی بهتر از روی تو ندیدم و کلامی‌شیرین تر از کلام تو نشنیده ام و بوئی بهتر از بوی تو نبوئیدم، گوید: من ثواب آن نمازم که در فلان شب از فلان ماه از فلان سال بجا آوردی امشب به نزد تو آمدم تا حقّ تو را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود من سایه بر سر تو خواهم افکند در عرصه قیامت پس خوشحال باش که هرگز خیر از تو معدوم نخواهد شد».(4)

و در کتب فقهی و رساله‌های عملیه شیعه و کتاب‌های اخلاقی، همه از نماز شب رغائب به عنوان یکی از نمازهای مستحبّی یاد کرده اند که همه این‌ها فضیلت لیلة الرغائب در نزد خداوند را می‌رساند.

نتیجه، علّت این که شب جمعه اول ماه رجب را لیلة الرغائب (شب آرزوها) نامیده‌اند این است که این شب از اهمیت و فضیلت زیادی برخوردار است و برای آن شب، اعمالی ذکر شده است که هر کس آن‌ها را به جا بیاورد «إن‌شاء الله» حاجت‌های او برآورده خواهد شد و این شب از شب‌های معدودی است که از اهمیت و فضیلت خاصّی برخوردار است.

(1)، حرّ عاملی، وسائل الشیعه ، بیروت، ج5، ص232.

(2)، شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، قم، انتشارات آیین دانش، ص255، 256.

(3)، حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج5، ص233.

(4)، عباس قمی، مفاتیح الجنان، قم، انتشارات آیین دانش، ص256.