بسم الله الرحمن الرحیم

روز مادر

مظهر عاطفه
مادر، قلب خانه ومظهر مهر و عاطفه، عشق و احساس، محبت و صفاست، و مادری، فضیلتی است ملکوتی، ناشی از عالم قدس که در وجود انسان خاکی تجلی می‏کند و درآن صراحت و صداقت، مهر و صفا، عدل و تقوا به عالی‏ترین شکل خود آشکار می‏شود. مادری، حالتی است که صفات عالی زیبایی را، در پرورش فرزند می‏داند و در این راه، از همه زمینه ‏ها و امکانات شخصی می‏گذرد. مادر، هنرمندی است که در نتیجه تلاش خستگی ناپذیرش، فرزندی نیکو پرورش یافته، نیکوکار و با تقوا در مسیر حق گام برمی‏دارد.

محبت مادری
حقیقت زندگی مادر، عشق ورزیدن، دوست داشتن وفداکاری است. اگر کار مادر را کوچک بپنداریم، مرتکب اشتباهی بزرگ شده‏ایم؛ چرا که کار او، انسان‏سازی و فضیلت پروری است. مادر در انجام این وظیفه، غرور و خودخواهی خود را به فداکاری و عشق‏ورزی تبدیل می‏کند و حتی حاضر می‏شود دفتر عشق و زندگی شخصی خود را برای مدتی نیمه باز گذارد یا مختومه سازد و فصلی نو در دفتر جدید فرزند بگشاید. به همین دلیل، مادرانْ همواره در خور ستایش و نکوداشتند.
زیباترین تعریف
زیباترین تعریفی که از مادر شده و واقعا بیانگر مقام ومنزلت مادر است، حدیث زیبایی از پیامبر اعظم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله است که فرمود: «بهشت زیر پای مادران است».
رمز عشق جاودانی مادر است  کیمیای زندگانی مادر است
اینکه فرموده است آن مینو سرشت  زیر پای مادران باشد بهشت
یعنی آنجایی که مادر زد قدم  نیست آنجا، از بهشت خُلد، کم
مقام والا
مادران در تاریخ و زندگی بشر، همواره مقامی بلند داشته ‏اند. آثار دینی و ادبی ملت‏های گوناگون درباره مادر، نکته‏ها و آموزه‏هایی خواندنی و شنیدنی دارد. مسلمانان نیز بر اساس آموزه‏های دینی خود، مادر را در جایگاهی والا نشانده و حرمت او را پاس داشته‏اند. در روایت است شخص گناهکاری نزد پیامبر آمد و پشیمانی خود را آشکار ساخت و پرسید: چه راهی در پیش بگیرم که خداوند سریعا از گناهان من درگذرد؟ رسول خدا پرسید: از پدرو مادر تو کدام یک زنده‏اند؟ پاسخ داد: پدرم. فرمود: به او خدمت کن. پس از رفتن آن شخص گناهکار، پیامبر خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله به اصحاب فرمود: «اگر این مرد، مادر می‏داشت و به او خدمت می‏کرد، گناهانش به سرعت آمرزیده می‏شد».
راز محبت مادر
عاطفه مادری، از کرامت‏های خداوند است که نمی‏توان آن را با هیچ قیمت مادی سنجید. زن حامل ودیعه ‏ای الهی به نام عطوفت و مهربانی است که بعد از ازدواج در قلب او تجلی می‏کند؛ به گونه‏ای که تا سرحد جان برای کودک خود از جان مایه می‏گذارد. محبت مادری، اختصاص به انسان ندارد و حتی حیوانات نیز این گونه هستند. آهوی مادر برای پرستاری از بچه خود از گل ه‏اش جدا شد و به مراقبت از او پرداخت، ولی بچه بر اثر جراحت جان داد. مادر با اینکه می‏دانست بچه مرده است، چند قدمی به دنبال گله راه افتاد، ولی دلش آرام نگرفت و دوباره بر بالین بچه مرده‏اش بازگشت و پوزه‏اش را به پوست او مالید و دوباره و سه باره رفت وبازگشت، تا سرانجام با چهره ‏ای اندوهگین او را تنها گذاشت.
بهشت، رضای مادر
اسلام برای مادر، مقام و ارزش شگفتی قائل شده است تا آنجا که رسیدن به آخرین مرحله کمال بشر یعنی بهشت را با رضای مادر میسر می‏داند. مقام و ارزش مادر از نظر اسلام تنها تا آنجا نیست که درباره رعایت آن فقط چند روایت و توصیه صادر گردیده باشد، بلکه در مقام قانون‏گذاری و در متن مقررات مذهبی، امر و نهی مادر در قسمتی از موارد، لازم الاجرا شناخته شده است. برای مثال، آنجا که امر مستحبی خداوند با نهی مادر در تعارض باشد، فرزندان موظفند نهی مادر را بپذیرند و امر مستحبی را اجرا نکنند. دیگر آنکه در واجباتی که واجب عینی نباشد و با انجام دیگران از عهده فرد ساقط شود، اطاعت نهی مادر بر انجام آن کار مقدم است.
کلام عیسی مسیح علیه‏السلام
در قرآن کریم، آیات بسیاری انسان را به اطاعت و نیکوکاری به پدر و مادر فرا می‏خواند. خداوند متعالی، حضرت عیسی علیه‏السلام را به مادر سفارش کرد و مسیح علیه‏السلام فرمود: «مرا در مورد مادرم نیکوکار قرار داده وجبار و شقی قرار نداده است». هنگامی که یکی از پیامبران الوالعزم خداوند، در مقام برشمردن افتخارات خود، نیکوکاری به مادر را ذکر می‏کند، دلیل روشنی براهمیت مادر و احترام و نیکوکاری به اوست.
اهمیت و شرافت مادر
رهبر کبیر انقلاب در مورد اهمیت و شرافت مادری فرموده است: «حقوق مادران را نمی‏توان شمرد و نمی‏توان به حق ادا کرد. یک شب مادر نسبت به فرزندش از سال‏ها عمر پدر متعهد ارزنده‏تر است. تجسم عطوفت و رحمت در دیدگان نورانی مادر، بارقه رحمت و عطوفت ربّ العالمین است. خداوند تبارک و تعالی قلب وجان مادران را با نور رحمت ربوبیّت خود آمیخته، به گونه‏ای که وصف آن را کسی نمی‏تواند بکند.... اینکه در حدیث آمده که: بهشت زیر قدم‏های مادران است، یک حقیقت است و اینکه با این تعبیر لطیف آمده است، برای بزرگی عظمت آن و هشیاری به فرزندان است که سعادت و جنت را در زیر قدم آنان و خاک پای مبارک آنان جست‏وجو کنید و حرمت آنان را نزدیک حرمت حق تعالی نگه دارید و رضا و خشنودی پروردگار سبحان را در رضا و خشنودی مادران جست‏وجو کنید».
احترام به مادر
گرهمی خواهی رضای کردگار  رو رضای والدین را گوش دار
چون دل ایشان ز تو خشنود شد  گردی اندر آخرت خوش رستگار
خداوند متعالی در چهار سوره از قرآن مجید، بلافاصله بعد از مسئله توحید، بر نیکی به والدین تأکید کرده است. این مسئله، بیانگر این است که اسلام تا چه حد برای پدر و مادر احترام قائل است. با اینکه نعمت خداوند بیشتر از آن اندازه است که قابل شماره باشد، خداوند شکرگزاری در برابر پدر و مادر را در ردیف شکرگزاری در برابر نعمت‏های خود قرار داده است. در حدیثی از امام صادق علیه‏السلام می‏خوانیم که فرمود: «اگر چیزی کمتر از اُفّ وجود داشت، خداوند در قرآن کریم از آن نهی می‏کرد و این حداقل مخالفت و بی‏احترامی به پدر و مادر است. همچنین یکی از ابعاد عاق والدین، نگاه تند و غضب‏آلود به پدر و مادر است».
احسان بعد از حیات
اینکه قرآن کریم بر احترام پدر و مادر بیشتر تأکید کرده، برای این است که پدر و مادر به حکم عواطف خاصی که دارند، کمتر ممکن است فرزندان خود را به فراموشی بسپارند؛ در حالی که بیشتر فرزندان پدر و مادر را فراموش می‏کنند. احترام و احسان به پدر ومادر، تنها به زمان حیات آنان محدود نمی‏شود. مالک بن ربیع می‏گوید: خدمت پیامبر نشسته بودم، مردی از انصار آمد و از پیامبر صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏آله پرسید: یا رسول الله! آیا بعد از مرگ پدر و مادرچیزی از نیکی کردن به آن دو بر عهده من باقی است تا انجام دهم؟ حضرت فرمود: «بلی، چهار چیز باید انجام دهی: نماز خواندن برای آنان، آمرزش ‏طلبی برای ایشان، عمل کردن به عهد و پیمانشان و احترام کردن به دوستان آنان».
فضیلت مادر
شهید دستغیب در مورد برتری و فضیلت مقام مادر نوشته است: مستحب است در نیکی کردن، جانب مادر را بیشتر رعایت کند. رسول خدا صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏آله سه مرتبه امر به نیکی مادر فرمود و هنگامی که از آن حضرت سؤال شد: حق کدام یک از والدین بزرگ‏تر است؟ فرمود: آنکه نُه ماه تو را در شکم گرفت و بعد به سختی تو را زایید و بعد، از پستان خود تو را غذا داد.
در برخی از روایات حتی تصریح شده که نیکی به والدین، به ویژه خوش‏رفتاری با مادر و خدمت به او در زمان سالمندی، باعث محو گناهان فرزند می‏شود؛ یعنی خدمت به پدرو مادر، کفاره گناهان و عامل مهمی برای جلب نظر رحمت حضرت باری تعالی و در نتیجه، رسیدن به سعادت ابدی است.
احترام امام سجاد علیه‏السلام به مادر
امام سجاد علیه‏السلام با مادر خود در یک ظرف، غذا نمی‏خورد و ظرف غذایش را جدا می‏کرد می‏فرمود: «می‏ترسم برای لقمه‏ای دست دراز کنم که مادرم نیز قصد آن لقمه را داشته باشد و با این عمل، باعث نارضایتی مادرم شوم و در نهایت عاق گردم». مرحوم جزایری رحمه ‏الله در شرح صحیفه بعد از نقل این روایت می‏گوید: مراد از مادر امام سجاد علیه‏السلام ، دایه حضرت است که کنیز امام حسین علیه‏السلام بوده، زیرا مادر حقیقی امام هنگام زایمان از دنیا رفته است. آن بزرگوار در دعای خود از خداوند می‏خواهد: «خداوندا! عبادتم را برای والدین ثبت فرما و به من توفیق مرحمت کن که خواسته آنها را برخواست خود مقدم بدارم و کمال احترام را در مورد آنان رعایت کنم».
دست توانای مادر
شخصیت‏های بزرگ جهان، عمده موفقیت خود را مرهون مادرانی هستند که به وظایف خطیر خود عمل کرده‏اند. نابغه بزرگ اسلام، شیخ مرتضی انصاری رحمه‏الله در مرگ مادر بزرگوارش به شدت گریه می‏کرد و کنار جنازه او اشک تأثر می‏ریخت. یکی از شاگردان فاضلش به وی گفت: شایسته نیست شما با این مقام علمی، برای درگذشت پیرزنی این‏طور اشک بریزید و بی‏تابی کنید. آن مرد بزرگ سربرداشت و گفت: «گویا شما هنوز به مقام ارجمند مادر واقف نیستید. تربیت صحیح و زحمات فراوان این مادر، مرا به این مقام رسانید». زحمات و کوشش‏های خردمندانه یک مادر، می‏تواند فرزندی بپرورد که تحولی در جهان بشریت به وجود آورد. ناپلئون می‏گوید: «مادر با دستی گهواره و با دستی عالم را تکان می‏دهد». ادیسون هم می‏گوید: «دنیا هر چه دارد از من است و من هرچه دارم از مادر».

• نقش مادر در تربیت فرزند

امام خمینی رحمه ‏الله در مورد اهمیت نقش مادران در تربیت صحیح فرزندان می‏فرماید: «خداوند ان شاءالله شما بانوان را که مرکز پرورش بچه ‏های کوچک هستید، تا آخر موفق کند. شما را [موفق کند] به اینکه این بچه‏ها را خوب آموزش و پرورش بدهید. پرورش از دامن شما شروع می‏شود. دامن بانوان است که بچه‏های خوب را پرورش می‏دهد».
مادر و ادب‏ آموزی
مادر با رفتار شایسته خویش، کودک را با ادب پرورش می‏دهد. به همین دلیل، بی‏توجهی مادر به گفتارها و رفتارهایش، سبب می‏شود که فرزندان در الگوپذیری از او، به راه خطا بروند؛ زیرا هر حرکت مثبت یا منفیِ مادر، در شخصیت و آینده آنان تأثیر می‏گذارد. تربیت صحیح و پرورش صفات پسندیده در کودک، تنها در پرتو برنامه صحیح علمی و عملی شدنی است و پدر و مادر باید به خوبی آن را فراگیرند. پیامبر اسلام، گرامی‏داشت فرزندان و ادب‏آموزی به آنان را در شمار مسئولیت‏های والدین می‏داند و می‏فرماید: «فرزندان خود را گرامی بدارید و با آداب و روش پسندیده با آنها رفتار کنید».
مادران، زمامداران جامعه
مادر، بند قنداق کودک را در دست دارد، ولی اهمیت آن به گونه‏ای است که می‏توان گفت زمام امور جامعه در اختیار اوست. ممکن نیست خلق و خویی در جامعه باشد، ولی از خانه منشأ نگرفته باشد. اهمیت نقش مادر به حدی است که می‏توان گفت فساد زن، موجب فساد جامعه و اصلاح او، موجب صلاح جامعه است. پدر و مادر در جنبه اجتماعی و سیاسیِ فرزندان سهم مشترک دارند، ولی در سال‏های اولیه، نقش مادر مؤثرتر از پدر است. مادر نخستین عامل فشار بر کودک است وجنبه‏های مثبت و منفی را از راه امر و نهی در دل او پایدار می‏کند. اوست که می‏تواند شرف اجتماعی و سیاسی به طفل دهد و وی را مدافع حق و روابط صحیح بسازد. در همه حال، زنان، مردان را می‏سازند و مردان، جامعه و قواعد اجتماعی را.
مربی فرهنگ جامعه
نقش مادر در همه زمینه‏ های حیات اجتماعی آشکار ومهم است؛ به گونه‏ای که مادر، مربی فرهنگ جامعه به شمار می‏آید. بعد از تولد کودک، او در دریایی از فرهنگ غوطه‏ ور می‏شود و این فرهنگ از راه والدین و دیگر اعضای خانواده به او انتقال می‏یابد. اما تأثیر مادر که نخستین کلمات را بر زبان او جاری و اولین ایده را در ذهن او جایگزین می‏سازد، از دیگران بیشتر است. مادر با نفوذ و تأثیر خود، می‏تواند فکر یا صفتی را در کودک پدید آورد، او را به سوی شرارت یا خیراندیشی بکشاند و ریشه و زمینه امور صحیح و غلط را در دل او برقرار سازد. پس می‏توان گفت فرهنگ جامعه، به دست مادران ساخته می‏شود و به آنان وابسته است.
رهبری فکری
کودک در حالی به دنیا می‏آید که از نظر آگاهی‏های اجتماعی، ذهنی پاک دارد و مادر، نخستین کلمات و حروف را بر روی این صفحه سفید می‏نویسد و اوست که نقش‏های زشت و زیبا را بر آن ترسیم می‏کند. مادر با جاری ساختن نخستین کلمات بر زبان کودک، او را با اصول و قواعد زندگی آشنا می‏کند و آداب و رسوم را به وی می‏آموزد. از دید علمی، مادر، رهبری فکری کودک را برعهده دارد و بر پایه قانون وراثت، بسیاری از حالت‏های نوزاد، ناخودآگاه ناشی از مادر است. یافته‏های روان‏شناسی هم نشان داده است که در جنبه روانی، نقص یا سلامت شخصیت روانی کودک، به ویژه در شش سال اول زندگی، به مهر مادر یا محرومیت از آن بستگی دارد و ممکن است اثراتش تا پایان عمر باقی بماند.
وظایف معنوی
انجام وظایف جسمانی معمولاً از عهده هر مادری ساخته است؛ مهم جنبه معنوی است که فقط به دست مادر مسلمان و اندیشمند انجام‏پذیر است و آن هم جز با خودسازی مادر به وقوع نمی‏پیوندد. نقش تربیتی مادر، بدون تأثیر جنبه الهی و عبادی پایدار نیست و تقوا و عبادت، در خط مشی تربیتی و تأثیرپذیری و سازندگی او مؤثر است. تقوای مادر، سبب ایجاد فضیلت‏ها و خصلت‏های انسانی و اخلاقی در کودک می‏شود و نیروی ذخیره‏ای است که او را در مقابله با مشکلات یاری می‏دهد. از سوی دیگر، آموزش مقررات به هنگامی مفید است که با خداترسی واقعی همراه باشد تا ضامن درونی برای اجرا و کنترل آن موجود گردد. اگر خداترسی واقعی بر مادر حاکم نباشد، چگونه می‏تواند چنین ضمانت اجرایی را برای فرزندان به وجود آورد؟ پاکی و صداقت و پرهیز از گناه مربی، بیدار کننده و جهت‏بخش است و محرک اراده و انگیزه‏ای برای بهسازی و خیرخواهی به شمار می‏آید.
مادر و عبادت
مادری، وظیفه ‏ای سنگین و همراه با دشواری است. از این رو، مادر نمی‏تواند بدون پیوند همیشگی با خدا، از عهده انجام وظایف برآید. به همین دلیل، عبادت و یاد خداوند برای مادر ضروری است و بدون آن، کار او ناقص به نظر می‏رسد. رمز عبادت، ایجاد قدرت است و آنچه از عبادت مادر مورد نظر است، پیوندی همیشگی با خداست؛ بدان‏گونه که جز او همه چیز را پوچ و فانی بداند. روش عبادی مادر باید فعالیت در میدان شناخت خدا باشد و فرمانش را در همه جوانب زندگی نفوذ دهد. در انجام عبادت، عمل و رفتار مهم است. صد سخن مادر در زمینه عبادت خدا، به اندازه یک عمل چند لحظه‏ای در کودک نافذ نیست. صد بحث درباره نماز، به اندازه خواندن یک نماز نمی‏ارزد. روح دینی را باید از راه عمل در کودک نافذ ساخت، نه از راه حرف و سخن.
حق مادر
رسول خدا صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏آله می‏فرماید: «حق پدر این است که از او در طول زندگی اطاعت کنی و اما حق مادر را هرگز نمی‏توانی ادا کنی. حتی اگر به تعداد شن‏های بیابان و قطره‏های باران، روزها در خدمتش بایستی، تنها به جای زحمات طاقت فرسای دوران بارداری او نخواهد بود». شخصی به پیامبر از کج خلقی مادر شکایت کرد، حضرت فرمود: «او در آن نُه ماه که بار تو را تحمل می‏کرد و آن دو سال که تو را شیر داد و شب‏هایی که بیداری کشید و روزهایی که برای تو تحمل تشنگی کرد، کج خلق نبود». مرد گفت: من جزای زحماتش را پرداخته ‏ام و او را دوبار بر دوش گرفته و به حج برده‏ام. حضرت فرمود: «حتی جزای یک ناله او را هنگام وضع حمل نپرداخته‏ای.»
مجله گلبرگ، شماره 76