رفتار انسان در زمان و مکان مختلف تفاوت دارد و ادب اجتماعی و تربیت خانواده‏گی بر رفتار افراد در مکان‏های مختلف بی تاثیر نیست.

مسجد مکانی عمومی است و افرادی که در مسجد حضور پیدا می‏کنند، از هر قشر و فرهنگی می‏توانند باشند، این تفاوت فرهنگ‏ها و تفاوت سنی در کنار تفاوت در عرصه تربیت خانواد‏گی، بخشی مشکلات را در فضای مسجد به وجود می ‏آورد و گاهی باعث دفع برخی از نمازگزاران، مخصوصا کودکان و نوجوانان به دلیل حساس بودنشان می‏شود.

قطعا فرهنگ سازی مباحث ورود به مسجد و احترام به دیگر نمازگزاران، یک امر مهم است، که باید توسط امام جماعت به مرور زمان صورت پذیرد.

اما کودک و نوجوانی که به مسجد می‏رود، قطعا گاهی کاری در خور تشویق انجام می‏دهد، و یا برای حضور مستمر و منظم در مسجد و شرکت در نماز جماعت، نیازمند تشویق و پاداش است، این نکته بر کسی پوشیده نیست، که به هر حال، کودک و نوجوان برای رسیدن به رفتاری شایسته نیازمند به ابزارهای متعدد از جمله تشویق هستند.

تشویق در نگاه اول شاید کار ساده ای به نظر بیاید و همه مردم مدعی این باشند که این کار را بلد بوده و بارها و بارها انجام داده‏اند، این موضوعی است که در بحث تربیتی اهمیت ویژه‏ای دارد، زیرا مربیان و والدین از این ابزار به شدت استفاده می‏کنند و این در حالی است که اثر تربیتی این روش ملاحظه نشده و گاهd نتیجه عکس می‏دهد و یا بعد از انجام کار، اثر سوء تربیتی دیگری را ایجاد می‏نماید.

تعریف تشویق:

 عبارت است از مواجهه متربی با نتایج رفتار مطلوبش

به بیان دیگر، کودک و نوجوان با دست‏یابی به یک وسیله و یا اجازه‏ی انجام کاری را دریافت کردن، متوجه می‏شوند عملی را که انجام داده اند مورد رضایت والدین ویا مربی بوده و این تشویق پاداشی در قبال فعالیت مثبت آنها است.

چند نکته در مورد تشویق:

•         تشویق باید متناسب با رفتار متربی باشد. کم نباشد که در این صورت برانگیزاننده نیست و اگر زیاد باشد انتظاراتش بالاتر می رود و ارزش تشویق پایین می آید.

•         وجه تشویق مشخص باشد؛ یعنی متربی بداند برای چه چیزی تشویق شده است تا زمینه تکرار برایش مهیا باشد، بنابراین لازم است گاهی قبل از تشویق، برای کودک و نوجوان توضیح دهیم که کدام کار مورد پسند بوده و قرار است به دلیل انجام چه کاری، تشویق شود.

•         متناسب با علائق و خواسته های متربی باشد، نه اینکه مربی با سلیقه و تفکرات خود برای او جایزه‏ای تهیه نماید.

•         مراعات سن و سال، و همچنین جنس تشویق شونده خیلی مهم است.

•         باید تاثیری داشته باشد که عادی نشود. اگر چنین شود برانگیزاننده نمی‏شود، لذا باید متنوع باشد، و از شکلها و مدلهای مختلف برای این کار استفاده گردد.

•         انجام تشویق در طول زمان پراکنده و متنوع باشد و دارای یک نظم زمانی خاصی نباشد.

تشویق باید تقویت کننده باشد نه ایجاد کننده

این جمله یکی از کلیدی‏ترین نکات بحث تشویق است، که اگر رعایت نگردد، منجر به یک امر خلاف تربیت شده و کار را دشوار می‏کند، تشویق باید تقویت کننده باشد، یعنی اینکه وقتی کودک و نوجوان کار مثبتی انجام داد، با یک موضوع مطلوب و دوست داشتنی مواجه شود و اینکه می‏گوییم نباید ایجاد کنند باشد، به این معنا است که وعده دادن قبل از انجام کار، باعث شرطی شدن فرد می‏شود و کودک و نوجوان را باج گیر بار می‏آورد، برای مثال، پدری به فرزندی که اتاق خود را مرتب کرده یک شکلات به جهت تشویق می‏دهد، این عمل مثبت و خوب کودک تقویت می‏شود، اما اگر پدر به فرزند خود بگوید، اتاقت را مرتب کن تا به شما شکلات دهم، این شکلات قرار است کار مثبت را ایجاد کند و کودک کار مثبت را برای دریافت شکلات انجام می‏دهد و این امر موجب می‏شود که در آینده هم وقتی کاری از این کودک خواسته شد، بپرسد چه جایزه‏ای برایم در نظر می‏گیرد، اگر این کار را انجام دهم.

پس تفاوت زیادی بین تشویق کردن بدون اطلاع قبلی و وعده دادن که قبل از عمل قول آن را می‏دهیم وجود دارد.

در محیط مسجد با رعایت شرایط تشویق می‏توان، کودکان و نوجوانان را در امور مسجد و حتی در آمدن به مسجد تشویق کنیم، بارها دیده شده وقتی وعده‏ای داده می‏شود در خصوص حضور مستمر در مسجد و دریافت جایزه‏ای خاص، کودکان و نوجوانان را ترغیب به حضور در مسجد می‏کند، اما به محض دریافت جایزه خود، حضورشان در مسجد کمرنگ شده است و حتی در مقابل سفارش و اصرار والدین برای حضور در مسجد تقاضای پاداش و جایزه نیز کرده اند.

تشویق در مسجد باید به گونه ای صورت پذیرد که فرد تشویق شونده غیر از هدیه‏ای که دریافت می‏کند رشد شخصیتی و اجتماعی نیز پیدا کند، به این بیان که، نگاه افراد مسئول در مسجد به فرد تغییر کند و کار سپاری و برخوردها با فرد مقطعی نباشد و روند کار به شکلی شود، که فرد تشویق شده تلاش خود را در آن کار بیشتر کند.

ضمن اینکه باید تشویق علنی و در حضور سایر کودکان و نوجوانان صورت گیرد، و اینکه باید علل تشویق با جزییات برای دیگران شرح داده شود. تا ضمن اینکه فرد متوجه شود برای چه موضوعی تشویق میشود،  عاملی برای تلاش دیگران نیز گردد.

یکی از نکات مهم تشویق در مسجد غافلگیر کردن تشویق شونده است، به گونه‏ای که تا اسم فرد را پشت بلنگو برای دریافت هدیه نخوانده‏اند، تصوری از تشویق شدن نداشته باشد.

تشویق همیشه برای افرادی که بیست می‏شوند نیست، افرادی که از نمره 10 به نمره 15 رسیدن هم شدیدا نیازمند به تشویق هستند، برخی از افراد را به علت حضور مستمر تشویق می‏کنیم و برخی دیگر را به علت اینکه هفته‏ای یک بار را به هفته‏ای سه بار رسانده‏اند، تشویق می‏کنیم.

البته که نباید تشویق در مسجد به شکل عادی جلوه کند و تاثیر فوق العاده خود را از دست بدهد.

نکته پایانی:

تشویق افراد در فضای مسجد باید متناسب با حال و هوای مسجد و روح معنوی آنجا باشد و از تشویق‏هایی که در شان مسجد نیست خودداری گردد، در این خصوص سیره اهل بیت (علیهم السلام) نیز می‏تواند کمک بسزایی به امام جماعت نماید.