مگر مى‌توانیم بر این مصیبت نگرییم و احساسات جوشان خودمان را نسبت به آن عزیز یگانه ابا عبدالله، سرپوش بگذاریم؟ اما ما مقید به آدابی هستیم.

در مورد آسیب های عزاداری محققان وعلمای دینی به نکات ومواردی اشاره کرده اند،که از این میان بعضی از اینها در سخنان و بیانات امام راحل و مقام معظم رهبری نیز منعکس شده است.که ما در حد حوصله به مواردی اشاره می کنیم.
1. رقابت های شدیدی که گاهی بین گروها وهیئت های مذهبی ایجاد میشود.

2. متداخل شدن مراسم عزاداری،با خرافات وامور ناصحیح از فرهنگ عمومی مردم.

3. اصالت پیدا کردن بعضی از فواید جانبی وفرعی.

4. فراهم آوردن آزار واذیت هایی برای دیگران،به طور مثال از طریق صدای بلند گو، مسدودکردن خیابانها و...

5. استفاده از اشعار غلو آمیز و موسیقی ای که در شان عزاداری حسینی نیست.

6. غلبه کردن بعد عاطفی، و غفلت از بعد شناخت دینی، که آسیب بسیار جدی است.

7. تکراری بودن محتوی وشیوه های اجرای عزاداری مثل اشعارو...

8. انجام دادن بعضی رفتارها مثل نواختن شیپور،اجرای آهنگ های مبتذل.

9. آسییب رساندن به بدن،مثل قمه زنی که مبنای دینی ندارد.

10. قرار گرفتن مجالس عزاداری در اختیار افراد کم سواد وبی سواد.

به مواردی از این آسیب ها در بیانات امام عظیم الشأن برخورد نمی کنیم ،به احتمال زیاد در زمان امام (ره) این گونه آسیبها یا کم رنگ بود ویا اصلا نبود.

همانطور که مقام معظم رهبری فرموده اند:« امام بزرگوار، خط شکنی بود که هرجا انحرافی در نکته ای مشاهده می کرد، با کمال قدرت و بدون هیچ ملاحظه ای، بیان می فرمود. اگر این بدعتها و خلافها در زمان آن بزرگوار می بود یا به این رواج می رسید، بلاشک می گفت.»
( بیانات مقام معظم رهبری در دیدار روحانیون و وعاّظ، در آستانه ماه محرم 1374/03/03)

البته بعضی مقوله ها مثل مخالفت با قمه زنی را می توان از استفتائات امام مشاهده کرد: مانند اینکه امام در یاسخ استفتاء از قمه زنی می فرمایند:« در وضع موجود قمه نزنند، و شبیه خوانی اگر مشتمل بر محرمات و موجب وهن مذهب نباشد، مانع ندارد؛
(استفتاءات امام، ج ۳، سؤالات متفرقه، س ۳۷)

« بـایـد تـوجـه داشـت که اگر امام (ره ) در پیامهاى خویش به حفظ ((عـزادارى سـنـتـى )) سفارش داشتند، ساحت مقدس فقاهتى ایشان از تایید و پذیرش روالهاى خرافى کاملا مبرا و به دور است. چـشـم انـدازى بـه قـول و فـعـل بـنـیـانـگـذار جـمهورى اسلامى ایران مبین چـگـونـگى موضعگیرى ایشان در مقابل روشهاى مرسوم در دسته جات حسینى است . امام (ره ) در بیان مثال از دسته جات حسینى , تنها, ((سینه زنى و نوحه سرایى )) را نـام بـرده و آن را لـفـظـا تـایـید نموده اند و به اقسام دیگر به هیچ وجه اشاره اى نکرده اند.به ترک عمل قمه زنی نظر دارند .و در مقام عمل نیز ما شاهد بودیم که امام (ره ) در طول زعامت و فقاهت خویش و ولایـت امـر دهـسـالـه در ایـن کـشور،هیچگاه در مناسبت هاى عزادارى , جز دسـتـه جـات سینه زنى و نوحه سرایى را به حضور نپذیرفتند.»
(رهبرى، حسن؛ نقش امام خمینى (ره ) در خرافه زدایى و بازسازى فرهنگ عاشورا ؛سایت تبیان)

«امام عزیز با فراستی که در مومن است از حدود 60 سال پیش به این نکته توجه داشته اند: باید بدانید که اگر بخواهید نهضت شما محفوظ بماند باید این سنت‌ها را حفظ کنید البته اگر چنانچه ناروایی بوده است و دست اشخاصی بی اطلاع از مسائل اسلام بوده، آنها یک قدری تصفیه شود ».
( خاتمی، سید احمد؛ طرح ساماندهی مراسم جشن و عزاداری مذهبی،سایت تبیان )
 

لزوم تصفیه عزاداری از انحرافات در بیان امام

امام راحل با توجه دادن به لزوم برپایی روضه خوانی وسینه زنی،می فرمایند :«تکلیف مردم است که دسته های سینه زنی شکوهمند بیرون بیاورند ،البته از چیزهایی که برخلاف است،پرهیز کنند.(صحیفه نور ،ج11،ص100)
«باید بدانید اگر بخواهید نهضت شما محفوظ بماند ،باید این سنت ها(روضه خوانی ودسته های عزاداری) را حفظ کنید.البته اگر یک چیزهایی ناروایی بوده است سابق ودست افراد بی اطلاع از مسائل اسلام بوده ،آنها باید یک قدری تصفیه بشوند،لکن عزاداری به همان قوت خودش باید باقی بماند،وگویندگان پس از انکه مسائل روز را گفتند؛روضه را همان طورکه سابق می خواندند ومرثیه را همانطور که سابق می خواندند،بخوانند ومردم را مهیا کنند برای فداکاری.»(صحیفه نور ج15ص3331)

ضرورت تحریف زدایی در بیانات مقام معظم رهبری

«ما حالا می‏خواهیم این معارف را در مقابل چشم مردم دنیا قرار دهیم. من این‏جا، با تشکر از همه افراد و آحادی که در سال گذشته یک حرکت تحریف‏ آمیز را از صفحه عزاداری عاشورا حذف نمودند، باز می‏خواهم بر روی همین قضیه تکیه کنم. عزیزان من... امروز حسین‏ بن‏ علی می‏تواند دنیا را نجات دهد؛ به شرط آن‏که با تحریف، چهره او را مغشوش نکنند.

نگذارید مفاهیم و کارهای تحریف‏ آمیز و غلط، چشمها و دلها را از چهره مبارک و منوّر سیّدالشهدا علیه‏الصّلاةوالسّلام، منحرف کند. با تحریف مقابله کنید». ( بیانات مقام معظم رهبرى‏در دیدار روحانیون و وعاّظ، در آستانه ماه محرم‏ (۱۳۷۴/۰۳/۰۳)
«نسبت به همه مراسم عزاداری عرض می کنم... روضه خوانی شرایط دارد. مداحی هم شرایط دارد. نوحه سینه زنی خواندن هم شرایط دارد. باید کسانی که اینها را تهیه می کنند، می سرایند و می خوانند، مواظب باشند که درست برطبق معارف اسلامی حرف بزنند، تا این سینه زنی، این روضه خوانی و این نوحه خوانی، قدمی در راه عروج مردم به اوج قلّه افکار اسلامی باشد. این، امروز برای ما لازم است. باید سعی کنند که از اباطیل و مطالب خلاف و کارهای ناشایسته و بعضی از کارها که وهن مذهب است و حقیقتاً شایسته دستگاه حسین بن علی علیه السّلام نیست، اجتناب شود. »
( بیانات مقام معظم رهبری در جمع علما، طلّاب و روحانیان، در آستانه ماه « محرّم»1372/03/26 )

استفاده از اشعارومطالب موهون،سست،دروغ وبه دور از شآن ائمه

مقام معظم رهبری در این مورد می فرمایند:«چیزی که بنده در بعضی ازجلسات مداحی اطلاع پیدا کردم استفاده از مدح‌ها و تمجیدهای بی معناست که گاهی هم مضر است. فرض کنید راجع به حضرت اباالفضل صحبت می‌شود بنا کنند از چشم و ابروی آن بزرگوار تعریف کردن مثلاً قربون چشمت بشم، مگر چشم قشنگ در دنیا کم است؟ مگر ارزش اباالفضل به چشم‌های قشنگش بوده... اینها سطح معارف دینی ما را پایین می‌آورد. معارف شیعه در اوج اعتلاست... ارزش اباالفضل العباس به جهاد و فداکاری و اخلاص و معرفت او به امام زمانش است، به صبر و استقامت اوست، به آب نخوردن اوست ..(بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مداحان و شاعران اهل بیت،1384/05/05)
ایشان در جایی با اشاره به تخلیه کردن حادثه عاشورا از پیریه های مضر فرموده اند:«باید حادثه ی عاشورا را از پیرایه های مضر خالی کنیم ...به طور کلی باید بگویم که این حادثه - به عنوان پشتوانه ی نهضت و انقلاب - باید آبرومند و پرتپش و پرقدرت باقی بماند. اگر برخورد امروز ما با این حادثه، مثل روضه خوانی باشد که در پنجاه سال قبل برخورد می کرد - یعنی چیزی را در جایی می دید و مثلاً بر حسب احتمال ذهنی، آن را ترجیح می داد و نقل می کرد و مؤمنین را می گریاند و هم آنها و هم خود او به ثواب می رسیدند ، ممکن است به حادثه ضرر بزنیم.
( سخنرانی در دیدار با اعضای جامعه ی روحانیت مبارز و مجمع روحانیون مبارز تهران، علما و ائمه ی جماعت و...1368/05/11)

قفل زدن وقمه زدن

«بنده خیلی متأسفم که بگویم در این سه، چهار سال اخیر، برخی کارها در ارتباط با مراسم عزاداری ماه محرّم دیده شده است که دستهایی به غلط، آن را در جامعه ما ترویج کرده اند. کارهایی را باب می کنند و رواج می دهند که هر کس ناظر آن باشد، برایش سؤال به وجود می آید. به عنوال مثال، در قدیم الایام بین طبقه عوام النّاس معمول بود که در روزهای عزاداری، به بدن خودشان قفل می زدند! البته، پس از مدتی، بزرگان و علما آن را منع کردند و این رسم غلط برافتاد. اما باز مجدّداً شروع به ترویج این رسم کرده اند و شنیدم که بعضی افراد، در گوشه و کنار این کشور، به بدن خودشان قفل می زنند! این چه کار غلطی است که بعضی افراد انجام می دهند!؟ قمه زدن نیز همین طور است. قمه زدن هم از کارهای خلاف است. می دانم عدّه ای خواهند گفت: «حق این بود که فلانی اسم قمه را نمی آورد.» خواهند گفت: «شما به قمه زدن چه کار داشتید؟ عدّه ای می زنند؛ بگذارید بزنند!» نه؛ نمی شود در مقابل این کار غلط سکوت کرد. اگر به گونه ای که طیّ چهار، پنج سال اخیر بعد از جنگ، قمه زدن را ترویج کردند و هنوز هم می کنند، در زمان حیات مبارک امام رضوان اللّه علیه ترویج می کردند، قطعاً ایشان در مقابل این قضیه می ایستادند. کار غلطی است که عدّه ای قمه به دست بگیرند و به سر خودشان بزنند و خون بریزند. این کار را می کنند که چه بشود؟! کجای این حرکت، عزاداری است؟!... امام بزرگوار، خط شکنی بود که هرجا انحرافی در نکته ای مشاهده می کرد، با کمال قدرت و بدون هیچ ملاحظه ای، بیان می فرمود. اگر این بدعتها و خلافها در زمان آن بزرگوار می بود یا به این رواج می رسید، بلاشک می گفت.
( بیانات مقام معظم رهبری در دیدار روحانیون و وعاّظ، در آستانه ماه محرم 1374/03/03)

استفاده از آهنگهای مبتذل

« من شنیده ‏ام در مواردی از آهنگ‏های نامناسب استفاده می‏شود. مثلاً فلان خواننده‏ ی طاغوتی یا غیرطاغوتی شعر عشقیِ چرندی را با آهنگی خوانده؛ حالا ما بیاییم در مجلس امام حسین و برای عشاق امام حسین، آیات والای معرفت را در این آهنگ بریزیم و بنا کنیم آن را خواندن؛ این خیلی بد است.» (بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مداحان و شاعران اهل بیت1384/05/05 )

اهمیت ندادن به واجبات مثل نماز از سوی عزاداران

اینکه گاه جلسات عزاداری شبها تا دیر هنگام طول می کشد و اغلب نماز صبح عزاداران قضاء می شود ویا اینکه در روز عاشورا به سبب اشتغال به عزاداری نماز ظهر به تاخیر می افتد.
مقام معظم رهبری می فرمایند:« ما با این که پشت بلندگو، تا دیر وقتی از شب، شعر یا قرآن یا نوحه بخوانند و مزاحم همسایه ها بشوند، مخالفیم. با چنین چیزی، مقابله هم می کنیم. « سخنرانی در دیدار با خانواده های معظم شهدا و جانبازان شهرهای خوی، و... 1369/03/02 »

اهمیت دادن به نماز در ظهر عاشورا و در میان مراسم سینه زنی و عزاداری، خود یک نقطه برجسته . ما همیشه از این که می بینیم جوانان و مردممان، سینه زنی روز عاشورا را می کنند و نمازشان به نزدیک غروب می افتد رنج می بریم. مردم اهمیت نماز و ذکر خدا و یاد الهی را در لابه لای مراسم عاشورا نشان دهند؛ » (بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در خطبه های نماز جمعه تهران 1381/01/16)

بکار بردن الفاظ خلاف شان اهل بیت (ع)

ـ سوال : برخی از ذاکرین در مدایح اهل بیت (ع) تعبیراتی مانند (مست مستم من، هر چه باداباد، علی پرستم من، همچون زهرا مادرت، از همه خوشگلتر، یا اباصالح (ع) بیا ) را به کار می برند که به نظر می رسد با شان اهل بیت (ع)منافات دارد. به کار بردن این گونه الفاظ چه صورت دارد؟
ـ جواب : حضرت آیت الله خامنه ای (دام ظله العالی): معلوم نیست ظاهر این الفاظ مرادشان باشد و در هر صورت الفاظ خوب و اشعار بهتر فراوان است. آنها را بخوانند.

بدعت بودن قمه زنی

بدعت دارای دو معنای لغوی و اصطلاحی است که معنای لغوی آن ایجاد هر امر جدید و بی سابقه و در معنی اصطلاحی به معنای افزودن مسأله وحکمی جدید و بی سابقه به دین است مانند حلال کردن حرامی و یا حرام کردن حلالی . قمه زنی نیز در هر دو معنی آن قرار گرفته و حکم به حرمت آن می گردد .
از طریق معنای لغوی :
هرگاه فعل و امر جدیدی که جزء دین بودن آن ثابت نشده سبب وهن و تضعیف دین شود ، به یقین انجام آن فعل حرام بوده و باید از انجام آن پرهیز شود .
قمه زنی نیز از امور اختراعی می باشد که هیچگونه سابقه ای در عصر ائمه ( ع ) و حتی قرون نزدیک به آن نداشته است .
شهید مطهری در این رابطه می گوید : " قمه زنی و بلند کردن طبل و شیپور از ارتدوکسهای قفقاز به ایران سرایت کردو چون روحیه مردم برای پذیرفتن آنهاآمادگی داشت همچون برق در همه جا دوید . "( جاذبه و دافعه علی ( ع ) ، ص ۱۵۴)
جالبتر آنکه طبق گفته شهید مطهری تیغ زنی ، زنجیر زنی ، حمل صلیب (= حمل علم ) ، زدن طبل و شیپور و ... حتی هم اکنون نیز به همین شکل در لورد Lourdes سالیانه در سالروز شهادت مسیح ! برگزار میشود .
از طریق معنای اصطلاحی :
بطور کلی اگر شخصی عملی را که دلیلی بر وجوب یا استحباب آن ندارد به اعتقاد اینکه آن عمل واجب یا مستحب است انجام دهد به یقین ، انجام آن فعل با این نیت حرام می باشد . امام خمینی ( ره ) در این مورد می نویسد : " تشریع ، یعنی به دین وارد کردن چیزی که از دین نیست . این مساوی با بدعت است . " (انوار الهدایه ، امام خمینی ج ۱ ، ص ۲۲۵)

وهن بودن قمه زنی
ـ حضرت امام خمینی(قدس الله نفسه الزکیه)
بسمه تعالی در وضع موجود قمه نزنند، و شبیه خوانی اگر مشتمل بر محرمات و موجب وهن مذهب نباشد، مانع ندارد؛ اگر چه روضه خوانی بهتر است و عزاداری برای سید مظلومان از افضل قربات است. (استفتاءات امام، ج ۳، سؤالات متفرقه، س ۳۷)
حلال یا حرام بودن قمه و زنجیر زنی:
ـ سوال : آیا قمه زدن بطور مخفی حلال است یا اینکه فتوای شریف حضرت عالی عمومیت دارد؟
ـ جواب :حضرت آیت الله العظمی خامنه ای
قمه زنی علاوه بر اینکه از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی شود و سابقه ای در عصر ائمه(ع) و زمان های بعد از آن ندارد و تأییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم (ع) در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می شود؛
بنابراین در هیچ حالتی جایز نیست. و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد، نذر واجد شرایط صحّت و انعقاد نیست. (اجوبه الاستفتاءات، س ۱۴۶۱)

ـ سوال : اگر قمه زدن در عزاداری ائمه «علیهم السلام» موجب مرگ شخص شود، آیا این عمل خودکشی محسوب می شود؟
ـ جواب : حضرت آیت الله خامنه ای (دام ظله العالی): اگر این عمل عادتاً منجر به فوت نمی شود حکم خودکشی را ندارد ولی اگر از همان ابتدا خوف خطر جانی برای او وجود داشته و در عین حال این کار را انجام داده و منجر به فوت وی شده است، حکم خود کشی را دارد.
ـ سوال :در روز عاشورا مراسمی مانند قمه زنی و پابرهنه وارد آتش و ذغال روشن شدن برگزار می شود که علاوه بر اینکه باعث بدنام شدن مذهب شیعه اثنی عشری در انظار علما و پیروان مذاهب اسلامی و مردم جهان می شود، ضررهای جسمی و روحی هم به این اشخاص وارد می کند و همچنین موجب توهین به مذهب می گردد، نظر شریف حضرتعالی در این باره چیست؟
ـ جواب : حضرت آیت الله خامنه ای (دام ظله العالی): هر کاری که برای انسان ضرر داشته و یا باعث وهن دین و مذهب گردد حرام است و مؤمنین باید از آن اجتناب کنند و مخفی نیست که بیشتر این امور باعث بدنامی و وهن مذهب اهل بیت «علیهم السلام» می شود و این از بزرگترین ضررها و خسارتهاست.
ـ سوال : زنجیرزدن به بدن همانگونه که بعضی از مسلمانان انجام می دهند، چه حکمی دارد؟
ـ جواب : حضرت آیت الله خامنه ای (دام ظله العالی): اگر به نحو متعارف و بگونه ای باشد که از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه در عزاداری محسوب شود اشکال ندارد.

وهن وتضعیف مذهب

وهن در لغت به معنای تضعیف و سست نمودن کسی یا چیزی است و منظور از آن در اینجا این است که اگر دیگران این عمل را در عزاداری امام حسین (ع ) ببینند مذهب شیعه را متهم به خشونت ، توحش و خرافه گری می کنند ، که در نتیجه منجر به تضعیف و وهن تشیع می گردد . مهمترین دلیلی که برای حرمت قمه زنی ذکر شده وهن نسبت به مذهب است .

تا کنون در شبکه های تلویزیونی و رسانه های ضد اسلامی در جهان ، با استناد به صحنه های قمه زنی که در برخی دیگر از کشورهای اسلامی نظیر پاکستان و عراق هم معمول است تولیدات زیادی را بر علیه اسلام و مسلمین تهیه کرده اند که در آنها چهره ای خشن و زشت از اسلام معرفی شده است . نظیر فیلم " شمشیر اسلام " که توسط شبکه تلویزیونی بی بی سی تهیه شده و یا فیلم " ترور شیعی " که از تلویزیون آمریکا پخش شد که در آن شیعیان به گونه ای معرفی شده بودند که به چیزی جز قتل و خونریزی فکر نمی کنند و در پایان نیز صحنه های از قمه زنی در روز عاشورا پخش گردید(کیهان عربی ۶/۱/۱۴۱۵ ، شماره ۳۱۱۳) .

اینکه استعماراز تمامی ابزارهای ممکن در جهت ضربه زدن به اسلام و مسلمین استفاده می کند ، در طول تاریخ به اثبات رسیده است ، قمـــه زنی نیز یکی از همین ابزارهــــاست که مقــــام معظم رهبری در این رابطه مطلبی نقــــل کرده اند : " ... وقتی کمونیست ها بر منطقه آذربایجان شوروی سابق مسلط شدند همه آثار اسلامی را از آنجا محو کردند مثلاً مساجد را به انبار تبدیل کردند و ...و هیچ نشانه ای از اسلام و تشیع باقی نگذاشتند فقط یک چیز را اجازه دادند و آن قمه زدن بود .
دستورالعمل روسای کمونیستی به زیر دستانشان این بود که مسلمانان حق ندارند نماز جماعت برگزار کنند و یا قرآن بخوانند اما اجازه دارند که قمه بزنند ، چون خود قمه زنی برای آنها یک وسیله تبلیغاتی بر ضد دین و تشیع بود ... " (نقل شده در دیدار عمومی با مردم مشهد در اول فروردین ۱۳۷۶).
در اسناد سفارت انگلیس در تهران ، مدرکی پیدا شده با این مضمون : در سال ۱۳۲۴ شمسی سفارت انگلیس در ایران تعداد ۱۵۰۰۰ قمه خرید و به هیئات مذهبی اهدا کرد !که خودتان را بزنید و کاری به کار ما نداشته باشید

توصیه های امام (ره) به مداحان

در این قسمت توصیه امام (ره) به خطبا و مداحان در مورد نحوه روضه خواندن و موضوعات آن توصیه هایی داشته اند که به طور خلاصه و دسته بندی شده می توان به موارد زیر اشاره کرد:
حضرت امام (ره) می فرمودند:
۱) در نوحه ها و اشعار به طور کوبنده فجایع و ستمگری های، ستمگران هر عصر یاد آوری شود.
۲) دشمنان اسلام آمریکا و ... است، به طور کوبنده یاد آوری و لعن و نفرین شود.
۳) مردم را سوق به اسلام و مسایل آن بدهند.
۴) مردم را مهیا برای فداکاری بکنند.
۵) زیاد روضه بخوانند و دو کلمه نباشد.
۶) به صورتی روضه بخوانند که مردم مانند اهل بیت (ع) با ستمگران سازش نکنند.
در اینجا لازم است که خطبا و مداحان عزیز توصیه های امام (ره) را گوش فرا دهند و این موضوعات را سر لوحه خود قرار دهند و سخنرانی و مداحی خود را حول این محورها تنظیم کنند. چرا که عمل به توصیه امام را حل باعث زنده نگه داشتن هدف اصلی سیدالشهداء که همان مبارزه با طاغوت و ستمگری است موجب می شود.

در پایان با ید توجه داشته باشیم:
 که ما شیعیان باید در پاسداشت قیام آن حضرت(ع) بکوشیم و جنبه های فراموش شده وحدت بخشی آن را احیاء کنیم تا دنباله رو حقیقی ابا عبدالله(ع) باشیم، باید این نکته را نیز به دیگران بشناسانیم که نهضت حسینی، علت بقای اصل دین و فرهنگ اسلامی و جان مایه اتحاد و انسجام اسلامی است.
پس همگان باید ضمن بازشناسی و تأمل در فلسفه و ابعاد گوناگون این نهضت، در صیانت و حفاظت از این فرهنگ فراگیر در مقابل امواج جهالت ها، بدعت ها، آسیب ها، تحریف ها و انحرافات پدید آمده و رفتارهای موهن و غیرمعقول و خلاف موازین شرعی در زمینه مراسم عزاداری و برنامه های سوگواری و نیز صیانت و نگهداری از روشهای اصیل و سنتی عزاداری ضمن بررسی راهکارهای تقویت و توسعه آن متناسب با روح حماسی عاشورا و ذوق، سلیقه و گرایش های نسل امروز هوشیار، دقیق و کوشا باشیم تا از خدشه دار شدن شوون حماسه عظیم عاشورا جلوگیری گردد.