مکانی که برای هر نفس کشیدن در آنجا درجه ای در بهشت إعطا می شود و ملائکه به ساکن آن درود می فرستند و گناهان ایشان بخشوده می شود(طبرسی، 467).

در ارکان تربیت دو رکنِ والدین و محیط از اهمیت فراوانی برخورداراند. وقتی والدین به عنوان مربیان اصلی فرزند، دغدغه ی تربیت سالم و دینی او را داشته باشند، طبیعی است که  به دنبال محیطی سالم و نورانی برای رشد او هستند، که با تلاش هایی که خود آنان در راستای تربیت فرزندشان انجام می دهند مکمل خوب برای تغذیه ی تربیتی او محسوب خواهد شد. در این میان چه محیطی را بهتر و نورانی تر از مسجد می توان یافت؟

نقش والدین در تربیت فرزند:

والدینی که دغدغه ی آنان تربیت نسل سازنده برای جامعه اسلامی است، و به دنبال رشد دادنِ نور چشم هایی هستند که سرسلسله و رهبر پرهیزکاران شوند؛ هردم با پروردگار خویش اینگونه زمزمه می کنند: «رَبَّنا هَبْ‏ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِینَ إِماما»(فرقان، 74).

این پدر و مادرند که اعتقاد دارند هر گلی زده اند به سر خود زده اند، و هر چه در تربیت فرزند خود کوشیده باشند، پاداشش را خواهند گرفت، و به امید ملحق شدن فرزندانشان به خود در بهشت هستند و آنان را چشم روشنی هایی برای خود در فردا می پندارند، چرا که وعده ی خدای متعال را راست می پندارند: « وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِإِیمانٍ‏ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ ‏»(طور، 21)، که طبق فرموده ی امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه ی شریفه: پس فرزندان را به والدین ملحق می کنند تا دیده ی آنان روشن گردد (کلینی، 3/249 ح 5 و صدوق، التوحید، 394 ح 5).

حال به قطع می توان گفت که دوران کودکی، برهه ای است که خو گرفتن طفل با مادر است، و این ارتباط تنگاتنگ مادر و فرزند سبب تاثیر پذیری زیاد کودک از مادر در این دوران است، لذا به نظر بسیاری از کارشناسان تربيتی بیشترین نقش تربیتی را در طفولیت مادر ایفا می کند.

مادر، مهمترین عامل تربیت:

مهم ترین نقش مادر، پس از تولد نوزاد، فراهم ساختن فضای معنوی برای تربیت دینی است. مادر می تواند با ایجاد فضای مناسب دینی و معنوی در محیط خانواده و همراه بردن فرزند به مسجد، این زمینه را فراهم سازد. مادر، به عنوان کسی که بیش از دیگران در محیط خانه با نوزاد به سر می برد، باید محیط خانه را به فضای معنوی تبدیل کند و یا کودک را به همراه خود به فضایی معنوی چون مسجد، ببرد.

مادرانی که تمام همّ و غمّشان داشتن فرزندی سالم و مسجدی است، علی رغم تربیت مناسب، دعا می کنند تا خدای متعال فرزندشان را از شر وسوسه های شیطان نجات دهد؛ البته نه تنها برای فرزندان خود دعا می کنند، بلکه برای نسل های آینده ی خود هم دعا گویند، تا از پاکان شوند. همانگونه که مادر مریم سلام الله علیها پس از آنکه نذر کرد فرزندش را وقف مسجد کند، از خدای متعال اینگونه خواست: «وَ إِنِّی أُعِیذُها بِکَ وَ ذُرِّیَّتَها مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیم»(آل عمران، 36).

تربیت عملی مادران، از راه عبادت، رفتار و اخلاق نیکو و پسندیده، بیش از هر روش دیگری بر جسم و روح فرزند اثر می گذارد و انتظار می رود که مادران با عملکرد خود، مربی خوبی برای فرزندانشان باشند. وقتی امام مجتبی سلام الله علیه در طفولیت مادرِ خود را در شب جمعه ای در محراب مشغول عبادت می بیند که عاشقانه با خدای خویش راز و نیاز می کند، و این نیایش تا صبح طول می کشد و در آن هنگام به همه دعا می کند جز خود، حسنِ کوچک برایش سوال ایجاد می شود و این پرسش را با مادر مطرح می کند، مادر برای او راز را بیان می کند که: یَا بُنَیَّ الْجَارَ ثُمَ‏ الدَّار (صدوق، علل الشرایع، 1/182)، آری؛ هم عمل و هم موعظه برای فرزند روش ساز است و آن هم توسط مادر که محبوبترین، نزد طفل است، که تا پایان عمر در خاطر کودک نقش می بندد.

مادری که خود مومنه و عابده باشد می تواند در دامن خود کودکی مومن را تربیت سازد، و با توکل عملی به پروردگار عالم، و تلاش خود فرزندی صالح را تربیت کند. مادر موسی علیه السلام، از جمله زنانی است که خداوند به طور مستقیم به او وحی کرده است. خداوند خطاب به وی می فرماید: «وَ أَوْحَیْنا إِلی أُمِّ مُوسی أَن أَرْضِیِعیهِ فإِذا خِفْتِ عَلَیهِ فَأَلْقِیهِ فِی الْیَمِّ وَ لا تَخافِی وَ لا تَحْزَنِیِ إِنّا رادُّوهُ إِلَیْکِ وَ جاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِینَ». (قصص: 7).

مادرانی که با تربیت دینی، کودکانی را چون عمرو بن الحسن علیه السلام طفل یادگار کربلا را تربیت نمودند، او وقتی در شام دلسوزی یزید را در کاخش می بیند، و در پی آن یزید او را می خواند و درخواست می کند: ای پسرِ کوچک آیا حاضری با پسرم خالد کشتی بگیری؟ در جوابِ یزید، عمرو اینگونه پاسخ سر می دهد: بهتر است شمشیری به من، و شمشیری به او بدهی تا من با او مبارزه کنم و تو بنگری که کدام یک از ما پایدارتریم.(إبن سعد، 5/489 و إبن اثیر، 4/87).

مسجد بهترین محیط تربیتی:

همراه بردن کودکان و نونهالان به مسجد و شرکت دادن آنها در نماز جماعت، آنها را به برپایی آموزه های دینی و اسلامی، به ویژه نماز جمعه و جماعت تشویق و علاقه مند می کند. مادر می تواند با بردن فرزندان به مسجد و شرکت دادن آنان در مراسم اسلامی و مذهبی، میل و رغبتشان را به دین و قرآن افزون سازد.

بردن کودکان به مسجد آثار مثبت بی شماری بر آنها دارد. از جمله اینکه آنها با نماز خو می گیرند و دیدن رکوع و سجود نمازگزاران در روحشان اثر می گذارد. افزون بر این، بسیاری از احکام و معارف دینی را به صورت مستقیم و غیر مستقیم، می آموزند و به ذهن می سپارند و تا پایان عمر از یاد نمی برند.

کتابنامه:

إبن اثیر، عز الدین ابولحسن علی بن ابی اکرم: الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، 1965م.

إبن بابویه، محمد بن علی:  علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوودی، 1385 ش.

إبن بابویه، محمد بن علی: من لایحضره الفقیه، مصحح: غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی ، 1413ق.

إبن بابویه، محمد بن علی: التوحید، مصصح: هاشم حسینی، قم، جامعه مدرسین، 1398ق.

إبن سعد، طبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1410.

احسانى، محمد: نقش مادران در تربیت دینى فرزندان، قم، مرکز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما، 1387ش.

برقی، احمد بن محمد بن خالد: المحاسن، مصحح: جلال الدین محدث، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1371ق.

دیلمی، حسن بن محمد: ارشاد القلوب الی الصواب، قم، الشریف الرضی، 1412ق.

طبرسی، حسن بن فضل: مکارم الاخلاق، قم ، الشریف الرضی، 1412ق.

کلینی، محمد بن یعقوب: الکافی، مصحح: غفاری و آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407 ق.

مسعودی، علی بن حسین: إثبات الوصیه، قم، انصاریان، 1384ش.

نوری، حسین بن محمد تقی: مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، موسسه آل البیت، 1408ق.