شک نیست که اسلام تنها دینی است که اساس آئین خود را خیلی صریح و روشن بر پایه اجتماع قرار داده است و در هیچ شأنی از شئون خود نسبت به اجتماع بی اعتنا نبوده است و تمام احکام و مقررات را نیز در یک قالب اجتماعی بیان داشته و تا آنجا که ممکن بوده است روح اجتماع را در جمیع احکام  و مقررات خود تنفیذ نموده است(طباطبائی، 7/158).

آن دستی که بالای همه ی دستهاست «یَدُ اللَّهِ‏ فَوْقَ‏ أَیْدِیهِم» (فتح، 10) طبق فرموده پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیر مومنان علیه السلام(شریف الرضی،31)، با جماعت مسلمین و همراه و نیروبخش آنان است « أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ: یَدُ اللَّهِ‏ عَلَى الْجَمَاعَةِ»(مفید،237).

در این میان مسجد به عنوان محل تجمع مسلمین بهترین نقطه ی عطف مسلمانان است ، و بهترین عمل عبادی اجتماعی نماز جماعت است(کلینی، 6/317) که محور عبادت و وحدت است.

ما به عنوان یک مسلمان وظیفه داریم تا هم خود را به این محفل نورانی ملحق کنیم و هم فرزندان خویش را برای این جایگاه نورانی تربیت سازیم. بگونه ای که چونان تشنه هایی در پی آب ، به مسجد برای اقامه جماعت بشتابند، و خانه ی آنان مسجد گردد تا به این واسطه، طبق بشارتی که معصومین به ما داده اند، خانه ای هم در بهشت برای ایشان بنا گردد(صدوق، 502).

اهمیت نماز جماعت:

طبق فرموده معصومین علیهم السلام، با فضیلت ترین نماز به جماعت خواندن است(حمیری، 201) ، و یک نماز جماعت افضل از 25 نماز فراداست(کلینی، 3/371)، نماز جماعت تقویت کننده ی اخلاص و یگانگى و عبادت مومن در محضر خدای متعال است(حرّعاملی، 8/287)، جماعت نمازی است که جبرائیل به خاطر شرکت در آن آرزو کرد تا انسان می بود(مشکینی، 464)، شرکت کننده ی دائمی در نماز جماعت عدالتش مستقر و ثابت  و غیبتش حرام است (حرّ عاملی، 8/317)، و کسی که کوچک شمارد نماز جماعت را گویا خدا را سبک شمرده است(برقی، 1/52)، نمازی که طبق روایت شریف پیامبر اکرم بهتر از چهل سال نماز فرادی در خانه است(شعیری، 77).

بچّه ها در جماعت:

در اولین نماز جماعت مسلمین که در عالم اتفاق افتاد، هم مرد ، هم زن و هم کودک حضور داشتند.

عفیف کندی می گوید: در یکی از روزها برای خرید لباس وعطر وارد مکه شدم ودر مسجد الحرام در کنار عباس بن عبد المطلب نشستم. وقتی که خورشید به اوج بلندی رسید، ناگهان دیدم مردی آمد ونگاهی به آسمان کرد وسپس رو به کعبه ایستاد. چیزی نگذشت که نوجوانی به وی ملحق شد ودر سمت راست او ایستاد. سپس زنی وارد مسجد شد ودر پشت سر آن دو قرار گرفت. آنگاه هر سه با هم مشغول عبادت ونماز شدند. من از دیدن این منظره که در میان بت پرستان مکه سه نفر حساب خود را از جامعه جدا کرده وخدایی جز خدای مردم مکه را می پرستند در شگفت ماندم. رو به عباس کردم وگفتم:«أمر عظیم!» او نیز همین جمله را تکرار کرد وسپس افزود: آیا این سه نفر را می شناسی؟گفتم:نه.گفت:نخستین کسی که وارد شد وجلوتر از دو نفر دیگر ایستاد برادر زاده من محمد بن عبد الله است ودومین نفر برادر زاده دیگر من علی بن ابی طالب است وسومین شخص همسر محمد است. واو مدعی است که آیین وی از جانب خداوند بر او نازل شده است واکنون در زیر آسمان خدا کسی جز این سه از این دین پیروی نمی کند.(ابن سعد،8/14 و طبری، 2/312).

چه زیباست که پدران و مادران فرزندان خود را در راستای تربیت دینی به مسجد می برند، و در هنگام نماز آنان را در کنار خود جای داده و همراه هم به جماعت مشغول می شوند. (کلینی، 3/409)

جابر مى‏گوید: از امام باقر(ع) در مورد کودکانی  که براى نماز واجب در صف‏جماعت شرکت مى‏کنند، سؤال کردم؛ امام(ع) فرمود: آنان را از صفوف نماز جماعت‏خارج نکنید، بلکه آنها را(در میان بزرگسالان) پراکنده سازید. (کلینی، 3/409 و طوسی،2/380).  

اثرات نماز جماعت بر کودکان:

با اطمینان می توان گفت که حضور کودکان و نوجوانان در مسجد و شرکت آنان در نماز جماعت اثرات فراوانی را در پی خواهد داشت؛ که در زیر به تعدادی از آنان اشاره می کنیم:

1.    عظمت اسلام و مسلمین را مشاهده می کنند.
2.    اتحاد و همبستگی را حس می کنند.
3.     نظم و هماهنگی را تجربه می کنند.
4.    ولایت پذیری و همراهی با امام عادل که او را به رهبری قبول کرده اند، را احساس می کنند.
5.    عدالت طلبی و حق طلبی و ظلم نکردن به دیگران را به خوبی می آموزند.
6.    احترام به مومنین را یاد می گیرند.
7.    نظافت را با لطافت همراه می کنند.
8.    وقت شناسی را تجربه می کنند.
9.    افزایش پاداش را در اعمال، نمایان می بینند.
10.    حس مسئولیت پذیری و وقت شناسی را تمرین می کنند.
11.    آرامش روانی و روحی را در پی مصافحه و دیدار با مومنین  و گرمای حضور در مسجد، حس می کنند.
12.    روحیه ی نفاق و دورویی را از قلبها می زدایند(نوری، 1/488).
13.    بزرگداشت خدای متعال را می آموزند(برقی، 1/52).
14.    دوستانی مومن و هم سنخ را می یابند.
15.    حس تعاون و همدلی را به اوج می رسانند.

وظایف اولیاء و مربیان در مسجد:

برای حضور کودکان در مسجد و جماعت می توان نکاتی را به اولیاء و مربیان گرامی یادآور نمود:

1.    اولیاء فرزندان خود را در کنار خویش جای دهند (کلینی، 3/409)و از رها کردن آنان یا کنار هم ایستادن کودکان در صف جماعت خودداری نمایند.
2.    امام جماعت نباید نمازی را که کودکان در آن حضور دارند طولانی کند، همانگونه که پیامبر اکرم برای حضور کودکان، نماز جماعت را کوتاه می کرد(کلینی، 6/48)و نیز همیشه در نماز جماعت رعایت حال کودکانی که در نماز بودند را می کرد(نسائی ، السنن الکبری، 1/171).
3.    بازی کردن و سرگرم کردن کودکان در مسجد یکی دیگر از وظایف اولیاء و مربیان است. پیامبر اکرم نوه های خود را برای بردن به مسجد روی دوش خویش می نشاند (صدوق، امالی، 438) و گاهی اوقات در راه مسجد با کودکان بازی می کرد (نیشابوری، داستانها و حکایتهای مسجد،19).
4.    هدیه دادن به کودکان برای شرکت در نماز جماعت.
5.     الگو قرار دادن کودکان حاضر در نماز جماعت برای دیگر کودکان و تشویق آنان به نماز جماعت ،ما را به یاد داستان اولین نماز جماعت مسلمین که چند کودک در آن حضور داشتند، می اندازد. ابوطالب فرزندش علی(ع)را دید که به پیامبر اقتدا کرده، به فرزند دیگرش جعفر گفت:تو نیز به پیامبر اسلام اقتدا کن. (قمی،1/378)
6.    قرار نگرفتن کودکان در صف اول نماز جماعت، چرا که در رساله های توضیح المسائل برای این کار کراهت ذکر شده است (یزدی، 1/809، م18).
7.    مسئولیت دادن به کودکان در اذان گویی، و تکبیر گفتن، و پخش مهر و تسبیح و پهن کردن جانمازهای صفوف، البته با هدایت مربیان.

کتابنامه:

إبن سعد، طبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1410.
إبن بابویه، محمد بن علی: الامالی، تهران، کتابچی، 1376 ش.
برقی، احمد بن محمد بن خالد: المحاسن، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1371ق.
رهبری، حسن: مسجد نهاد عبادت و ستاد ولایت، تهران، دبیرخانه ستاد عالی کانونهای فرهنگی هنری مساجد،1380.
حرّ عاملی، محمد بن حسن: وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت، 1409ق.
حمیری، عبدالله جعفر: قرب الإسناد، قم، موسسه آل البیت، 1413 ق.
شریف الرضی، محمد بن حسین: نهج البلاغه، مصحح: صبحی صالحی، قم، هجرت، 1414 ق.
شعیری، محمد بن محمد: جامع الاخبار، نجف، مطبعه حیدریه، بی تا.
طباطبائی، سید محمد حسین: المیزان، ترجمه:محمد رضا صالحی کرمانی، قم، دارالعلم، 1409ق.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر: تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، 1387ق.
طوسی، محمد بن الحسن: تهذیب الاحکام، تحقیق: خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
قمی، علی بن ابراهیم: تفسیر القمی، قم، دارالکتاب، 1404ق.
کلینی، محمد بن یعقوب: الکافی، مصحح: غفاری و آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407 ق.
مشکینی، علی: تحریر المواعظ العددیه، قم، الهادی، 1424ق.
مفید، محمد بن محمد: الفصول المختاره، محقق: علی میرشریفی، قم ، کنگره شیخ مفید، 1413ق.
نسائی، احمد بن شعیب: السنن الکبری،بیروت، موسسه الرساله، 2001م،.
نوری، حسین بن محمد تقی: مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، موسسه آل البیت، 1408ق.
نیشابوری، غلامرضا: داستانها و حکایتهای مسجد، 1376 ش،قم، سید جمال الدین اسدآبادی،چ دوم.
یزدی، سید محمد کاظم: العروه الوثقی، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1409.