مسجد مکان امن و محلی برای بر طرف شدن نیازهای عمومی جامعه مسلمین است، در همین راستا اگر مسجد بتواند نیازهای اولیه و ضروری مردم را بر طرف نماید، مطمئنا به زودی به یک مکان برای رجوع غالب مردم تبدیل می‏شود.

یکی از نیازهای ضروری جامعه امروز مباحث مشاوره می‏باشد، در گذشته نه چندان دور، مردم از اسم مشاور و روانشناس گریزان بودند و احساس می‏کردند افرادی که به روانشناس مراجعه می‏کنند باید روانی بوده و مشکلات ذهنی داشته باشند.

اما با پیشرفت مباحث مشاوره‏ای و فرهنگ سازی در حوزه روانشناسی و همچنین باز خورد خوب مشاوره در جامعه، این نگاه تغییر کرده است.

اگر امام جماعت یک مسجد توانمندی مشاوره دادن به مردم، خصوصا خانواده‏ها و نوجوانان را دارا باشد، یقینا در جذب مردم به مسجد موفقیت ویژه‏ای خواهد داشت، گاهی یک مشکل کوچک در زندگی افراد باعث درگیری ذهنی و پایین آمدن عملکرد خانواده می‏شود، که این امر اگر در مسجد و توسط امام جماعت بهبود یابد، می‏تواند اثر خوبی بر آن خانواده بگذارد.

در خصوص نوجوانان نیز شاید توانمندی مراجعه به یک مرکز مشاوره و مطرح نمودن مشکلات خود به مشاور را نداشته باشند، اما اگر بدانند در مسجد و در یک زمان خاص میتوانند مشکلات خود را با مطرح نمودن با امام جماعت حل نموده و یا به حداقل برساند از این امر استقبال می‏کنند.

مشکلات نوجوانان در این دوره بیشتر در زمینه تحصیلی، مسایل و مشکلات دوران بلوغ، مشکلات ارتباط با والدین و دیگر اعضای خانواده، مسایل جنسی و ... می‏باشد، که هر کدام می‏تواند عملکرد یک نوجوان را مختل نموده و او را از رشد صحیح باز دارد.

لازم نیست یک امام جماعت حتما درس روانشناسی خوانده باشد تا بتواند به اقشار مختلف مشاوره دهد، گرچه داشتن اطلاعات کلاسیک در حوزه روانشناسی کمک زیادی خواهد کرد، اما آگاهی نسبت به یک سری فنون و شیوه‏های مشاوره می‏تواند به امام جماعت در داشتن یک مشاوره سازنده کمک کند.

برخی از اصول و فنون مشاوره به اختصار:

1-    پذیرش مراجع

اولین مطلبی که در مشاوره مهم است پذیرش مراجع است، به این بیان که بدون توجه به اینکه مراجع چه شکلی دارد و یا چگونه سخن می‏گوید او را بپذیریم و اجازه صحبت به او بدهیم.

 

2-    توجه به نگرانی­های مراجعین:

مراجعین زمانی که با فرد مشاور وارد گفتگو می‏شوند دچار نگرانی‏هایی شده كه اگر مشاور به آنها توجه لازم را داشته باشد می‏تواند بخشی از آنها را در ابتدای گفتگو و برخی دیگر را در حین مشاوره بر طرف نماید.

از جمله نگرانی‏های مراجعین:

·        آیا مشاور به حرفام گوش می‏ده؟

·        آیا حقیقتا آنچه می‏گم درک می‏کنه؟

·        برام اهمیت قائله؟

·        به من احترام می‏ذاره یا مسخره‏ام می‏کنه؟

·        می‏تونه به من کمک کنه؟

·        می‏تونم آنقدر بهش اعتماد کنم که توصیه‏هاش رو گوش بدم؟

 

3-    زبان مراجع

صحبت کردن با مراجع با زبان خودش (تحصیلات، سن و سال، فرهنگ، جنسیت و...)

 

4-    برقراری رابطه حسنه و همدلی یک از مهمترین بخش‏های یک مشاوره اثر گذار است.

مراجع باید احساس همدلی با مشاور کند تا بتواند مشکلات و مسایل خود را به راحتی بیان کند، برای برقراری رابطه حسنه چند نکته لازم است:

o       احساس صمیمیت و دلسوزی

o       خودرا در وضعیت مراجع تصورکنید تا ناراحتی و رنج او را درک کنید

o       به مراجع بگویید و یا بفهمانید که رنج و ناراحتی او را درک کرده‏اید.

o       با مهربانی با او برخورد کنید.

o       همدلی؛ حقیقی، خودجوش، متناسب با عاطفه مراجع باشد.

o       مطمئن شدن از راحتی مراجع

o       پرسیدن سوالات مردم شناختی در شروع بحث

o       نام، تحصیلات، سن و ...

o       اجازه گرفتن برای نامیدن مراجع به نام یا نام خانوادگی

o       خوب گوش دادن و مشغول کار دیگر نشدن.

o       ارتباط چشمی خوب و توجه کامل به مراجع.

o       خوش رویی و ناراحت نشدن از حرف‏های مراجع و اعمالی که انجام داده است.

 

5-    شکایت اصلی فرد (سؤالات)

مهمترین بخش مشاوره کشف مساله واقعی مراجع و تشخیص مشکل او است.

-         می‌تونم بپرسم علت مراجعون چیه؟

-         شما به من گفتید که مسئله شما .... است. فقط این مسئله شماست یا چیز دیگری هم هست که بخواهی در مورد آن صحبت کنی؟

-         آیا آن مسئله‌ای که به خاطر آن به این جا اومدید همین مسئله است؟

-         از میان مسایلی که مطرح کردی کدام مهمتره؟

 

6-     تاریخچه بیماری فعلی(سوالات):

·        توصیف مسئله : می‌شه این مسئله رو بیشتر برام توضیح بدی؟

·        شروع و پدیدایی: این حالات شما از چه زمانی شروع شد؟ آیا اتفاق خاصی افتاده که این مسئله پیش آمده؟ اولین باری که دچار این مسئله شدی چه زمانی بوده؟ قبلا هم این علائم را داشتی؟

·        تحول: از آن موقع تا به حال مسئله شما چه تغییری کرده؟ شده آنقدر شدید شده باشه که پیش مشاور برید؟ چه زمانی بوده؟ چند جلسه ادامه دادی؟ کجا بوده؟ آیا خودت برای حل مسئله‌ات کاری کردی؟ چه کارهایی؟

·        تحول: چه چیزهایی باعث میشه که حالتون بهتر یا بدتر بشه؟ یا عوامل تاثیر گذار بر این مطلب چیست؟

·        ساخت: اولین باری که این مسئله شروع شد چه حالتی داشتی؟ الان حالت چطوره، باز هم آن حالت‌ها هست؟

 

7-    در حین صحبت مراجع انعکاس احساس و محتوا ضروری است

وقتی مراجع از مساله خود برای ما صحبت می‏کند حالات مختلفی پیدا می‏کند، مانند: خشم، ترس، اضطراب، شادی و ... که اگر مشاور بتواند آنها را درک کرده و با زبان ساده به مراجع انتقال دهد، (خیلی از حرف معلمت خوشحال شده بودی) مراجع احساس می‏کند شما او را درک می‏کنید و همینطور است انعکاس محتوا که وقتی مراجع بخشی از مطالبش را به مشاور گفت مشاور آنها را در یک جمله خلاصه کند، تا هم مراجع بداند که مشاور به حرف‏های او گوش می‏دهد و می‏فهمد، و هم مشاور از آنچه متوجه شده مطمئن گردد.

گاهی اوقات یک مراجع، وقتی خوب مورد توجه قرار گیرد و با فنون بالا بتواند به راحتی مشکل خود را بیان کند احساس آرامش کرده و تصور می‏کند بخشی از مشکلش حل شده است، چون احساس می‏کند یک نفر او را درک کرده و با همه خصوصیات او را پذیرفته است. این خود مهمترین بخش مشاوره است، که نیاز به اطلاعات خاصی نداشته و فقط کافیست اصول و فنون ذکر شده رعایت شود.