دوران بلوغ حساس ترین دوران زندگی هر فرد به حساب می آید دورانی که به برزخ زندگی تعبیر می شود.
در این دوران نوجوان وقتی میخواهد کار بزرگترها را انجام دهد، به او می گویند که تو هنوز بچه هستی و از طرف دیگر وقتی مشغول بازی می شود، به او میگویند تو بزرگ شدی، به هر حال وضعیت بحرانی و نامعلوم نوجوانی دوران سختی را درست میکند، ضمن اینکه در این دوران شخص به بلوغ اجتماعی، اقتصادی، جسمی، جنسی، عاطفی و... میرسد.
حساسیت دوران نوجوانی مشخص است و اینکه تغییرات اساسی و حیاطی این دوران، بر کسی پوشیده نیست.
اما مسجد و امام جماعت چه نقشی در رساندن نوجوانان به یک بلوغ صحیح و کم ایراد می تواند ایفا کند؟
نخست: کسب اطلاعات لازم برای امام جماعت
امام جماعت محترم مساجد باید در مورد خصوصیات دوران بلوغ و نوجوانی، اطلاعات لازم را کسب کنند، از جمله اینکه در این دوران چه اتفاقاتی برای توجوان بوجود آمده و چه تحولاتی در وی رخ خواهد داد. در این راستا تهیه بروشور یا دیوار نوشته های مسجدی میتواند فضای خوبی برای اطلاع رسانی به خانواده ها فراهم نماید و آنها را با حساسیت های دوران نوجوانی آشنا کرده و این دغدغه را در آنها بوجود آورد که برای پیدا کردن راهکارهای مناسب در زمینه بلوغ نوجوانان، ارتباط بهتر و بیشتری با مسجد داشته باشند.
برای این مهم لازم است که امام جماعت محترم مسجد با مباحث روانشناسی رشد کمی آشنا شود. این مباحث به صورت کتاب با عنوان روانشناسی رشد قابل تهیه است.
مباحثی پیرامون دوران مختلف رشد و خصوصیات هر دوران و مرحله به همراه راهکارهای ارتباط با کودکان و نوجوانان در سنین مختلف.
دوم: آماده سازی فضای مناسب برای پاسخگویی به نوجوانان
برای مثال در مسجد اطلاع رسانی شود که در زمان مشخص از روز معین، نوجوانان یک سن خاص بیایند مسجد، برای برگزاری برنامه خاص و مخصوص خودشان، به این بیان که نوجوانان مسجدی و غیر آن از طرق مختلف مطلع شوند، که در تاریخ خاصی در مسجد برنامه ای مخصوص سن آنها برگزار خواهد گشت و در آن برنامه سعی شود، سوالات واقعی نوجوان و آنچه در ذهن آنها میگذرد پاسخ داده شود، البته این نکته باید دقت شود اگر چه مباحث ارائه شده توسط مسجد مفید و خوب بوده، اما شناخت فضای نوجوان در ارائه مطالب خیلی مهم است، به همین دلیل پیشنهاد می شود امام جماعت مسجد در این گونه جلسات، خود و یا کارشناس مربوطه، با ایجاد فضای صمیمی سعی در ایجاد یک اعتماد برای نوجوان کرده تا آنچه که واقعا در ذهن دارد را مطرح نماید و یا از آنها خواسته شود که مطالب و سوالات خاص و مهم خود را مکتوب کرده، تا نام و مشخصات سوال شونده مشخص نشود، در این صورت وقتی نوجوان ببیند در این جلسه سوالاتی که او در ذهن دارد، در هر موضوعی که باشد، پاسخ داده شده و در مورد آنها صحبت میشود و این با وجود انبوهی از نادانسته هایی که دوست دارد بداند باعث جذب به چنین جلساتی میشود.
سوم: بها دادن به بلوغ در مسجد
در کشورهای مسیحی وقتی یک نوجوان به سن تکلیف میرسد، نوجوانان را به یک کلیسا در یک منطقه
خوش آب و هوا برده و در یک اردوی یک ماهه با انواع تفریحات و بازیهای متناسب سنین نوجوانی، آموزشهای لازم و ابتدایی دین را هم به آنها داده می شود و با یک هماهنگی با خانواده افراد و تغییر محیط زندگی نوجوان، از طراحی جدید اتاق نوجوان تا تغییر رفتار خانواده با نوجوان، فضای تغییر را برای نوجوان فراهم میکنند. این روش، باعث می شود که تغییر در روند زندگی و بلوغ عبادی را، نوجوان کاملا حس کرده و با یک باور قوی به اعتقادات پرداخته و از دوران کودکی گذر نماید.
در کشور ما هم انجام این کار قطعا مفید بوده، اما در یک محله و یک مسجد با امکانات موجود میتوان با هماهنگی با خانواده های نوجوانان برای هر نوجوانی به غیر از جلسات عمومی مختص به سن خود نوجوان در مسجد، برای هر نوجوانی در تاریخ مشخص سن بلوغش یک مراسم مختصر در مسجد برگزار و با هماهنگی با خانواده وی تا حد امکان با تغییر فضای خانه به این بلوغ کمک بسزایی کنند.
پیشنهاد میشود با نصب بنر در ورودی مسجد و یا مقاطع اصلی عمومی و یا ارسال پیامک به ساکنین محله به همراه معرفی برخی از نکات مهم دوران بلوغ، از خانواده ها درخواست شود برای کمک به بلوغ صحیح و سالم فرزندان خود، به مسجد مراجعه و برای نوجوان خود یک پرونده تشکیل دهند، این کار باعث میشود که مسجد اطلاعات نوجوانان محله را داشته باشد، هم از نظر جنسی و هم از نظر سنی، و هم شرایط خانوادگی نوجوانان، که این امر میتواند به امام جماعت برای برنامه ریزی سخنرانی و یا برنامه های فرهنگی مسجد کمک نماید.
وقتی این کار در مسجد برای نوجوان انجام گیرد و با مراسمی از پیش طراحی شده نوجوان در محیطی مملو از معنویت با پدیده بلوغ عبادی مواجهه می شود قطعا می تواند خاطره خوبی از این تاریخ و زمینه ساز پذیرش هر چه بیشتر و بهتر دوران بلوغ و تکلیف برای وی باشد.
ضمن اینکه والدین در مناسبتهای مختلف، هزینه های متعددی برای فرزندانشان انجام می دهند، کافیست به این نکته توجه کنند که، یکی از امور مهم و تاثیر گذار در آینده فرزندانشان رسیدن به بلوغ و انجام تکالیف الهی است که در این صورت تلاش میکنند این روز، به شکل مناسبی برگزار گردد.
چهارم: توجه به افرادی که به سن بلوغ می رسند
برگزاری جلسات مخصوص افرادی که به سن بلوغ می رسند و ایجاد یک شأنیت خاص، که فرد احساس کند برخوردی که با او می شود با دیگران تفاوت دارد و او را با کسانی که هنوز به سن بلوغ نرسیدن یکی نمیدانند و متفاوت شده است.
این تفاوت را باید نوجوان کاملا محسوس درک نماید تا در پذیرش شرایط موجود کمک خوبی به وی شود، در ضمن باید سعی شود نوع کارسپاری و حتی برخورد دیگران با این نوجوان بلوغ یافته نیز تغییر کند.
پنجم: برگزاری جلسات خانواده
در این راستا نیاز است که خانواده ها در جلساتی با حضور امام جماعت با تغییرات این دوران آشنا شده و در مورد انجام تکالیف شرعی در منزل و برخورد والدین با این مورد اطلاع رسانی دقیق شوند، نوع برخورد والدین با انجام تکالیف در منزل خیلی مهم و حساس است که امام جماعت باید متذکر این نکته به خانواده ها شود آن هم بدون حضور نوجوان، توصیه به مدارا و عدم سخت گیری زیاد همراه با نظم در کارها و انجام تکالیف توسط والدین در زمان مشخص و توجه به تکالیف فرزندشان و آماده سازی فضای مناسب برای عمل به آنها.