از بدو تأسیس حکومت اسلامی مهم‌ترین مراکز تجمع، عبادت، آموزش معارف دینی و علمی، تصمیم‌گیری و سایر مسائل مهم مسلمانان، مساجد بوده است
از بدو تأسیس حکومت اسلامی مهم‌ترین مراکز تجمع، عبادت، آموزش معارف دینی و علمی، تصمیم‌گیری و سایر مسائل مهم مسلمانان، مساجد بوده است. در جریان انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی(ره) کوشید مساجد را احیا نماید. دراین میان، جذب نوجوانان و جوانان به عنوان آینده‌سازان جامعه اسلامی بسیار اساسی به نظر می‌رسد. مسجد می‌تواند شخصیت نوجوان و جوان را مطابق آموزه‌های دینی بارور و روح خداجویی و عدالت‌خواهی را در اعماق وجود آنان ریشه‌دار سازد. پس لازم است راهکارهای جذب جوانان و هدایت آنان به مساجد، شناسایی شود و مورد اهتمام قرار گیرد تا رفته رفته زمینه‌های حضور فعال‌تر جوانان در مساجد فراهم گردد. در این مقاله، راهکارهایی در این خصوص ارائه می‌شود:
1. زیباسازی فضای مسجد: از آن‌جایی‌که طبع نوجوانان وجوانان، پاک، زیبادوست و پر نشاط می‌باشد، لذا به مکان‌های پاکیزه، زیبا، جذاب و دلپذیر بیشتر گرایش پیدا می‌کند . بنابراین برای جذب آنان به مساجد باید به معماری اسلامی ایرانی توجه کرد و این مکان‌ها را آراسته و پاکیزه ساخت، فرش‌های مسجد تمیز و پاکیزه بوده، روشنایی در حد مطلوب و مسجد همواره معطر و خوشبو باشد و نماز گزاران با لباس پاکیزه و بوی خوش وارد مسجد شوند.
2. تجهیز مساجد: مساجد این ظرفیت را دارند تا مجتمعی باشند که کتابخانه، سالن مطالعه،کلاس‌های هنری، کارگاه‌های مهارت‌افزایی، کافی نت، بانک نرم افزار و...را در کناردیگر فعالیت‌های خود در بر داشته باشند.
3. ترویج ارزش‌های متعالی مسجد ونماز جماعت: مقام معظم رهبری می‌فرمایند: « برای تبیین ژرفای نماز و معرفی رازها و زیبایی‌های آن، دست به تلاش پی‌گیر و همه جانبه زده شود» (پیام به اجلاس ششم، 1376، ص6). در حدیثی پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «اگر مردم ارزش اذان گفتن و شرکت در نماز جماعت را می‌دانستند، برای این کار قرعه‌کشی می‌کردند.»(بحارالانوار ،ج 88 به نقل از جعفری، 1388، ص 73). باید گفت درصورت ارائه هنرمندانه این‌گونه آموزه‌ها قطعا میزان انگیزش نسل نو جهت ورود به فعالیت‌های مسجد افزایش خواهد یافت.
4. برخورد مناسب با نوجوانان و جوانان از سوی امام جماعت ودیگر امنای مسجد و استقبال از پیشنهادها و برنامه‌های آنان: جوان و نوجوان دوست دارد در اجتماع ایفای نقش کند و دیگران به نظرات او توجه داشته باشند. مسجد اگرکانون توجه به این قشر باشد، شاهد گرمی حضور فعال آنان درمساجد خواهیم بود. رسول اکرم (ص) می فرمایند : «علیکم بالاحداث» یعنی باید به نسل نو توجه کنید.
5. ارائه عرفان ناب اسلامی - قرآنی در محتوای برنامه‌های مساجد به ویژه در سخنرانی‌ها: سنین جوانی از نظر روانشناسی سنین عرفانی معرفی شده، زیرا جوانان در این سنین به دلایل تحولات خاص روحی و روانی به مسائل روحانی به شدت متمایل می‌شوند. نیاز جوانان به عرفان و معارف قرآنی است که نه تنها با حالات عرفانی و نماز مطابق است، بلکه اگر به وسیله نماز و دعا و برنامه‌های تربیتی ارضاء نشود جوانان به عرفان‌های نوظهور، صوفی‌گری و امثال آن روی خواهند آورد. در سنین جوانی انسان به استنتاج دست می‌یابد و اصول عقاید را با تحقیق می‌پذیرد و از تقلید پرهیز می‌کند. اگر مسجد طراز اسلامی مرکز ارائه معنویت اصیل و معرض عقائد صحیح دینی باشد مأمن و پایگاه اندیشه نسل نو خواهد شد.
6. گزینش روش‌ها و شیوه‌های موثر تبلیغ و دعوت: آن‌چه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند. مبلغ و دعوت‌کننده باید مومن به آن چیزی باشد که دیگران را بدان دعوت می‌کند. دل او به آن‌چه می‌گوید باید آرام باشد. دل می‌تواند دل را هدایت کند. دعوت و تبلیغ ما هنگامی مؤثر است که نشأت گرفته از درون باشد و این، نیاز به ایمانی دارد که در جان آدمی ریشه دوانده است بنابراین این یک هشدار است برای دست‌اندرکاران این امر که اگر باوری راستین عامل حرکت‌شان نباشد نخواهند توانست در دیگران نفوذ کنند (قائمی ، 1375، ص 27). امام صادق (ع) نیز ضرورت مطابقت قول و فعل عالمان و واعظان را این‌گونه بیان فرموده است« اگر عالم و دانشمند به علم خود عمل نکند، موعظه و اندرز او از دل‌ها می‌لغزد، آن چنان که باران از روی سنگ صاف و نشیب‌های لغزنده کوه صفا لغزان است» (کافی، جلد 1، ص 44). بنابراین مهم‌ترین گام در تأثیرگذاری دعوت‌کننده و مبلغ مطابقت گفتار با کردار وی است. حال باید دقت شود که مؤثرترین روش تبلیغی و تربیتی کدام است؟ در تربیت چند چیز شرط است، یکی مشافهه و چشم به چشم بودن و نکته بعدی محبت و تقدس » (تقی قرائتی ، 1380، ص 98). توجه به این امر لازم است که « هدف ما آنهایی هستند که نماز نمی‌خوانند و یا به مسجد نمی‌روند و می‌خواهیم به نماز و مسجد دعوتشان کنیم، برای آنها باید برنامه داشته باشیم و یکی از برنامه‌های مهم ارتباط مستقیم است.»( افشار، 1376، ص 155) بنابراین در این زمینه می‌پذیریم که«تربیت باید نفس به نفس باشد، جوان به جوان، جوان‌های نمازخوان و مسجدی می‌توانند جوان‌های دیگر را جذب مسجد بکنند و هم‌سالان خودشان را به پای نماز بیاورند.» ( فقیهی، 1376، ص 165).
لازم به نظر می رسد امام جماعت و هیئت امنا جهت انس با نوجوانان و جوانان وقت کافی صرف کنند تا در رهگذر دوستی و رفاقت به اهداف تربیتی دست یابند.
7. بررسی میدانی علل عدم حضور نوجوانان و جوانان هر محل در مسجد: گاهی برخی عوامل محلی و منطقه‌ای باعث دفع نوجوانان و جوانان از مسجد می‌گردد. باید آنها را شناخت و در صدد اصلاح آن برآمد. از این عوامل می‌توان به بی رغبتی به حضور در مسجد به جهت بد رفتاری برخی نمازگزارن، هم‌فکر نبودن با امام جماعت از نظر دیدگاه سیاسی، عیب‌های احتمالی بستگان و نزدیکان امام جماعت، طول کشیدن نماز جماعت، رفتار نامناسب متولیان و دست‌اندرکاران مسجد و...اشاره کرد.
8. پاسخ منطقی به پرسش جوانان: ذهن جوان سرشار ازپرسش است. طوفانی از پرسش‌ها و پیچیدگی‌ها در ذهن اوست. آرمان طلب و تعالی‌خواه است. روح پر متلاطم و پر کشش او قرار وآرام ندارد. اگر مامنی باشد و امام مسجد عالم و امینی که جوانان در حضور او آرام و قرار یابند و با کمال آرامش، نظر و پرسش خود را مطرح کنند و پاسخ بشنوند و نگران نباشند که مبادا متهم شوند، مبادا تکفیرشان کنند، و انگشت‌نما شوند، به مساجد جذب می‌شوند، زیرا روح جوان مثل ماهی از مقابل فشار و تنگنا می‌گریزد.
9. ایجاد ارتباط بین مساجد و مراکز تفریحی – ورزشی : این دو نباید از هم جدا باشند. طبیعت نیاز دارد به مراکز تفریحی، فطرت هم نیاز دارد به مساجد. ما باید در کنار مساجد مراکز تفریحی – ورزشی و در کنار مراکز تفریحی – ورزشی مراکز عبادی داشته باشیم و بهترین عبادت‌ها آن وقت می‌شود که انسان طبیعتش با نشاط گردد تا این نشاط مقدمه نشاط معنوی او در مسجد و نماز و عبادت شود.