زندگی معنوی خانواده در سایه مسجد
۱۳۹۲/۱۲/۲۵
کلیدواژه (keyword) : زندگی معنوی , بوستان بهشتی

مسجد منبع و مرکز فیوضات معنوی و برکات گوناگون برای نمازگزاران و جامعه اسلامی است.

 این پایگاه عظیم، نقش مهمی در تعالی و تحکیم بخشیدن کانون مقدس  خانه و خانواده دارد. در واقع انس خانواده با مسجد و بهره گیری از اثرات ارزنده و نورانیت معنوی آن از یکسو تربیت دینی و بصیرت و معرفت والا در کانون خانه و خانواده حاکم می گردد و از سوی دیگر، خانواده تجلیگاه ارزشهای الهی گردیده و از سوی سوم زمینه سعادتمندی افراد خانواده و اجتماع را به ارمغان می آورد.

مسجد، نردبانی بلند برای دستیابی به معنویت دینی و برآوردن نیازهای روحانی انسان است. مسجد، به سبب ویژگی‌هایی که دارد، در واقع، تجلیگاه حق و اسما و صفات الهی و جایگاه تربیت معنوی و الهی خانواده به شمار می‌رود. بیشتر، انجام اعمالی با انگیزه‌های عمیق‌ترِ زندگی، و ارتباط عاطفی با خدا است. از این مکان معنوی است که فرهنگ اصیل دینی تبیین و تبلیغ شده، راه تربیت و رشد و کمال انسانی هموار می‌گردد و بازسازی و اصلاح فرهنگی و معنوی فردی و اجتماعی آغاز می‌گردد.

مقام معظم رهبری در مورد وظیفه معنوی مساجد می فرماید: «هرچه بتوانید در مورد مساجد کار بکنید، خیلی خوب است. مسجد، کانون دین است. الآن هم همین است. هیچ چیز جای مسجد را پر نمی‏کند... مساجد است که فضا را فضای دینی نگه می‏دارد و معارف را از نسلی به نسلی منتقل و با دین آشنا می‏کند.» مسجد در صورتی در زندگی معنوی خانواده ها نقش بسزا دارد که، حضور در این مکان مقدس، صرف حضور فیزیکی نباشد، بلکه  انسان باید با همه وجود خود در مسجد حضور پیدا کند و روح و روان خویش را با عطر معنویت و عبادت مسجد، معطّر گرداند؛ به عبارت دیگر، علاوه بر حضور فیزیکی و جسمى، حضور معنوى و باطنى داشته باشد و اندیشه و توجّهات او تنها به خدا و خداشناسى و خداستایى مشغول باشد و خود را از هر فکر و خیال دنیوى برهاند.

 امام زین‏ العابدین(ع)  درباره حضور معنوى در مسجد فرمودند: «مساجد، خانه‏ هاى خداست. پس هرکسى که به سوى آنها بشتابد، به سوى خدا شتافته و او را قصد کرده است و شخص نمازگزار، مادامى که در حال نماز است، در نزد پروردگار متعال قرار گرفته است.»

از این حدیث شریف، چنین استفاده می شود: انسانى که در مسجد، در حال نماز است و همه توجهّات او تنها به سوى خداست و او را از روى اخلاص و ایمان، عبادت و پرستش مى‏کند، چنین کسى توفیق لقاى الهى یافته و به مقام والا و بزرگى نایل شده است.

حضور در مسجد در زندگی معنوی خانواده‏ها و افراد مؤمن، آثار و فواید فراوانى که تنها به برخى از آنها اشاره مى‏کنیم:

 1. تهذیب نفس: انسان‏ها در رهایى از بند شیطان و رسیدن به کمال و درجات عالى انسانى، نیاز مبرم به زدودن گناه و آلودگى‏هاى روحى و روانى از جسم و جان خود دارند. مسجد مى‏تواند بهترین جایگاه تفکّر و بازگشت به خویشتن باشد و انسان‏ها را به مقصودشان برساند. نقش مسجد در این امر مهم، بسیار کارساز و برجسته است و در حقیقت، خانواده‏ها مدیون مساجدند؛ زیرا دین و مذهب خود را در مساجد مى‏شناسند و در این اماکن مقدّس با پروردگار خویش راز و نیاز و روح و روان خویش را از آلودگى‏ها تصفیه و تزکیّه مى‏نمایند و با استغفار و توبه، راه تقرّب الى اللّه‏ را مى‏پیمایند.

  2. ایمنى از بلاها و گرفتارى ‏ها: با توجّه به این که معمولاً بانیان مسجد، در ساخت و ساز آن، نهایت دقّت را به عمل مى‏آورند و استحکام آن را مدّ نظر قرار مى‏دهند و بنایى محکم‏تر و مستحکم‏تر از بناهاى دیگر خویش مى‏سازند، معمولاً ساختمان‏هاى مساجد پناهگاه و مأمن مؤمنان و مسلمانان در ایّام سختى‏ها و گرفتارى‏ها است. همچنین از لحاظ اجتماعى، هرگاه مسلمانان با فشارهاى حکومت یا با مخالفان عقیدتى و یا افراد ناباب روبه رو مى‏شوند، مساجد را بهترین پناهگاه و محل آسایش خویش مى‏یابند.

  پیامبر(ص)  در حدیثى فرمودند: «هنگامى که مشکلات و بلاها (براى اهل زمین) نازل می شود، اهل مساجد درامانند.»نمونه عینى مصداق این حدیث شریف را در زمان خودمان (یعنى در اواخر سال 1383)در «سونامى» جنوب شرق آسیا، به ویژه در کشور مسلمان‏نشین اندونزى ملاحظه کردیم. از طریق رسانه‏هاى جمعى دیدیم و شنیدیم که بر اثر زلزله شدید و طوفان سهمگین دریا، بسیارى از شهرها و روستاها با خاک یکسان شد و بیش از دویست هزار نفر کشته و بیش از آن زخمى شدند و میلیون‏ها نفر خسارت دیدند و بلازده شدند، امّا با شگفتى تمام، همگان دیدند که تنها ساختمان‏هایى که باقى ماندند و در این حادثه عظیم صدمه ندیدند و همچنان سر پا بودند و پناهگاه سیل زدگان و آوارگان قرار گرفتند، همین مساجد بودند.

3. کسب رضایت پروردگار: حضور خانواده‏ ها در مسجد، موجب رضایت پروردگار سبحان از آنان مى‏گردد و بر درجه قرب ایشان مى‏افزاید.

 امام على (ع) فرمود: «نشستن در مسجد براى من بهتر از نشستن در بهشت است. زیرا نشستن در بهشت مایه خشنودى نفس انسان است، ولى نشستن در مسجد، موجب خرسندى خداى سبحان.»

4. گشایش امور: با حضور انسان در مسجد و راز و نیاز با پروردگار متعال و دل سپردن به وى از روى اخلاص و نیّت پاک، بسیارى از معضلات و مشکلات وى، راه حل پیدا مى‏کند و اندکى بعد، خود به خود همه مشکلات و گرفتارى‏ها رفع مى‏گردد و گشایش و راحتى در امور پدید مى‏ آید.

امام صادق(ع)  در این باره فرمودند: «هر کس به سوى مسجدى حرکت کند، بر هیچ ‏تر و خشکى گام نمى‏نهد، مگر این که از این زمین تا زمین هفتم، راه‏ها بر روى او گشوده گردد.»

5. افزایش حسنات و کاهش سیّئات: رفتن به مسجد و بهره‏مندى از فضاى عبادى و عرفانى آن، موجب افزایش حسنات و پاداش اخروى و کاهش سیّئات و یا محو کلّى آن مى‏گردد.

پیامبر(ص) فرمود: «هر کس به جانب مسجدى از مسجدهاى خدا برود، براى هرگامى که برمى‏دارد تا آن هنگامى که به خانه‏اش برگردد، ده حسنه براى او ثبت، و ده سیّئه و گناه از او محو، و ده درجه بر جایگاه وى نزد خداوند افزوده مى‏شود.»

6. رسیدن به فواید هشت گانه: اصبغ بن نباته، که از یاران و اصحاب نزدیک امام علی(ع)  بود، از آن حضرت روایت کرد:

هر که در مسجدى رفت و آمد داشته باشد، به یکى از این فواید هشتگانه نایل خواهد شد:

1. برادر دینى که او را در راه کسب رضاى خداوند یارى کند؛ 2. دانشى که راه‏گشا باشد؛ 3. نشانه و آیه‏ اى که استوار باشد؛ 4. شنیدن سخنى که او را به راه راست هدایت‏گر باشد؛ 5. شنیدن کلامى که او را از تباهى و فساد بازدارد؛ 6. دستیابى به سنّت و شیوه‏اى که پیروى شده باشد؛ 7. رسیدن به رحمتى که منتظر آن بوده است؛ 8. گناهى را از روى خوف و خشیّت الهى و یا از روى شرم و حیا ترک کند.»

7. آگاهى از احوال یکدیگر و تعاون اجتماعی: از جمله مشکلات مهمّ جامعه اسلامى، بى‏خبرى و ناآگاهى مسلمانان از وضعیت و گرفتارى‏هاى دیگران است که از این راه، صدمات و خسارات‏هاى فراوانى به آنان وارد مى‏گردد. آنانى که از قدرت و یا ثروت سهمى دارند و به اصطلاح گلیم خویش را از آب بیرون مى‏کشند، تنها به خود و خانواده خویش مى‏پردازند و همه راحتى و آسایش را براى خود طلب مى‏نمایند. بدون اینکه دیگر مؤمنان و مسلمانان را در نظر داشته و در فکر و اندیشه برطرف کردن مشکلات و گرفتارى‏هاى آنان باشند.

پیامبرJ این مسئله را آن قدر مهم و خطیر دانست و به مسلمانان در خصوص آن هشدار داد که گویا مسلمانى را به آن مشروط نمود. آن حضرت در حدیثى فرمودند: «کسی‌که صبح کند در حالى که اهتمامی به امر مسلمانان نداشته باشد، از اسلام بهره‌ای نبرده و کسى که آگاه شود بر مردى که ندای دادخواهی از مسلمانان سر می‌دهد، پس او فریادرسی نکند، از مسلمانان نخواهد بود.»

به هر حال، حضور خانواده‏ها در مساجد و ملاقات با یکدیگر، در این مکان مقدّس، مى‏تواند این نقیصه را برطرف کند و آنان را از وضعیّت یکدیگر آگاه و زمینه اقدام عملى افراد صاحب ثروت و یا صاحب قدرت، براى رفع گرفتارى‏هاى بیچارگان و مستمندان را فراهم کند.