شخصیت و چگونگی برخورد امام جماعت به ویژه با کودکان، بر جذب افراد اثر مستقیم میگذارد.
مهمترین بایسته های رفتاری امام جماعت در مواجهه با مردم، به ویژه کودکان و نوجوانان عبارت اند از:
1.رعایت نظافت و آراستگی ظاهر
روحانی و رهبر معنوی در اجتماع باید در قالب الگو و نمونه خوبیها مطرح شود؛ بنابراین امام جماعت باید به بهترین وجه ممکن لباس بپوشد، تمیز باشد، محاسن مرتّب داشته باشد و از عطر استفاده کند؛ مواظب نظافت دهان و دندان و احیاناً بوی بد دهان خود باشد و در مجموع مسئله نظافت ظاهری را فراموش نکند.
2.عامل به احکام شرعی و اخلاقیات
امام جماعت باید دارای اخلاق نیکو و شایسته ای باشد و با مردم به خوبی مدارا کند.امام جماعتی موفق است که مؤمن و عامل به باورها و احکام شرعی و اخلاقیات باشد.
امام علی(ع) می فرماید: «هر کس خویشتن را پیشوای (هدایت و تربیت) دیگران قرار می دهد، باید قبل از دیگران، سازندگی را از خود آغاز کند و پیش از آن که از راه زبان و گفتار به تربیت دیگران بپردازد، باید با سیره و برخوردش آنان را ادب نماید»
همچنین در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «به وسیله کردار شایسته و اعمال نیک خود راهنما و راهبر مردم به سوی فضیلتها شوید و تنها دعوتگر زبانی نباشید»
3.ارتباط عاطفی با کودکان و نوجوانان
امام جماعت باید با کودکان و نوجوانان برخوردى محبّت آمیز و دوستانه داشته باشد. برخوردهاى عاطفى در ایجاد ارتباط با کودکان و نوجوانان و آگاهى از نظریات آنها بسیار مؤثر است؛ اینگونه ارتباط، زمینه مساعدى را جهت جلب و تأثیر بر آنان به وجود مى آورد.
امام جماعت براى این که سطح روابط خود با این گروه های سنّی را به این حد برساند، باید به نکات متعددى توجّه داشته باشد و در امور گوناگونى، همراه این گروه های سنّی در مشکلات به آنها کمک کند؛ موفقیتهایشان را به آنها تبریک بگوید؛ از غمها و ناراحتىهاى آنها ابراز تأسف و اندوه کند، هدایاى کوچکى مثل عطر، تسبیح و انگشتر و...به عنوان یادگارى به آنها تقدیم کند؛ در صورت امکان، در برخی از مسایل خصوصى آنها وارد شود، مثلاً روز تولّدشان را، به آنها تبریک بگوید و سایر اقداماتى از این قبیل که با توجّه به شرایط امام جماعت و فرهنگ و روحیّات اهالى محل در برقرارى و تداوم ارتباطى دوستانه و محبّت آمیز مؤثر است.
4.تکریم و احترام
امام جماعت می بایست به رفتار، ارزشها، گفتار و نظریات کودکان، نوجوانان و جوانان احترام بگذارد.این کار در جلب و جذب آنان به مسجد بسیار مؤثر است.وقتى جوان احساس کند، طرف مقابل در صدد این نیست که نظریات خودش را به او تحمیل کند و به نظریات او احترام مىگذارد، احساس شخصیّت مى کند و از این که با چنین فردى آشنا شده، خوشحال مىگردد.البته احترام امام جماعت به کودکان، نوجوانان و جوانان به معناى پذیرفتن تامّ و تمام نظریات آنها بدون دلیل نیست، بلکه به معناى شنیدن و تحمّل کردن آنها و تعیین راهى حساب شده و مدبّرانه جهت هدایت آنهاست.
اگر امام جماعت و دیگر متولّیان مساجد به رفتار، ارزشها، گفتار و نظریات کودکان، نوجوانان و جوانان احترام بگذارند، گامى بزرگ در مسیر جذب آنان برداشتهاند.فضاى توأم با احترام و تکریم، انسان را به سوى خود مىکشد.حتّى گاهى در مسجد خطاهایى از نوجوان سر مىزند که باید تا تذکّرات صمیمانه و در خفا او را متوجه اشتباهش کرد تا به مقاومت و عناد کشیده نشود.به ویژه درباره کودکان و جوانان که حسّاسیت دارند و موعظه باید کوتاه و بلیغ و سنجیده و با اوضاع و شرایط فکر او مناسب باشد و همچنین در عین نرمى و مدارا، گام به گام باشد.
5.بها دادن به کودکان، نوجوانان و جوانان
ستایشخواهى و جلب توجّه، دو نوع از خواستههاى این گروه های سنّی در عرصه ذهن و عاطفه است.بنابراین بها دادن به آنان، عامل مهمى در راستاى تأمین خواسته و جلب توجّه آنها به مسجد است.البته این به معناى اختیارات زیاد و غیر منطقى کودکان، نوجوانان و جوانان و یا پذیرش هر نوع نظر و سلیقه آنها نیست.
احترام و بها دادن به شخصیت جوان و مسؤلیت سپاری به این گروه های سنّی، از شیوههاى مهم تربیتى شمرده مىشود.به طور کلّی، مصادیق احترام و بهاء دادن به نوجوانان و جوانان در محیط مسجد عبارت اند از:
الف) عضویت در هیئت امنای مسجد؛ عضویت یکی از جوانان متعهد و مؤمن مسجدی در هیئت امنا به نوعی بها دادن به وی است.این اقدام باید سبب ایجاد رقابت سازنده میان جوانان، برای به دست آوردن این پست باشد.
ب) مشورت و نظرخواهی از کودکان، نوجوانان و جوانان
شایسته است بزرگ ترها، و امام جماعت و اعضای هیئت امنا، برای فعالیتهای گوناگون مسجد، نظر کودکان، نوجوانان و جوانان را جویا شوند و در صورت امکان، پیشنهادهایشان را اجرا کنند.این اقدام سبب خودباوری و احساس شخصیت در جوانان میشود.آنان از این که میبینند با آنان مشورت می شود و نظرهایشان در تصمیم گیریهای مسجد اثر دارد، خوشحالند و مسجد را از خود میدانند.
ج) واگذاری فعالیتهای مسجد به کودکان، نوجوانان و جوانان
با توجّه به این که کودکان، نوجوانان و جوانان مشتاقند در فعالیت های گروهی و جمعی شرکت نمایند و به آنان در این ارتباط بها داده شود، لازم است از آنان در انجام کارهای مسجد، نظیر پیگیری فعالیت های عمرانی و فرهنگی، دعوت به عمل آمده و آنان را در این ارتباط ترغیب و تشویق کنند.به عنوان مثال پیگیری انجام برنامه اعتکاف در یک مسجد توسط جوانان صورت گیرد.موضوع ثبت نام را به آنان واگذار کرده و در تصمیم گیریها و تصمیم سازیها نظرات آنان نیز خواسته شود، یا آنان را برای پیگیری نیازهای فرهنگی مسجد به ادارات تبلیغات اسلامی و اوقاف و امور خیریه روانه سازند.یا برای مثال در یک مراسم، برنامه پذیرایی بر عهده جوانان باشد.در هر صورت باید به آنها بها داده شود و همچون بزرگان از مشارکت های آنان در فعالیت های مسجد استفاده گردد.این اقدام با روحیه پرشور و نشاط نوجوان و جوان تناسب دارد و سبب ایجاد وابستگی آنان به مسجد میشود.
6.تشویق
یکى از عوامل و ابزارهاى جذب نوجوانان و جوانان در زمینههاى گوناگون از جمله حضور در مساجد تشویق امام جماعت است.تشویق نوجوانان و جوانان نمىتواند منحصر به افراد یا نهاد خاصّى باشد.یعنى اگر فقط خانواده چنین کارى را انجام دهد، تأثیر مطلوب و کامل را نخواهد داشت.بلکه باید همه عواملى که به نوعى با نوجوانان و جوانان مرتبط هستند، به این نکته اساسى توجه داشته باشند.تشویق را نمىتوان منحصر به دادن جایزه دانست، بلکه برخوردها و فضاى ایجاد شده توسط دیگران نیز مشوّق خوبى براى نوجوانان و جوانان است.البته لازم است در تشویق افراد به گونه اى عمل کرد که تأثیر مطلوب و ماندگارى داشته باشد.
7.برقرارى جلسات و برنامه های ویژه برای کودکان، نوجوانان و جوانان
امام جماعت باید برای هر سلیقه و جمعیّتی برنامه مناسب داشته باشد.مساجد باید برای کودکان، بزرگسالان، دانشجویان، جوانان و ...، برنامه خاصّی داشته باشند.برای آنها که اهل دعا هستند برنامه دعا، برای آنها که اهل کتاب و مطالعه هستند، کتابخانه و سالن مطالعه و برای کودکان و نوجوانان آنچه مناسب سلیقه آنان است، برنامه ریزی شود.امام جماعت مىبایست بعد از مخاطب شناسى دقیق و آگاهى از نیازها و سلایق آنان، جلساتى را ویژه آنها تشکیل دهد و مفاهیمى از دین اسلام را برایشان بیان کند که با سلایق، روحیات و نیازهاى آنان متناسب باشد.
متنوّع نبودن برنامه ها، کسالت آور و خسته کننده است.به عبارت دیگر، همان گونه که بدن انسان از خوردن غذاهای یکنواخت افسرده و بی اشتها می شود، طرح مباحث تکراری نیز اسباب خستگی و افسردگی اهل مسجد، کودکان، نوجوانان و جوانان را فراهم نموده، روح و جان آنان را که از لطافت و ظرافت خاصّی برخوردار است، ملول و آزرده می سازد.امام علی(ع) می فرماید: «قلوب آدمیان همچون بدن آنها گاه، خسته می شود؛ پس [برای رفع خستگی آن] از حکمت های نو و تازه بهره جویید»